Page:Thresor de la langue francoyse, 1606, 1, Masset, Aegidius, Nomenclator.djvu/144

La bibliothèque libre.
Cette page n’a pas encore été corrigée
DE MILITARIBVS REBVS CAP. XLIII. 81.

armis Cic. decerne re acie vel ferro Liuio. εἰϛ xεῖραϛ ἰέναι Thucyd. Halicarn. συνάπτειν εἰϛ τάϛ xεῖραϛ Polyb. συῤῥήγνυσθαι Chrysost. συυάπτειν Plutarch. σνῤῥάσσειν Xenoph. συυάπτειν τήν μάxην Plutarch. εἰϛ πεῖραν μάxηϛ ἔρxεσθαι Halicarn.ὁμόσε φέρεσθαι Xenoph. χρίνεσθαι ἂρηῖ Hom. μάxηϛ ἀντιβολῆσαι. Eidem. πάρ ἀσσπίδα στῆναι Eurip. χατάρxεσθαι τῆϛ μάxηϛ Polyb. ὁμόσε xωρεῖν τοῖϛ πολεμίοιϛ Eid. συμβάλλειν, συμπίπτειν, συμπλέχεσθαι Plut. προσμίγνυσθαι, κυνάρασθαι τόν xίνδυνον τῆϛ μάxηϛ Thucyd. συμμίκαι εἰϛ xεῖραϛ πολεμίοιϛ Xenoph. εἰϛ xειρῶν νόμον ἀπιχέσθαι Herodoto. ποιήσασθαι μάxην Xenoph. ἐχxειρόϛ μάxεσθαι Eid. AL. Streiten, Schlahen, Kempffen, von freyer Handt Streitren, Schlacht lieffern B. Hant gemeen worden, ter slach, oft man æn man comen, voet by voet oft by stock setten, slach leueren GAL. Batailler, combatre, venir a la main, liurer la bataille ITAL. Combatere, dar la bataglia, venire alle mani, entrar en zuffa H. Pelear

Aestiua Liuio, Alsiosa loca in quibus æstiuis caloribus vitandis stant milites θερινά. AL. Summerleger B. Somerlegher in Coele plætsen GAL. Lieux champestres, ou il fait fraiz ITAL. Luoco doue sta il campo d'estate H. Real de gente en el estio

Agmen Virg. proprie exercitus ambulans iterque faciens, τάγμα Dioni, τέλοϛ AL. Ein ziehender Kriegszeug B. Een treckende Heyr, een voortmarcerende Camp GAL. Armee qui marche ITAL. Esercito che marcia H. Campo que camina

Alæ Liuio, Equitum ordines, quod alarum vice pedestres copias obtegunt vtrimque ἂγημα. AL. Flugel der Reisigen B. De Vleughels vant Peerdevolck GAL. Les ailes de la cheuallerie ITAL. A la de la caualleria H. Ala de la gente de cauallo tendida Sunt autem Alæ in equitum gente, quod Cornua in peditibus. id quod Grammaticorum vulgus confundit.

Apparatus bellicus Cicer. παρασχευή πολεμιχή Aeliano. AL. Rustung zum Krieg B. Ghereetschap totter Oorloghe GAL. Apprest de guerre ITAL. Apparato di guerra H. Apparejo de guerra

Arma Cicer. quibus corpus munimus. armatura Cic. ὁπλίσματα, ὂπλα, ἔντεα, τεύxια γέῤῥα, arma e quauis materia facta, quibus nos in hostem armamus, Xenoph. ἀγxέμαxα σταδιαῖα ὂπλα, hæc Artemidorus ὂπλα σχεπαστά vocat, quod ad corporis tutelam iis vtamur : vt ὂπλα τά ἑχηβόλα, missilia omnis generis iacula. AL. Waaffen, Kriegswaaffen, Harnisch B. Wapen, harnas GAL. Armes, armures. Harnois ITAL. Arme H. Armas AN. Vveapons

