Page:Thresor de la langue francoyse, 1606, 1, Masset, Aegidius, Nomenclator.djvu/145

La bibliothèque libre.
Cette page n’a pas encore été corrigée
81 NOMENCLATOR VIII. LING.


Bellum Cicer. μόθοϛ Colutho, μῶλοϛ Hesiodo, πόλεμοϛ AL. Krieg B. Oorloghe, Crijch GAL. Guerre ITAL. Guerra H. Guerra

Bellum domesticum Cicer. Iustino, quod intra ditionis fines geritur. ἔνδημοϛ AL. Ein heimischer Krieg B. Oorloghe binnens Lants GAL. Guerre domesticque, au pais ITAL. Guerre domestica, nel pæse, & casa sua H. Guerra en su tierra

Bellum externum Cic. ἔχδημοϛ, ἀπόδημοϛ, ὑπερόπιοϛ. διαπόντιοϛ AL. Auszlandischer Krieg B. Wtlansche Crijch GAL. Guerre estrangiere ITAL. Guerra fuora del pæse H. Guerra estrannera, y fuera de sus tierras

Bellum internecinum Liuio, exitiale, exitiosum, quo alterius partis exitio iniuriæ aut odia expiantur. πόλεμοϛ πανολέθριοϛ, πανώληϛ, χυθνώδηϛ συμφορά Zenobio. AL. Todlicher, oder verderblicher Krieg B. Dootlijcke oft verderflijcke Crijch GAL. Guerre mortelle, bataille fort cruelle ITAL. guerra molto crudele & atroce H. Muy damnosa guerra

Bellum intestinum Cic. quo ciuitas velut in sua viscera desæuit, ac grassatur. ἐμφύλιοϛ πόλεμοϛ, εντόσθιοϛ AL. Auffruhr, emporung, ein heimischer Krieg, menterey B. Oproer, oploop, burgerlijcke twist, muyterye GAL. Sedition, guerre entre bourgeois ITAL. Seditione o guerra ciuile, fra citradini H. Guerra de vezinos

Canere receptui Liuio. ἀναχαλεῖν τῆ| σάλπιτγι Diodoro, ἀναχλητιχόν σημαίνειν Eid. ἀνάχλησιν ποιεῖν Plut. receptui signum date Liuio. AL. Vom Streitt abmahnen, den Abzug blasen oder schlahen B. Den aftocht, t'vertreckt, oft retret slæn, oft blasen GAL. Sonner la retraite ITAL. Sonar la raccolta, far signo di ritirarse, voltar faccia H. Tanner para se retrær

Corona vrbem inuadere Cæs. Circumfuso vndique, ne qua pateat effugium, exercitu inferre signa. AL. Ein Stadt im Kreisz an lauffen, vnnd sturmen B. De stadt rontsom bestormen GAL. Enuironner vne ville ITAL. Circondare, o assaltare la terra d'oni banda H. Assaltar la villa de todas bandas y partes

Dare nomen militiæ Cic. vel ad militiam Liuio. ἀπογράφεσθαι Arriano, παραγγέλλειν εἰϛ τόν χατάλογον Appian. AL. Sich zum Krieg lassen einschreiben B. Hem laten inschrijuen GAL. Se faire escrire ou enregistrer pour estre soudard ITAL. Se far scriuere per soldato H. Dexar se escriuir por soldado

De summa rerum proelio decertare de summa imperij dimicare, extremam belli aleam experiti, lummam salutem periclitari Cic. in dubiam seruitij imperiique aleam ire Liuio, aleam omnem iacere Suet. vltima experiri Liuio. χρίνεσθαι περἰ τῶν ὂλωνPolyb. χρίνειν τά ὂλα Eid. ἐχχυβεύειν τοῖϛ ὂλοιϛ, χαἰ ὑπὶρ τῶν ὂλων Eid. ὁλοσxερῆ μάxην ποιεῖσθαι Halicarn. εἰϛ τόν περἰ τῶν ὂλων συγχαταμαίνειν χίνδυνον Polyb. AL. Das letzte vnd eusserste versuchen, alles wagen vnnd in die Schantz schlahen B. Al op al wagen, en de in een kantse setten GAL. Se mettre en hazard, ou de vaincre ou d'estre vaincu par bataille ITAL. Venire alla bataglia reale H. Pelear por auentura de vincer, o de ser vincido

Decursio decursus Agellio, decursio ludicra, Troiæ lusus ἐπίδεικιϛ, δοχιμασία, διελασία, ἀνθιππασία. GAL. Das Stechen vnd Turniren B. Steeckspel, tournoyinghe GAL. Ioustes, tournois, courrement de lances ITAL. Giostra H. Torneo

Direptio Cicer. proprie in expugnatione locorum , quando libidini victoris patent omnia. αῥπαγμόϛ Aeschini. AL. Plunderen, plunderung B. Plonderinghe GAL. Pillerie ITAL. Sacco H. Sacco

Euocatio qua subitum ad bellum euocabantur viritim.

