Page:Descartes - Œuvres, éd. Adam et Tannery, V.djvu/27

La bibliothèque libre.
Cette page n’a pas encore été corrigée

CDLXXVII. — 4 Mai 1647. ij

de 326 pages, intitulé Statera Philosophie Cartesian-e, ^j/a Principiorum ejus falsitas et dogmatum impuritas expenditur ac castigatur, et ad viruientam Epistolam, prœfixam selectarum Disputationum Adriani Hee- reboortii voliimini primo, respondetur. Auctore Jacobo Revio SS. Theol. Doct. et Collegii Theol. III. Ordd. Hollandiœ ac Westfrisiœ Prœfeclo. (Lugduni Batavorum, ex officina Petri Leffen.) Sans date, mais l'Epître dédicatoire à Jacobus Triglandius, alors recteur, est datée du 27 septembre i65o [V Kal. Oc/oè.). Voici le passage, p. 215-217 •

« ... Pro me ut respondeam ratio exigit, quem insectatur (Heereboor- » tius) hac contumeliosissima apud AA. DD. Curatores accusatione : » Nostis ipsi. . . alteriimperfidiœ. Immane crimen, et cujus unius causa « operae pretium fuit hanc Epistolam examinari. Excutiamus ergo sin- >< gula. Nosse ait Nobb. et AA. DD. Curatores quid Des Cartes de me per i> litteras conquestus sit. Quidni hoc nossent, cum Epistola ad eos fuerit >. mis«a? Nec soli illi hoc noverunt, sed novit adversarius, norunt omnes I) Cartesiani, quorum manus et oculos illa Epistola, etiam in Belgicum, » ut audio, sermonem versa diu lassavit. Multis ergo illa innotuit; at » mihi, cujus maxime intererat, non innotuit, nec in hune quidem diem. » Intérim non stetit per inimicos hosce homines, quominus extrema in » me, illius nunquam mihi, ut dixi, visae Epistolae ratione statuerentur. » Verum liberavit me hactenus Deus à laqueo hoc aucupantis, et à peste » hac in caligine pervadente. Beat autem nos- Heereboortius, dum illius » argumentum Epistolae nobis apperire dignatur. Id autem erat querimo- " nia super Disputatione quadam adversus Cartesium habita. Si hîc ves- » tigia adversarii premerc in animo haberem, facili négocie elaherer. Is » enim,cum in Disputationibus sibi omnia licere velit,et nihil tam falsum » sit quod in illis non sumat defendendum, ea tantum ratione, quod id » faciat exercitii causa, id ipsum et mihi hic subvenire œquum esset. Si >' enim illi licet exercitii causa, falsum dicere de Deo, cur non et mihi de » Cartesio? Verum absit, ut quam in illo culpam non fcro, eam in me >' admittam. Crimen ergo ipsum consideremus : Pelagianismi, inquit, I) Cartesium insimulavi, et in loco qiio id probarem bis erravi. Novum » vero crimen, et ante hune diem inauditum, hominem Jesuitam Pelagia- » num appellare! Quis tam illius sectae fautor inepte est, ut hoc fateatur? » Consideremus vero locum in que injuriam eum à me passum quirita- » tur; quod peccatum profecto et candide fatebor, et supplex deprecabor, » nisi in eo ipso loco eum omnem Pelagianismum exuperasse demons- » travero. »

Suit une longue discussion de polémique, et de polémique posthume, où Revius s'évertue à prouver, à grand renfort de textes, que l'accusation contre Descartes n'est que trop bien fondée, p. 217-231.

a. Revius reproduit tout le premier alinéa de Heereboord, p. 12 ci- avant

�� �