Arma inuenisse memoratur Phoroneus Inachi filius, Hygino teste : Galeam Curetes, vt Diodorus, aut, vt Plinius vult, Lacedæmonij : Loricam Mydias Messeneus, Plinio teste : Clypeum, Proetus & Lacritius inter se digladiates, vel, si Plin. Stabitur, Chalcus Athamantis Thebani filius Gladium Belus Neptuni filius, cum antea fustibus sudibunsque res gereretur, vt scribit Hyginus, quod inuentum Curetibus alij tribuunt, vt Spartanus Plin. Iaculum & Amentum Aetolus Martis filius inuenit, Plin. Hastam Lacedæmonij : vt Hastam velitarem Pylumnus Tyrrhenus : (sic enim in manuscripto Pliniano codice lego) Lanceam Aetoli : Frameam Mars : Vmbonem clypeo addidisse, & galeis cristas, Cares populi leguntur apud Thucyd. schol. Fundæ inuentio Aetolis datur a Strabone, Balearibus a Vegetio : Phoenicibus a Plinio, Arcum Scythes Iouis flius, vt Sagittam Perses, Persei filius inuenit Plinij testimonio, vtrumque Apollini dat Diodorus : Peltam Illyrij populi, Clemente teste : Harpen Thraces : vt idem ait : Tympani inuenti gloriam sibi vsurparunt Corybantes, vt apud Euripidem Bacchus testatur : Balistam excogitarunt Phoenices : Onagrum Cretenses, Plinio teste : Helepolin Demetrius cognomento Poliorcetes : Arietem Epeus ad Troiam, Ammiano auctore : Ocreas Cares ostenderunt, teste Plinio, Amazones bipennem : at inducias Lycaon primus instituit : Theseus Foedera.

Armilustrium Armorum lustratio. ὁπλοχαθάρσιον, ὁπλοχάθαρμοϛ. B. Wapenschouwinghe

Auxilia Tac. Suet. cohortes auxiliariæ Cicer. Cohortes e sociis confoederatisque conscriptæ. cohortes auxiliares Cæs. συμμαxιχόν Demostheni. AL. Hulff von Bundsgenossen, Zusatz B. Bystant van de Verbonts genooten GAL. Secours, aides des alliez ITAL. Socorso H. Ayuda

Canere bellicum Cicer. canere classicum, signum dare buccina Curtio, ad arma conclamare Liuio, quod postremum videtur nonnihil a reliquis discrepare, vt sit, quando nuntiato hostis aduentu totis castris tumultus exoritur, & arma inclamantur, nimirum ad castrorum defensionem, non autem pugnam. videtur tamen eodem cum prioribus sensu extulisse Arrianus, vbi ait : ὑπό σαλπίγγων τῶ| ενναλίω| ἀλαλάζειν. rursus, κνυάλιον ἀλαλάζειν. ἀλαλάζειν simpliciter Halicar. σημαίνεσθαι τό πολεμιχόνDiodoro, σημαίνειν τήν ἔφοδον Plutarch. σημαίνειν τῆ| σάλπιγγι Andocidæ, ὑποσημαίνεσθαι τό εἰϛ ἔφοδον Pol. AL. Ein Lermen blasen oder schlahen B. Alarm slæn GAL. Sonner a l'arme ITAL. Sonat la battaglia, dare all'arma. H. Tanner para acometet la batalla

Casæ Hirtio, Militum tentoriola e cespitibus, & stramentis. χαλύβαι, σχηναί e frondibus. AL. Strohauszle, oder Huttle B. Hutteken GAL. Logettes, maisonnettes ITAL. Casette, o capane di terra & paglia H. Cabannas de tierra y paja

Castra Cic. στρατόπεδον, παρεμβολή. AL. Leger, Heerleger


B. Leeger GAL. Camp ITAL. Campo, allogiamento di soldati H. Campo, real de gentes armadas

Castra metari Liuio, ponere Cæs. Cic. στρατοπεδεύεσθαι. τίθεσθαι τόν xάραχα Halicarn. χατασχευάζεσθαι. AL. Das leger schlahn B. T'leger slæn GAL. Camper, asseoir le camp ITAL. Accampare H. Metter y poner su campo, accampar

Caterua Hor. Indistincto similiter capitum numero censetur apud auctores. οὐλαμόϛ, στῖφοϛ. AL. Kriegszschaar B. Een Bende, een hoop Volcks GAL. Bande de gens d'armes ITAL. Banda o moltitudine di gente armata H. Muchos hombres d'armes

Centuria Cic ἑχατοστυία, τάκιϛ Orbicio. AL. Ein Rott von hundert Kriegszleuten B. Een Rot oft Bende van hondert Krijchsluyden GAL. Centaine ITAL. Squadra de cento fanti H. Esquadra de ciento soldados

Classis pro multitudine hominum adunata, vetus est, vnde classis procincta pro exercitu ad proelium instructo, μοῖρα, τάκιϛ. Classes etiam pro equitum ordinibus extulit Virg. Cuneus eadem ratione apud eundem accipitur, pro conferta hominum turba, forte quod cunei in modum perrumpere quasique diffindere hostilia agmina possit. ἔμβολοϛ Aeliano Cuneus esse videtur acies cuneum repræsentans.