Ex iure manu consertum vocare militaris res posse videtur, si de peculio ipsius ac regne in alienam possessionem immigrarem. Proinde militiæ vt instrumentis (quæ propria habet, colit, agnoscit) coniungatur, ratio poscere videtur : quin & ipsum litis periculum deterret, quo defungi, liberari, atque eximi adeo malim, quam illam æstimari.

Exauctorare militem Liuio, sacramento absoluere. AL. Vrlauben, erlauben, des Eyds erlassen, ausz mustern, den Sack geben, abdancken B. De Knechten afdancken, verlof gheuen, laten loopen, wt monsteren, des Esds ontslæn GAL. Casser les souldarts ITAL. Cassar o licentia e soldati H. Dar licentia a los soldados

Excubiæ Cicer. vtriusque sunt temporis, tam nocturnæ quam diurnæ. φρουρά φυλαχαἰ προχοιτίαι apud Principes. AL. Wacht B. Wachte, Scharwachte GAL. Leguet ITAL. La sentinella, guardia H. Escuchas del campo

Excursio Cic. ἐχδρομή, ἔκοδοϛ Halicarn. ἔλασιϛ. AL. Auszlauff, auszschweiffung B. Wtvalen, oft loopen ende springhen GAL. Course ITAL. Correria H. Corrida

Exercitus Cic. στράτευμα, στατόϛ, στρατιά. AL. Kriegsheer, grosser hauff Kriegszleuth. B. Een Heyr, Crijchsheyr GAL. Ost de gens de guerte ITAL. Esercito H. Huesto

Exercitus cornua Terent. χέρατα, πλευραί AL. Die Flugel einer Schlachtordnung B. De Vleugelen van een Slachoorden GAL. Les aisles d'vne armee ITAL. Le corna H. Los cuernos

Exercitus frons Tacito, Quint. πρόσωπον Orbicio, ζυγόν Poll. AL. Der spitz einer Schlachtordnung B. T'vorste des Heyrs,d'auantgarde. GAL. L'auantgarde ITAL. Auantgardia H. La parte delantera en la batalla


Exercitus tergum οὐρά, σύζυγον. AL. Das hinderst B. Het wterste des Heyrs, oft d'arrieregarde GAL. L'arrieregarde ITAL. La retroguardia H. La parte postrera en la batalla

Exercitus versus Ordo militum a fronte ad tergum sigillatim porrectus. στοῖxοϛ, λόxοϛ. AL. Das mitlest im Heer B. Dmiddelste van t'Heyr GAL. Le milieu de la bataille ITAL. Il mezzo della bataglia H. El medio de la batalla

Expeditio Cæs. Cic. στρατεία, ἔφοδοϛ, ἐλασία στρατια=ϛ Halicarn. ἐπιβολή, ἐφόρμυσιϛ. AL. Reisz, Zug B. Tocht, Heyrtocht, Krijchtocht GAL. Voyage de guerre, cours de guerre ITAL. Impresa H. Desembaraco

Frumentatio Cæs. vbi frumentum conquirit miles. σισολογία Plut. ἐπισιτισμόϛ AL. Kornsuchung B. Wtgæn om Koren GAL. Prouision de ble ITAL. Andar per fromento H. Buscar grano

Gerræ Sosipatro, Crates implexæ castris pro munimento, præsertim terra aggesta impletæ. γέῤῥαι, πλέγματα προσφερόμενα τείxεσιν Sosipatro. AL. Hurden, geflochten Korbe B. Schantskoruen GAL. Gabions

Habere delectum Cæs. δοχιμάσαι, ἐχλογήν ποιεῖν Diodoro. AL. Knech auszschiessen, oder klauben B. De beste Knechten wtlesen GAL. Faire eslite ITAL. Far la scielta H. Tomar los mejores de los soldados

Hiberna Cic. Cæs. hibernacula Liuio, castra siue loca in quibus hieme stant milites. xειμάδια AL. Winterleger B. Winterleeger GAL. Lieu ou le soudard yuerne ITAL. Luogo doue el soldatoinuerna H. Real de gente do inuiernan

Impedimenta Cic. Curtio, sarcinæ, clitellaria iumenta, cum asseclis exercitus. ἀποσχευό Luciano Polybio, σχευοφόρα. AL. Der Trosz B. Den Tros, Bagagie die t'Leger volget GAL. Bagage de l'armee, le cariage ITAL. Bagaglie H. Bagajes

Impressio Liuio εἰοβολή, ἑπέλασιϛ, ἐπάῤῥακιϛ, ἐπίθεσιϛ, προσβολή. AL. Gewaltiges hin eintrucken, Einfall oder Getreng der Kriegszleuten, Sturm B. Aenruckinge, Aenval, Indruckinge, Aenspronck, Storm GAL. Impression, effort ou choc de gents de guerre, empreinte, assaut ITAL. Impressione, assalto H. Assalto

Impressionem facere Liuio. ἐγχείσθαι. βρίθειν Plutarch. ἐπιτίθεσθαι, προσπίπτειν Polybio, προσφέρεσθαι Plutarch. AL. Hinein rucken, den Feind angreiffen B. Aenuallen, zijnen vyant antasten, ængrijpen, in oft do ordringen, intocht doen, ænsetten GAL. Faire emprainte, assaillir ITAL. Dar vna stretta al nemico, far impresa, assaltare, dar glieme dentro, o adosso H. Llegar contra el aduersario, y enemigo, y pelear con el

In fidem accipere Curtio, in deditionem accipere Liuio. ὑποσπόνδουϛ, ποιεῖν, ὑποποιεῖσθαι Gregorio, οἰχειούσθαι Herodiano. AL. In Gnaden auffnemen B. In gracie nemen, In handen nemen GAL. Prendre a mercy ITAL. Pigliare alla discretione, o in gratia H. Tomar en merced

Induciæ Cic. pax sequestra Virg. Cessatio a bellicis operis in statum tempus vtrimque pacta. ἀναχωxή, ἀνοxή Polybio, ἐχεxειρία. AL. Anstand eines Kriegs B. Bestant GAL. Treues ITAL. Tregua H. Treguas

Insidiæ Cæs. λόxοϛ, ἐνέδρα AL. Auffsatz, heintlicher Halt B. Versteecken Volck, Laghe GAL. Embuches ITAL. Aguato, insidie, imboscata H. Assechancas, emboscada

Legio plena & perfecta Veget teste, habet pedites sexies mille & centum, equites septingentos triginta. λεγεών

Lignatio Cæs. vbi ligna in culinæ vsum quærunt. κυλισμόϛ, φρυγανισμόϛ Arriano, κυλεία. AL. Holtz klauben, vnd suchen B. Houten, Hout rapen GAL. Apportement de bois ITAL. Andar per legna H. Buscar lenno

Lorica castrorum θριγχόϛ τού στρατοπέδου. AL. Brustwerc B. Borstweeringhe GAL. Fortificarion contre l'assaut de l'ennemy ITAL. Fortification del campo H. Texbique para defenderse

Manipulus Vegetio, Contubernium decem modo militum sub vno manipulo & papilione degentium, nomine sumpto inde, quod manibus coniunctis pariter dimicent. λόxοϛ. AL. Ein Rott Knechten vnder einen Fanle B. Een Rot Knechten onder een Vendel GAL. Esquadre de soudarts dela mesme enseigne ITAL. Squadra di soldati d'vna ensegna H. Esquadra de baxo vna senna

Manubiæ Cic. Præda Imperatoris pro portione de hostibus capta, Asconio teste. λάφυρα, σχυλεύματα. AL. Des Hauptmanns Theil am eroberten Raub, vnd Beut B. Des Heeren Buyt GAL. Le butin du chef de guerre ITAL. Il bottino del colonnello H. Rodo del capitan

Manubiæ pro quibusuis spoliis, aut pecunia e prædæ venditione conflata, Agellij testimonio. AL. Gelt ausz der verkauften Beut ghemacht B. T'gelt van den vercohten Buyt GAL. Monnoye du butin gaigne sur l'ennemy & vendu ITAL. Dinaro del bottino obbottinato H. Dinero cogido del butin

Materiatio & materiari Cæs. vbi materia cæditur in bellicos vsus, velut ad apparatum machinarum, ὑλοχοπή, δενδροχοπή. AL. Sich mit Bawholtz versehen B. Prouisie van Timmerhout GAL. Prouision de marrein ITAL. Prouedersi di legname per la guerra.