authentique ? C’est néanmoins de ces rituels falsifiés que la Propagande a de nos jours inondé l’Abyssinie[1].
Dans le quatrième livre de saint Athanase contre les Ariens, on lit les paroles suivantes sur les relations intimes de la Trinité : Αλλα ηλιον ϰαι απαυγασμα ϰαι εν το εξ ηλιου εν τω απαυγασματι φως. Or, dans diverses éditions,
- ↑ Pour en finir avec la question de la croyance des sectes orientales séparées de l’Orthodoxie, rapportons ici le témoignage du savant Renaudot, autorité sans pareille en cette matière : In eo autem Symbolo, ut olim Christiani omnes, ita sectae Orientales paucis syllabis exceptis conveniunt. Pariter etiam non modo inter se ipsae, sed cum Graecis consentiunt, in exagitanda additione a Latinis facta circa Spiritus Sancti processionem, per illa verba qui ex patre filioque procedit.
Eam quippe additionem condemnant, non modo quasi temere factam, et absque legitima autoritate contra Constantinopolitani Concilii et aliorum definitionem, sed etiam quasi novum dogma contineat, de processione sancti Spiritus a Patre et Filio, de qua nihil Symbolo adjectum velint : si quid alibi explicationis gratia addendum sit, nihil aliud quam scripturae verbis dicitur, qui a patre procedit et a filio accipit, ut in Liturgia Syriaca Dionysii : aut sicut in alia Jacobitis quoque propria Mathaei Pastoris. Ipse a te, o Pater, ab aeterno procedit et a filio tuo quae essentialia sunt accipit. Illius igitur additionis causa, accusantur Franci, hoc est Latini a Severo Episcopo Aschmonin, et Ebnassalo Collectionis Principiorum fidei cap. 24. in quo adversus eos, contra hanc additionem disputat, ut Petrus Melichae Episcopus, de sectis : Paulus Seidae sive Sidonis in Tractatu de eodem argumento : Abulbircat duobus in locis, non modo ubi loquitur de sectarum differentia, sed in expositione Symboli, ut etiam Autor scientiae Ecclesiasticae. Cum vero multae ejusmodi expositiones extent in Codd. Mss. breves aliae, et quasi simplices Paraphrases prolixiores aliae, vix ulla talem observationem adversus Latinos non habet. Neque ipsius symboli antiquum aliquod exemplar, aut recentius, cujus aliqua autoritas censeri possit, hanc additionem Latinorum more factam exhibet, nisi interpolatum manu recenti, ut sunt edita officia ad usum Maronitarum, ex quibus nulla adversus communem usum Orientalium testimonia duci possunt. Occurrunt enim codices aliquot non valde antiqui, sed sinceri, pro ipsis Maronitis scripti, diu postquam ad Ecclesiae Romanae unitatem redierunt, in quibus haec additio desideratur. In Euchologiis Melchitarum Arabicis Symbolum descriptum est, ut vulgo apud Graecos legitur : et in Spiritum sanctum Dominum ; vivificantem ; qui e Patre procedit. Ita quoque in ejusdem Euchologii Melchitarum Arabici editione Fanensi an. 1514. Ut in antiquissimo Syriaco Codice Mediceo Collectionis Canonum. De Nestorianis certum facit consensus codicum illorum qui preces continent, eos sequi pariter Graecam lectionem : ita quoque Coptitae. Nam in Codice qui Theotokia et diversas alias orationes Coptice et Arabice scriptas continet, Symbolum legitur absque additione, ut in aliquot aliis, tam antiquis quam recentioribus exemplaribus.
Temere igitur omnino Abrahamus Echellensis in Notis ad Praefationem Arabicam Nicaeni Concilii, in editione magna Parisiensi cum aliis ejus de hoc argumento opusculis recusam, scripsit. Symbolum Nicaenum cum particula, filioque, expresse habetur in editione Coptitarum cujus extat exemplar in Bibliotheca III. viri D. Gilberti Gaulmini. Temere, inquam, omnino, nam Codex Regius fuit olim Gaulmini, cujus omnes manuscripti in Regiam Bibliothecam translati sunt. Quod si ut idem Echellensis subjungit, habetur eadem additio in Maronitarum exemplaribus, emendata illa fuerunt procul dubio per recentiores manus, ut in editione Liturgiae Aethiopicae, post Novum Testamentum factum est, et in omnibus ferme libris aliis qui aut Romae, aut sub Romanorum Censorum oculis editi fuerunt. Nihil est enim certius, quam ignorari penitus illam additionem ab Ecclesiis, quae a Romana eam non acceperunt. Frustra etiam invocabuntur adversus hanc observationem indubitatam, testimonia quae postea adjungit Abrahamus, ex autoribus quos nemo praeter eum unquam aut vidit, aut appellavit, et quos recentissimos esse dubitare non possumus. Unum habemus codicem ex quo excusari aliquatenus posse videretur, et is est Collectionis Canonum Coptitarum amplissimae, in quo legitur Symbolum, cum additione verborum, filioque. Verum annotat simul scriptor, illud esse secundum Francorum Codices ; qua sola nota testatur, eadem verba a popularibus suis Christianis ignorari. Attamen licet ea sit Orientalium opinio, in sua traditione fundata, quod nihil Symbolo adjiciendum sit, ignorant tamen contentiosam, illam omnem Graecorum posteriorum de hoc argumento Theologiam, breviterque admodum in ea versati sunt.