Cohors Cæs. Legionis pars decima, vt volunt, Callisthenes septingentis armatis, ducentis Ephorus, centum Plutarchus constare cohortem annotarunt : nos reiecto opinionum pugnantium certamine, pro armatorum incerto numero vocem accipimus.σπεῖρα, τάτμα, λόxοϛ. AL. Hauffen Kriegfzvolcks B. Een hoop Krijchsvolck GAL. Flotte de gents d'armes ITAL. Squadra de gente d'arma H. Esquadra

Cohors millenaria Constabat mille centum & quinque peditibus, centum triginta duobus loricatis equitibus. eaque in singulis legionibus vna tantum erat, sub aquilæ signo contenta. Cohors milliaria Vegetio.

Cohors prætoria Cic. quæ consuli aut prætori inprouincia præsto semper & deuota erat, ab eo nusquam decedens. Ita vocari potest, quæ regis aut principis turelæ satagens, quasi in famulitio eius & ad nutum parata est. τάγμα στρατηγιχόν. AL. Des Obristen oder Feldherrn Gwardi B. Eenes Conincks oft Veltheerens Garde GAL. La garde du roy ITAL. La guardia del principe H. Capitania de la guardia del rey

Coniuratio quæ fiebat motu tumultuario, quando propter imminens vrbi periculum singulos in verba iurare negabat necessitas.

Conscribere exercitum Cæsari colligere exercitum Cicer. centuriare Eid. cogere militem vel copias Cæs. ποεῖν στρατεῖν Xenoph. κενολογεῖν, χαταλέκοσθαι τήν στρατιάν Xenoph. συλλέκαι Diodoro, ἀνδρολογεῖν Alciphroni, στρατολογεῖν. AL. Kriegszleuth auffnemen, vnd einschreiben, ein Zug zurusten vnd samlen B. Knechten ænnemen GAL. Enrouler, enregistrer & amasser gents de guerre ITAL. Raccogliere soldati H. Hazer y coger armada

Auctorare militem Liuio, sacramento obligare Cicer. stipendio obligare. οἰχειούσθαι AL. Verpflichten, Lauffgelt geben B. Verbinden, Loofgelt gheuen, Gelt op die Hant gheuen GAL. Obliger par gages ITAL. Dar danari de caparra H. Dar algunos dineros a los soldados por obligarlos

Copiæ Cic. manus Virg. Tacito δύναμιϛ, νεχάδεϛ Callimacho, sed abusiue. ποιμανόριον Aeschylo, λογάδεϛ. AL. Ein hauffen Kriegszleuth B. Een Armeye, een hoop Crijchsvolck GAL. Armee ITAL. Armata H. Armada, huesta de gentes armadas

Copiæ nauales Tacito. ναυτιχόϛ λαόϛ, ναύφραχτοϛ ὂμιλοϛ Aeschylo, ναυβάτηϛ λεώϛ Eidem. AL. Kriegszvolck zu Wasser B. Armeye te Water GAL. Armee par mer ITAL. Armata per mare H. Armada por mar

Copiæ terrestres agmen terrestre Lucano. πεζιχόν, πεδοστιβήϛ λεώϛ Aeschylo. AL. Kriegszleuth zu Land B. Armeye te Lande GAL. Armee par terre ITAL. Esercito per terra H. Armada por tierra

Corona castrensis siue vallaris Liuio, hæc ex auro in valli speciem efformato donabatur illi qui primus hostilia castra pugnando inuaserat.

Corona ciuica Cicer. qua ciuem ciuis donat, ob salutem vitamque ab eo perceptam : eratque iligna vel querna : postea placuit ex æsculo, testante Plinio.

Corona muralis Sillio, qua donabatur ab imperatore, quiprimus murum subierat. inde velut pinnis muralibus intercisa, eratque frondea, vt Plinius, vel, vti Agellio crediderim hic potius, aurea.

Corona naualis Virg. rostrata Plinio, qua nauium rostris insignita, quam accipiebat qui proelio maritimo primus hostilem nauem armatus insiluerat.

Corona obsidionalis Liuio, quam obsessi liberatori suo dant, eratque graminea, e gramine loci obsessi plexa.

Corona oualis Agellio, siue myrtea, qua vtebatur imperator, qui incruenta victoria hostem profligarat.

Corona triumphalis Ouid. aurea erat, quæ imperatori ad honorem triumphi mittebatur, antiquitus laurea.

Cuniculos agere Cæs. τοῖϛ ὀρύγμασιν ἐγxειρεῖν Polybio, ὑπορύττειν AL. Vntergraben B. Ondergrauen, onder mijnen GAL. Faire des mines, miner ITAL. Far delle mine H. minar.