EXTRAIT DE TITE LIVE 65
esset, concilie populi advocato : « Duumviros, inquit, qui Iloratio perduellionem judicent, secundum legem, facio. » Lex horrendi carminis erat : « Duumviri perduellionem judicent. Si à duumviris provocant, provocations certato : si vincent, caput obnubito, infelici arbori reste suspendito, verberato, vel intra pomœrium, vel extra poniœrium. » Hac lege duum- viri creati, qui se absolvere non rebantur ea lege ne mnoxium quidem posse, Quum condemnassent, tum aller éx bis : « P. Horati, tibi perduellionem judico , inquit. I, lictor, colliga manus. « Accesserat lictor, injiciebatque laqueum : tum Hora- tius, auctore Tullo, clémente legis interprète : « Provoco », in- quit. Ita deprovocatione certatum ad populum est. Moti homines sunt in eo judicio, maxime P. Horatio pâtre proclamante se filiam jure cœsam judicare ; ni ita esset, patrio jure in filium animadversurum fuisse. Orabat deinde, ne se, quem paulo ante cum egregia stirpe conspexissent, orbum liberis facerent. Inter hsec senex, juvenem amplexus, spolia Curiatiorum fixa 60 loco, qui nunc Pila Horatia appellatur, ostentans : « Hunc- cine, aiebat, quem modo decoratum, ovantemque Victoria incedentem vidistis, Quirites, eum sub furca vinctum inter verbera et cruciatus videre potestis? quod vix Albanorum oculi tam déforme spectaculum ferre possent. I, lictor, colliga manus, quae paulo ante armatœ imperium populo Romano pepererunt. 1, caput obnube liberatoris urbis bujus : arbori infelici suspende : verbera, vel intra pomœrium, modo inter illa pila et spolia hostium, vel extra pomœrium, modo inter sepulcra Curiatiorum. Quo enim ducere hune juvenem potes- tis, ubi non sua décora eum a tanta fœditate supplicii vindi- cent?» Non tulit populus nec patris lacrymas, nec ipsius parem in omni periculo aniraum : absolveruntque admira- tione magis virtulis, quam jure causœ. Itaque ut csedes mani- festa aliquo tamen piaculo lueretur, imperatum patri, ut filium expiaret pecunia publica. Is, quibusdam piacularibus sacrificiis factis, quœ deinde genti Horatiee tradita sunt, trans- misse per viam tigillo, capite adoperto, velut sub jugum misit juvenem. Id liodie publiée quoque semper refectum manet : sororium ligillum vocant. Horatise sepulcrum, quo loco corruerat icta. constructura est saxo quadrato.
�� �
