Thresor de la langue françoise/Jean Masset (latin)
GENEROSIS DOMINIS D.
Georgio Ludouico : & D. Io-
hanni Casimiro fratr. Comiti-
bus in Leweinstein, Dominis in
si vestra clarißima nomina mei opusculi frontispitio præponantur, quibus tamquam fœlicibus auspicijs, tutius & certius in manus Germanorum & aliarum nationum venias, vestráque authoritare tamquam fortißiimo Aiacis clypeo tectum à saua & mordaci inuidorum dente defendatur. Denique velim existimetis (generosi adolescentes) me nihil antiquius habere, quam ut hoc meo tantillo labore propensam erga vos animi mei voluntatem prodeam, ac cuiusuis nationis hominibus Gallicæ linguæ cupidis, poßim prodesse. uod si hic meus labor exiguus Germanicæ nationi præsertim (quam summa fidelitate, constantia & animi magnitudine magni facio) vestra authoritate arridas, me fœlicem & fortunatum iudicabo. Dabóque operam ut quædam alia quæ æmeditor magis elaborata, intra paucos dies in fauorem studiosorum, è meis magnibus exeant. Valete. Datum Lutetiæ Calend. Ianuar.
In epistola dedicatoria linea 33. lege disceretu, pro discretis. pagina prima linea 33. lege communement pro commencement, p. 80. l. 58. l. leurs pro leur. p. 18, l. 52. l. ou u. pro ou r, p. 29, l. 9. l. ponny. pro pounu. p. 2. l. 21. comme i. pro comme l.
EXACTA NECNON FA-
CILIS INTRODVCTIO AD
linguam Gallicam.
PER I. MASSET
AC PRIMVM DE LITTERIS,
earúmque pronunciatione.
A, pronuntiatur ore aperto quemadmodum latine, si aliquam do geminetur, id sit vt producatur.
E, Ipsius pronunciatio est triplex : é masulinum, id est acutum, & clarii, ut aymé quasi, aymæ. E, apertum sed non nisi sequente s, quod pronunciatur paulo margis aperiendo os, quam in é masculino, vt in his vocabulis, mes, mei, tes, tui, ses, sui, contester, contendere, quasi, ai, e, femininum cum prononciatur surdè obscurè inter dentes, vt honestè, honestus, quod e, in fine versuum nihilo babetur.
Notandum discrimen, inter es, acutum & apertum simul, quod semper offertur vt ais, & ez, paulo arctiori ore vt videtur in his duobus prope, & prata, imo cum dictiones desinunt in consonantes, & sequentes inchoant à vocalibus, nos illas pronunciamus ac si anteriores ista consonantes inhærerent sequentibus, dictionibus, vt, sunt honesti homines, &c. &, oportet habere,&c.
Ad hac omne e, femininum quod alia vocalio sequitur, omittitur cum in scribendo, tum in pronunciando : imo & a, solum in articulo feminino la, & non in aliis dictionibus, exempli gratia, homo est factus, aut formatus ad imaginem Dei. Dixi e, femininum, nam é masculinum numquam patitur apostrophum, sed seribitur, é pronunciatur : vt in superiori exemplo vbi é, & a, vocales in, formatus ad, audiuntur distinctè, vt & omnes aliæ vocales. Exempli gratia, quis ibi est ? qui y est ? nisi in hac particula, si, sequentibus, il, elle, ou, vt, si, ille, si illa, si quis homo.
Communiter in secunda persona pluralis numeri presentis indicatiui horum duorum verborum habere & scire, nos demimus hanc syllabam, uez, & hoc interrogando solum, vt, fecisti hoc ? scis hoc ? fcavuous pro scauez-vous, auous pro auez vous ? Imo in hoc adiectino magna potestas, grand’ puissance, loco de grande puissance. Et quia apostrophus non sit nisi in littera e, præcipuè, de ea volui agere eadem ratione.
Vsus facit vt nos restringamus & comprimamus ista vocabula, in femininis solum, mea amica, tua amica, sua amica, meus amor, tuus amor, fuus amor, & non, m’amy, meus amicus, in masculino.
Volo etiam vos admonere quod inter tertias personas singulares in a, & in e, & istas particulas il, elle, ou, ille, illa, quilibet homo pronunciatur optimè, vt, quid d1cet ille ? que dira-til, pro, que dira-il ? tibine videtur ? quid computant, quid numerant, &c. quod fit in interrogationibus, aut in parenthesi hæc est veritas (dicet.)
Apostrophus vnicam duntaxat demit vel reiscit vocalem, & non discitur, i'aymé, ego amaui, pro i'ay aymé.
E, Antè n, & m, in eadem syllaba, pronunciatur vt a, entierement, integrè quasi, antierement, nisi cum vnum, illud precedit : nam tunc retinet suum sonum, vt auditur in rien, nihil, mien, meum, tien, tuum, Excipe, science, scientia, experience, experientia, inconuenient, inconueniens, expedient, expediens.
I, Gracilè pronuntiatur, vt Latinè, inter duas vocales pronunciatur vt duo ij, quorum prius iunctum cum præcedentibus per diphthongum, facit syl-
labans, & posterius cum sequentibus, facit alteram, vt ien vocabulis, moyen, medium, joyau, monile, quasi, moi-ien, soi-iau.
I, Aute il, liquefacit vltimum, vt fille, filis, piller, graffari, bailler, dare, ancipé piller, tundere. Præterea liquefacit, l, finide, œil, oculus. conseil, consilisi, sed vltima syllaba raptim, ancipe, il, ille, & cætera qua hic habes quod si, ai, & ei, precedant ll, i, non pronunciatur, sed vltimum l, debet liquefieri in i, vt dictum est, vt è regione videre potes.
O, Pronunciatur ore rotundo.
V, Gallicum pronunciatur linguam estendendo versus deutes inferiores, & non nisi parum aperiendo si, vrbi extremi soleant illud pronunciare retrabendo intum linguam, & ere magis rotundo & aperto ac si mes Galli vellernum proferre, ou.
DE NOVEM DIPTHONGIS.
I, profertur vt é acutum, nisi inuctum cum o, ant m, in eadem syllaba, nam tunc senat vt ei, vel vt Gallico more pronunciamum, in, vide hoc exempla, fames, panis.
Ei, vt, i, pingere, singere, tingere, &c.
Au, profertur vt o, sed si alia vocalia sequatur post u, n, priu facit per se syllabam, & u, tamquam consonant, iunctum cum vocali sequente aliam facia syllabam, vt auritis, tamquam Latinè.
Eu, Paulo magis aperiendo et quam cum pronunciamus u, & extendendo linguam, vt hora, mora, ignis, parum, felicitas, dolor.
In his nominibus, e non sonat, secutus, maturus.
Præterea,in nominibus in eure, vt, tumor vulnus,&c.
Ad hac non sonat e, istius diphtongi, eu, in præteritia verborum, qua sunt participia paßiua vocis, receptus, visus, lectus, deprehensus, &c. Ei, vt oe, niger, nigra, &c.
Io, Oporteri,& o audire in pronunciando, sed raptim, & in vna syllaba, vt. loquebamur, dicebamus, faciebamus, & sic in omnibus imperfectis indicatini, sed non in nominibus vbi, i, & o, duas constituunt syllabae.
Ou, Eodem modo quo extranei esserunt suuni, u, vt, opus, opisicium.
Vi, Exprimit suas duas vocales, in eadem syllaba, vt, lucere, nox, sequi.
Ie, coniunctim , vt calceus, vbi lier) vnicam facit syllabam.
In multis dictionibus, i, e, duas constituunt syllabas, primo, in dictionibus, in Ie, Sicut, amica, pars.
Deinde in verbis terminates in ier, vt, vincire, ligare, considere.
Prætera, in adiectiuis in yeux, exempli gratia, otiosus, cupidus.
Ad hæc in nominibus nationum & atrium, vt Italus, musicus, &c, & in quibusdam aliis, antiquus, custos, vinculum.
DE TRIPHTONGIS.
Onus eiusmodi triphtongorum pendet ex diphtongis & prenunciantur raptim vt Deus, melius, aqua, dolium.
Oei, Eadem vocistractu, vbi, l, finale liquesit, in i, vt oculus, quorum pauca admodum reperiuntur.
Vei, vt e, fermé, solium, &c.
Oui, Sicut ou, madefacere, maculare, vbi, i, prorsus quiescit : sed vltimum, l, liquesit in i, oeu, comme, eu, œuure, quasi euure.
Veu, Hæc tripthongus non sit, nisi in dictionibus vbi g precedit, vt illud g pronuncietur aliter quam j, vt gula, faux, præceps, nam aliter si scriberemus geule, deberemus pronunciare, jeule.
Oie, in solis verbis, & non alibi, & essertur vt oé, mediocriter aperiendo os, syllabamque illam, oient, producendo vt, loquebantur, facerent, vbi n, omnino quiescit.
DE CONSONANTIBVS.
Portet distinguere inter b, (quod pronunciatur molliter & absque impetu) & p (cum sono duro, & sicco) in fine dictionum quiescit, plombum.
Illud idem observãdum est inter d, (quod finale pronunciatur vt r, symphonia pactum, periculum) & t, illud molliter : hoc duriter.
Inter u, molle, & f, durum, vt, valet, opottet.
Inter g, & c.
Immo etiam inter i, consonans, & ch, hic habes exempla bibere, pyrum, telum, sero, vinum, finis, gustus, sumptus, lætitia, choye, à verbo parcere.
C, Quasi cum sibilo pronuntiatur, & fortiter comprimens lingua deutes superiores, sed antè vocales, a, o, u, sonat vt k, dux, xilon, cupidus.
Quod silittera c addiderimus caudam, vel interposuerimus e, ipsus durities, mollior efficietur, & fermè pronunciabitur, vt s s, vt, in hoc vocabulo, garçon, puer.
In verbis, nos interponibus e, vt dictum est, incipimus, vel caudam addimus, non refert.
Idem sit de littera g, ante supradictas vocales, a, o, u, sed mollius, seruare, gustare, augurari, quod g, vt mollius efficiam, in j, nos interponimus etiam, e, sicut supradicto, c, manducamus, & manducauimus, quam quidem orthographiam vellem sequi.
Quando n, sequitur illud g, debet liquefieri in i, quod pronunciatur post, n, vt animulus, sed raptim istam syllabam, nion, palatum superius lingua plane quatiendo.
Idem sit verbis in eindre, & fingere nos fingimus.
Sed in hoc verbo, cognoscere, g non sonat omnino, cognoscimus, sed raptim, noes, d, pronunciatur in his vocibus, admittere, aduersarius, aduerbium.
H, In dictionibus naturaliter gallicis pronunciatur cum aspiratione vt in his vocabulis, audax, hasta, odisse,lardes, forum,lorica, crebrū, anhelitum ducere, viculus, veprerum, optare, hasta,parera, hamus,sepes,conuersari, asturco, hernia, moueri,alca, bubo, voce accersere, mactra, singulus, dedecorare, nauale, galea, bidens, sorbere, anhelare, armentum equorum, vexare, properare, extollere, lupulus, ad nihilu redigere, horrescere, pertorridus, oratio, horror, horridus, pudor, pulsare, offendere, concidere, minutal, farcina, halec, vt & in dictionibus e supradictis deriuatis, coxendix, fuscina, cilicium, panniculamentum, lyra, Henricus, hinnire, hastile, pedum, aquifolia, stragula, armature, solis ardor, vexare, anhelare, thorax, capito, flocculus.
In aliis h, non aspirat, vt, habitare, habitus, vestis, agilis, promptus, expeditus.
Quod ad alias consonants attinet, nulla est difficultas.
Q, sonat vt, K, quando ? Gallus gallinaceus.
S, In initio dictionis cum duro sibilo effertur, vt, tentare, videri, sed in medio inter duas vocales, s, molescit, in z, vt, domus.
In dictionibus compositis, et si videatur esse in medio, tamen retinet eundem sonum quem in simplicibus, vt vides in exemplis, exceptis his duobus compositis à soluere, & sonare, nempe, resoluere, & resonare, in quibus s, sonat, vt, z.
In diuresis dictionibus consonans sequens suffocate precedentem, vt dicite nobis vestras rationes, demptis nominibus & particulis in r, & al, vt, propter amorem tui, hic equus est æqualis tuo.
S, Pronunciatur in medio in quibusda dictionibus quæ veniunt ex Latina lingua, vt, spiritus, spes, reliqu, gestus, pestis, venustus, trita via, periculu, æthiopica, tudesca, tuscana exploratory, eqy9 cursorius, vt vt sit, astrū, infortuniu, splendor, altutia, species, larua, rusticus.
Imo in nominibus venientibus à Latinis in stis, & stus, celestis, modestus, excipe, honestus, deinde in deriuatis à supradictis, excipe, explorare, vbi s, non sonat.
Denique, s, plerumque pronunciatur in compositis ab istis propositionibus, as, vt, adstringere, abs, abstinere, sub, substituere, pro, prostituere, proscribere, in, instruere, dis, disponere, re, restituere, respirare, excipe, restabilire, con, constituere, trans, transferre.
Sed in aliis dictionibus verè Gallicis s, quiescit, quidem, sed mutat è, acutum, in e, apertum, quod sonat vt ai, vt, caput, bellua.
T, In nominibus venientibus à Latinis quæ vocant verbalia in io, pronuniatur, vt, c, actio, sed non, si, s, illud t, precesserit, vt, combustio.
Dixi supra pronunciari t, inter tertiam personam in a, & in e, & istas particulas, ille, illa, quilibet, homo, vt videstis in exemplis.
Hæc est ratio cur vos bene monitos esse volui, quod esti duæ vocales sequantur, non reijcitur per apostrophum, prior vocalis e, aut a, in tertia qualibet persona, singulari, indicatui modi,
sequentibus, ille, illa, quilibet homo. Imo in pronunciado interpossituræ, t, vt dictum est, ita, cantatne bene ?
In nominibus de sinentibus in tres consonantes, media quiesce, vt corpus, tempus sive sola, in oratione ponantur, sive iuncta cum dictionibus si vocali incipientibus sed à consonantibus, dua vltima quiescunt, vt, corpora robustiora, vbi ps, quiescunt.
In aliis definentibus in duas consonantes, si sequatur dictio à vocali inchoata, ambæ pronuntiatur, vt, ille est valdè amator litterarum, sed si sequatur consonans, prior tantum auditur, vt, mors terrorem inijcit etiam fortissimis, & constantissimis, vbi, t, in hoc vocabulo mors, non auditur.
X, & z, finalia prononciatur vt f, pax.
Quod ad attentus, etsi videamur habere, tamen melius est illos reijcere, omnesque syllabas æquali tono ac mensura pronunciare. Illas onmes manu quatiendo, hidque eodem tactu, consuetudinis & vsus acquirendi gratia, hoc quod proderit etiam ad reprimendam illam linguæ balbutiem, aut difficultatem quam quidam in prononciando experiuntur, præ ceteris caueant linguæ Gallicæ studiosi ne priorem syllabam immodicè longam faciant aut attollant.
DE PARTIBVS ORATIONIS.
os constituemus nouem partes orationis, Articulum, nomen, pronomen, verbum, aduerbium, participium, conionctionem, præpositionem, & interiectionem.
·
DE ARTICVLIS.
ostri articuli sunt finiti, aut infiniti.
De finito.
Duos tantum animaduertimos ille, masculinum, & illa, femininum.
Loco gentinorum & ablatiuorum nos vtimur prepositionibus de, du, des, pro datiuis vero, hic aliis, a, au, aux, & quoniam ablatiuus est sumus genitiuo, & accusatimus nominatiuo, nor tantum tres casus describemus, nempe nominationum, genitiuum, datiuum.
DECLINATIO ARTICVLI FINITI
.Ille, illius, illi.
illi, illæ, illorum, illarum, illis.
Illa, illius, illi.
De, Et A,
Vnus,vnius,vni.
Aliqui, aliquæ, aliquorum, aliquarum, aliquibus :
Vna, vnius,
E, la, les, preponuntur appellatinis secundum ipsorum genus, siue generaliter loquendoo, vt, animal, ignis, cœlum siue specialiter, vt, palium
siue Chlamys Petri, & leges huius ciuitatis, imo ante nomina
propria fluuiorum, & regionum, vt Sequana,Gallia.
Ad hæc nominibus officiorum, & dignitatum, vt princeps, connestabili, cancellarius, siue generaliter sumtu, siue particulariter.
Praterea, ante hac pronomina, siue relatiua ea sunt, vt, hic est meus, tuus, suus, noster,voster, illorum, vt ita dicam siue substantiua in neutro genere, vt, cuilibet suum non nnocet.
Deinde ante adiectiua substantiuata in neostro genere, vt, profundum aquarum,latum,longum,totundum terræ, pro latitudine, longitudine, & rotunditate.
Ante infinitimus verborum vt ipsum tacere, ipsum loqui.
Ante adiectius nominum propriorum, vt, Alexander ille magnus Plato ille diuinus.
Ante participia pro nominibus sumpta, vt amans, afflictus, &c.
Denique ante quidam aduerbia pro nominibus sumpta, anterius, posterius, superius, inferius, interius, exterius.
Nomma propria, virorum, mulierumm & vrbium, regisiant articulos rectos le,la, nisi maioris emphasis gratia & vt melius exprimemus illos ant illas de quibus loquimur, velimus ita dicere, ille est Petrus, hic est Iohannes quem nosti.
Recusant præterra articulos rectos appellationa appropriata per aliquam appositionem nominis vel pronominis possessium, vt, magister Iacobus, meus Princeps, & quod attinet ad demonstrationum, ce, vel cet, hic, sungitur semper vice articula le, vt, hic homo est, hic equus est.
Hoc sanctum nomen Deus, non vicit articulum, vectum, le, nisi cum aliquo epitheto, vt, Deus æternus, viuens, &c.
Observandus est modus iste loquendi absque articulis, le, la, in appellationis que regantur ab actium verbo, aut a substantivo, sum, vt sum homo qui hoc faciam, id est, is sum qui illud faciam nosco mercatorem qui tibi suppeditabit, imo post hæc impersonalis habere, & tro esse, vi, est hic medicus qui te sanabit, &, hora est discedendi.
Cum Germani vtuntur suo, es ist & seyndt, nos nostros. il y a, habetur, vtimur.
Præter quam quod articuli (le, la, les,) adbibentur ad distinctionem generum, casuum, & numerorum, restringunt prætera latam appellatini significationem.
DE ARTICVLIS OBLIQVIS
Os vtimur, du, in genitiuis aut ablatiuis masculinis, sicut, de la, in femininis cum nominibus appellatiuis, incœptis à consonante, siue pro voce generaliter, in abstracto, sive pro re, particulariter, in concreto, vt loquuntur dialetlici. Exempli gratia. Natura Leonis, proprium ignis, &, hoc est officium filij erga patrem : &, hæc est obedientia filit erga matrem, vocabula quibus possumus vti & generaliter secundum vocem, & particulariter, secundum rem, sed cum ijs quæ incipiuntur à vocali, nos vtimur, de, & a,repetendo articulos rectos, le, la,ad vitandam cacophoniam, modo tamen ijdem articuli, le, la, les, præcedant priora substantiua, vt pōdus auri, propriū hominis inflammationes aëris, aliter si articulus, vn, vne, des, præcederent loco, le, la, les, non illos repeteremus ante casus obliquos, imo caperetur posterius subbstantiuum in adiectiua significatione, vt, est, equus Imperatore dignus, filia ingeniosa, vestimenta virilia, muliebria, nisi fortè velimus loqui de aliqua re in specio, vt, est crater ex argento quem scis.
In nominibus quantitatis materia & instrumenti non iteramus ; le, la, ante nomina inchoata vocali vt, vitrum aquæ, annulus aureus, ictus gladij, nisi demonstrando & referendo sic aliquid, in specie & parte vt, ebibit calicem istius aquæ quam ad ipsum misisti, & annulus factus ex illo auræ Galliæ, ex illo gladio ipsum percusissem, nempe ex illo præsupposito, de quo erat sermo.
Notandum etiam quod dicere debemus, instrumento canere, lyra, viola, & quamuis generaliter.
Sed nos dicimus, fidicinem, cytharædum, &c.
Nos vtimur etiam hoc articulo infinito de, pro genitiuo masculino, feminino, singulari, & plurali, cum nominibus incœptis à consonnantibus, cum hi articuli improprij, vnus, vna, quid cum precedunt, siue exprimantur, siue subintelligantur, quod sit plerumque cum venustate, præsertim in plurali, vt sunt fabulæ aniles : perpetuus fundus non est, in amore porentum, &, est species hominum, secta philosophorum, imo in voce adiectiua ante consonantes, vt, dies festi, pisculenti, nundinarij.
Sed si articuli finiti, le, la, les, præponantur nos capiemus obliquos finitos du, de, in singarlari, & des, in plurali, ante appellatiua vt, vestis magistri, proprium hominis, & memoria regum, &c.
Ex, & ab præpositiones Latinæ vertuntur in du (Gallicè) masculinū pro re certa & particulari, sequentibus consonantibus vt, venio ex Palatio, &, est amatu sà Rege, &c. & in de sequentibus vocalibus, vt, ille redibit statim ex hospitio, ex domo, in femininis, sicut etiam ante nomina propria, & appropriato, vt, hoc didici á Iacobo, ex meo Principe, ab istis hominibus.
Omnia ponderum, mensurarum, & numerorum nomina requiunt, de, licet cum pluralibus, vt, libra ceraforum, viginti quinq ; nuces, duodenatiorum adstrigmentorum, maximus personaruum numerus, vlna panni, vnus aceruus, vnus mundus, Ilias melorum.
Breuiter, articulus infinitus de, est generalis, des, specialis.
Omnia pronomina habent secum, de, & a, tam in singulari, quam in plurali, in masculino, quam feminino, imo, & hæc nomina, permultorum, quorumdam, omnium, duorum, trium, & aliorum similium, aliquorum, nullorum, maximæ partis, &c.
Excipiuntur à regula, meus, tuus, suus, noster, vester, illorum, siue, relatiua ea sint, siue substantiua, & habent tunc du, & au.
Idem fiet de articulo datiui a, quod de articulo du, vstando aliquando improprio a vn, loco a.
CONCLVSIO.
Oncludemus igitur, quod in propriis & appropriatis nos vtimur his articulis, de, ingenitiuo, & de a, in datiuo, sed absque adiectiuo, nam tunc cogeremur sumere finitos du, & au, ad restringendum vagam adiectiuorum significationem.
Exempli gratia, domus Petri, vrbs Parisiensis, quamuis per appositionem, &, Iacobo, Lutetiam.
Sed vt coerceamus vagam appellatinorum significationem ad quemdam priuatum, nos vtimur articulis finitis du, au, anteconsonantes vt voluntas regis, ego illud deferam magistro, & ante vocales, infinitis de, a, quod definimus, repetendo articulos rectos, le, la, vt, humanitas ospitis, & dicam hospiti, &c.
Sed loquando generaliter, & precedente articulo improprio, vsvs
vus, quidam, pro quolibet aut quibuslibet, nos utimur, de & a vs hoc est opus magistro dignum, non huius, aut illius, sed generaliter.
Omnia aduerbia quantitatis accepta pro nominibus gaudent ante se articulis de & a : & post se, articulo de parum, multum, nimium, tantisper, fatis, satis supérque, plus minus, vini argenti, &c. point, negat absolat vt non habeo omnino pecuniam. Et, non semper est mihi aliquid pecuniæ. Immens, sed aliquando.
In nominibus inceptis à vocalibus nos dicimus de, le, cum partem significare volumus, vt est in aliis à confonantibus inchoatis nos dicinuu du etiam pro parte aliqua & des in plurali.
Le, les vero, pro toto integro, vt cædo mihi nonnihil pecuniæ, panis, vini, pomorum aliquot, rosarum id est partem, sed dum dico le pain les cerises totum innuo.
DECLINATIO NOMINIS CVM ARTI-
CVLO FINITO.
ossvnt etiam inuerta phrases, est vnum vestimentum nobilis viri & est vestimentum vnius nobilis. Es est vna crumena mulieris, & crumena vnius mulieris.
Dicitur etiam, Est homo de equo, vel ab equo, mulier à cerasis vel de cerasis, cum loco proprū nominum, volumus per tales circumscriptiones aliques vel aliquas notari.
DE FORMATIONE PLVRALIS NVMERI.
ddendo s, singulari, formamum pluralem vt bonus boni, &c.
Finita t & d, mutant illæ literæ in f, paruus parui, magnus magni. l, nominum in al, mutatur in u, post addendo x, loco f, liberalis, liberales, oculus, oculi.
Nomina in f, x, z, nihil mutant in plurali tempus, tempora, odiosus, odiosi, nasus, nasi, sermo, sermones.
Metallorum nomina, fluuiorum, ventorum, & regionum carent plurali, demptis regionibus qua in plures provincias einsdem nominus diuiduntur, vt Germania inferior, superior, Hispania, Gallia Cisalpina. Transalpina.
Fames, fitis, nihil, alienus, gratum, quies, mel, lac, sanguis, butyrum, carent quoque plurali.
Hæc carent singulari, mores, vsus, plures, intestina, puggilares, scopæ, sponsalia.
Hæc pluralia non recipuunt f, quatuor, quinque, septem, octo nonem, vndecim, duodecim, tredecim, quatuordecim, quindecim, sexdecim, septemdecim, octodecim, nouemdecim, viginti, quod habet pluralem numerum. postea, triginta, quadraginta, quinquaginta, sexaginta, septuaginta, octoginta, nonaginta, pro quibus vulgus, &c. Postea, centum, & mille &c.
DE GENERIBVS.
vo agnoscimus , masculinum, & femininum : neutra namque Latinorum sunt marculina Gallice reddita, tam in substantinis quam in adiectivis.
Genus cognoscitur, aut ex significatione, iuxta quam omnia nomina vivorum, officiorum virilium, mensum,dierum, & arborum sunt masculins, excepto vne maille.
Omnia nomina mulierum officiorum muliebrium, fructuum, arborum, definentium in vocales sunt féminini generis, & definentiam in consonantes, sequuntur genus terminationis ipsorum,dempto hoc, nux.
Nomina -esbium, pro maiori parte flost snalculina.
Partim insigniam cognescuntur à terminatione iuxta quam nominatio au sunt masculina, excipe aqua, pellis.
In e sundum aut femininum, venientia ex neutria Latinorum sunt masculina, vt vitium, officium.
Excipe sinapi, semen, lixinium. stabulum.
Adicectare ibidem i femininum aut surdum, sunt communi esstem tertni : iustus, honestus.
Exceptis nominibus in e, femininum, qua veniunt ex Latinis femininis, & qua retinent ipsorum genus, vt Iustitia. Vt & sunt omnia alia qua reddita Latine, sunt feminina, vt, mensa, educatio, mercatura, &c.
Excipe hæc, gladius, morbus, dies, annus, cursus, quæ sunt feminina.
Sunt masculina, in é masculinum, vt, frumentum, gratum, clericatus, sed Comitatus, & Ducatus sunt communia.
Exceptis nominibus deriuatio ex Latinis in tas, vt, liberalitas.
In Eu sunt masculina, vt, Ignis, iocus, locus. Ad hac in y, vt, audax, maritus, amicus.
Exceptis bis, misericordia, fides, lex, paries.
Nomina in ou, sunt masculina, Clauus, foramen, & in v, Festuca.
Excipe hoc. Virtus.
Deinde nomina in b c d f g l p q r, qua sunt omnia masculina.
Excipe, Nauis, fitis, clauis.
In m, sunt masculina excipe, Fames.
In n quoque maxima pars, Canis, præda, &c.
Excipe, manus, finis, ratio, cantilena, domus, carcer, modus, redemptio, & omnia qua veniunt ex Latinis in io, vt, dispositio.
In t masculina, Bona Fortuna, honos.
Excipe fauor, odor, calor, ardor profunditas, latitudo, altitudo, color, densitas, flos, timor. Imo turris, mare, sed amor, pro cupidine est feminini generis, pro amititia est masculini.
In s sunt masculina, os, brachium.
Excipe. Ouis, cochlys, semel, perdix.
Int maxima pars sunt participia, actusa, vt, Dormiens iniuria, fors, portus.
Imo in d, quod sonat vt t, periculum.
Excipe. Mors, pars, aula, sylua, iumenturn, gens , dens. Etiam quandoque masculini generis.
Quod ad diminutiua, illa seique suntur ipsorum terminationem.
Denique infinitius uerborum, aduerbia, & prepositiones, pro nominibus habitat sunt masculini generis.
DE FORMATIONE FEMI-
NINORVM
Ormantur addendo e, masculinis, vt, Amicus, amica, magnus, magna.
In nominibus in s, illa geminatur, vt, Inferior, subfrigidus, subfrigida.
Masculina in c, adsciseunt h, vt, Albus, alba, ficcus, heen.
Exceptis hic Græcus, turca, publicus, qua habent Græca, publica.
F, mutatur in v, vt, Viuus viua.
Nomina in x, illud mutant in f, felix.
Excipe. Falsus, quod facit falsa.
Hac non mutant x, prefixus, prefixa, perplexus, perplexa.
Hac nomina qua doplicem habent terminat ionem, pulcher, nouus, (quibus vtimur sequente dictione inchoata à consonante, vt, pulcher equus, nouue liber) & bel nouuel, sequente vocali, vt, accidens nouum, pulcher homo : Hic duobus addenda le, formantur feminina, pulchra, noua.
Masculina in l n t, formant feminina, illa geminando, vt, Fidus, fida, bonus, bona, duriusculus, duriuscula.
Nomina in c femininum qua non conueniunt sub eadem terminatione adsciseunt sse, vt, Princeps, Principissa, magister, magistra, hospes, hospita, peccator, peccatrix.
Alia iuxta Latinos, Tutor, tutrix, Imperator, Imperatrix, Deus, Dea, Dux, Ducissa, Rex, Regina, filius, filia, clericus, clerica, lupus, lupa, latro, nepos, neptis.
Nomina auium & piscinum, aliquando, sul eodem genere & terminatione vt cumque sexum significant, vt, Passer, lepus, ardua, lucius, anguilla, allauda, &c.
DE GRADIBVS COMPARATIONIS.
Ddendo plus & minus, aut nimium, nimis parum, habemus comparatiuum, vt, Doctus, doctior, & indoctior, vt & est a particula. Tres fort & bien grandement, &c. Faciunt superlatiuum, vt, Doctissimus, sapientissimus, & honestissimus, dirissimus. Recipiunt vt quoque omnis alia aduerbia quantitatiua, vt, Satis, mediocriter, honeste, æque, &c.
Nomina quortum ſignificatio non poteſt auguri nor diminui non comparantur, vt, Primus, extremus, supremus, major, minor, vltimus.
IRREGVLARIA
Onus, melior, optimus, malus, peior, peſſimus, paruus, minimus.
Aduerba comparantur vt nomina : sed hac sunt ananda ; Bene, melius, optime, male, peius, peſſime.
Omnia comparatiuus regit, que, quam, vt Doctior quam ille : Melius quam illi.
Sed loco superlatius, in comparatione facienda, vtimur comparatiuo praponando articulum le & tunc regit articulum obliquam de, vt, Eſt doctiſſimus omnium.
Ille, illa, eſt, &c. præponantur comparatiuo : Hic, hæc, &c. ſuperlatiuo.
Dicitur etiam. Bonnement, quaſi pro certo, bene, male.
Prepoſitiones habent comparatiuum, vt, Vltra, viterius, latus, interius, retro, magis retro.
Hac tria habent & ſuperlatiuum, Longe, procul, magis procul, maxime procul, prope, magis prope, maxime prope, contra, magis contra, valde contra.
DE DIMINVTIVIS.
Vadem nomina recipiunt reuniſionem, vt intentionem, vt, Menſa, tabula, felis, catulus, ſponda, parua ſponda faccus, faccuius, lucius, paru us luciolus, vallis, valliculus, niger, ſubniger, fu, : ims, albus albulus folium foliolum, arca, capſula, &c. Vt ita dicam.
DE PRONOMINE.
Lia ſunt primitiua, Ego, tu, ſui, hic, ille, meus, tuus, ſuus., idem
vel ipfemet. Omnia alia ſunt derivata.
Ego, tu, ſui, sunt communis generis, duo priora, demonſtrativa, vltimum, relatiuum.
Ego, tu, ille, verbis anteponantur & namquam ha voces. Quibus vtimur abſoluto ſic. Quis hoc fecit Reſpondeo, Ego, tu, ille, illi.
DECLINATIO PRONOMINVM.
Go, mei, mihi,
Nos, noſtrum, noſtri,
Tu, tui, tibi,
Vos, veſtrum, vobis,
Ille, illius. illi,
Illi, illorum, illis,
Illa, illius, illi,
Illæ, illarum, illis,
M. Hic, huius, huic,
Plu. Hi, dr fix., horum, harum, his,
F.. Hxc, huius, huic.
Ceſtes, non eſt multum in vso, pro quo ſuminum hunc vocam, cet, In ſeminino plurali, aliquando, cet, ſequenta vocali, hic homo, & ce, ſequenta consonando. Vt hic equus.
Ab hoc primitiuo derivantur ha voces, particula cy, proximum : la remotum quid, ſignificat.
Hoc, illud, quid, Carent plurali : nam tunc ſunt quaſi neutra imo Galicé, & ſic declinantur.
Hoc, huius, huic,
Illud, illius, illi,
Quid, cuius, cui.
Notandum eſt quod ce, vel cez, cum ſubſtentinis poſita, particula cy, la, ſequentur ſubſtantinum, vt videre eſt in his exemplis.
Ad hac vtimur neutro ce, cum post verbum imperſonale eſſe, ſequitur ſubſtantinum aut adiectivum cum articulis le, la, aut vnus, vns, vna, vt, hæc eſt veritas, eſt vna res certa, eſt proprium hominis.
Compoſitio autem cecy, cela, vtimur ſequente adiectivo ſive articulia ſupradictu. Vt, Hoc eſt impoſſibile, verum, &c.
Imodicimus, hoc eſt aurum, habita ratione materia abſque forma, Hoc eſt ex auro, vtriuſque habendo rationem, Et hoc, eſt pars aura,
vel argenti, &c.
Illorum, (nam aliter reddi non poteſt) omnis generis.
Ab hic pronominibus, Il, le, luy, componuntur hac alia.
Ille, illius, illi
Illi, illorum, illis
Illis, illius, illi,
Illæ, illatum, illis
Pronomen qua non vtimur, niſi, vel cum bis particulis cy, la, abſolute, vt, hic, ille, hi, illi, vel præponendo epithetum, ſubſtantiuo expreſſo in oratione maioris emphaſis gratia, vt, Magnus ille vir, & Ille tam clarus Philoſophus, ſed in plurali, ha voces compoſita.
Idem ſit de hac voce cetuy, habens pro plurali, hunc vocem, vt, Iſte ſtrenuus miles, & in plurali, Illi iouictiſſimi duces. In feminino cete, & cetes. Quibus poſſimus addere cy, la, cum hunc ab illo volumus distinguere.
Sed cum referimus aliquid cuius mentionem feciſſemus, ſiue illud exprimamus ſimul cum relatius, ſiue non, nos vtimur sequentur.
Ille, illius, illi,
Illi, illorump, illis,
Illæ, illius, illi,
Illæ, illarum, illis.
Exempli gratia. ſi prohabito ſermome de Magiſtratu, Ego ſubiungam, lixc eſt voluntas illius, vel Illius Magiſtratus, & non cum hac voce, de celuy.
Et habita oratione vnius mulieris, nos dicemus, Hæc eſt natura ipſius, & non per hunc vocem niſi referendo, aut in hunc modem, Intentio vel mena illiusipſius, quam tu noſti. Abſque antecedente vteramur his, Suus, ſua, ſunt, hoc eſt. Illorum, illarum.
Qui eſt omnis generis nominatiaus, pluralis & ſingularis, vt. Ille, vel illa : illi, vel illis ſunt qui venerunt, &c. occupationi tamen ſingularis, pluratu, maVculini & feminini generis, cum per quaſtionem, præcedit verbum, vt, Quem, vel quam, quos vel, quas putas hoc feciſſet.
Que, Eſt accuſatonis omnis generia, pluralis, & ſingularis, vt, Ille, vel illa, illi, vel illæ ſunt quos cognoſcis.
Verum eſt quod poſſit eſſe quoque nominatiuus, sed in neutra, vt, Quid tibi videtur ? Quod eſt ? sed hæc vox, Quoy ? ponitur deſolate, vt, Quod videns, &c.
Quis eſt ? pro rebus animatis, Qu’eſt-ce ? pro inanimatis.
Hæc, voces relatiua omnio generis, ſingularis & pluralis numeri, & ponantur ſola in oratione, ſiue ſubſtantivo, vt, Quis eſt ? A quo tenes hoc ? &c. Cui hoc dediſtit abſque vlla diſtinctione ſeruus
Qualis, qualis, quali, Quales, qualiam, qualibus.
Hoc relatiuum ponitur elegantur cum ſubſtantinis, abſque articulis le, la, les, vt, Quid hominis es ? Qualem mulierem dicist semper interrogatione, & querit de qualitate & conditione. Sed hac vox, (lequel) de diſcretione inter plures poteſt poni ſolum in orattone, & refert id, de quo loquitti eſſemus antea. Ponitur abſolute, per interrogationem diſcretinam, vt, ſi dicerem, Affer mihi meum librum, Si eſſent plures, ad illum ab alajs diſcernendum, ego quarerent, Quem ? vel Quiſnam eſt ? ſed abſque interrogatione poteſt referre per ſe, cum non eſt multum remotum a ſuo antecedente.
Sed ita, nos vtimur ſequentius hoc voce, qui, vt, Ego quæro hominem, qui poſſit fungi hoc officio.
Eſt obſeruandum quod elegantius vtimur hac voce dont loco genitinorum, Cuius, quorum, quarum.
DE PRONOMINIBUS POSSESSIVIS
Meus, mei, meo,
Mei, meæ, meorum, mearum, meis,
Mea, meæ, meæ,
Tuus, tui, tuo,
Tui, tuæ, tuorum, tuarum, tuit,
Tua, tuæ, tuæ,
Suus, sui, suo,
Sui, suæ, suorum, suarum, suis,
Sua, suæ, suæ.
A LA LANGVE FRANCOYSE,
Noſter, noſtra, noſtri, noſtræ, noſtro, noſtræ,
Noſtri, noſtræ, noſtrorum, noſtrarum, noſtris,
Veſter, veſtra, veſtri, veſtræ, veſtro, veſtræ,
Illorum, vel illarum, res in ſingulari,
Illorum, vel illarum, res in plurali.
Mars, runs, fuus, fignificar’mam rem ad 19n13013’tri" inaiteM : Mei, mex, tui, tux,.fui, fox, plures ad —mam pertinentem, Noſter, noſtra, veſter, veſtra, illorum, vel illarum res in ſingulari, rensfingularens ad plures pertinentem, Noſtri, noſtrx, veſtri, veſtrx, illorum, vel illarum res in plurali, plivres yes ad pberes pertinentes.
Nos vtimur fiepradeais abſque articulis finitis le, 12, & abf : Pe demon- 71vatim ce, fedfolum annfielftantisis, quibus fient adialinoriene loco, rot,
Mens liber, 0. non cum le, aut ce.
tuus, fuuS, poinintur guolue ante feminina a rootali itteboata ad Ingiendssm carophonians, rornicles in exemplis. Meus, mei, ineo, Mei, meorum, - Mea, MeX, meX, mineexis, mearum,
Quibus vtimur cum « ticjes pastis & propriitin, pc et. re certa, determi.
nam &Pita, rot, Hic eſt ille meus frater, nempe de po antea lopentue
Sed CUM impropri articuire, vnus, vna, quidam, rum,
1.114M, 4fit alignos inter onnseialiosvolumns defignare, ; Hic eſt vnus
mens affinis Hic eſt liber vnius mei affinis, Pertiner ad vnum
meum a ffinem, qnafi dicerem, Vni ex meis cognatis. Et in plurali,
Sant quidam mei cognati, Eſt vna opinio, vel funt ópiniones
quorumdam meorum affinium, Ego illud dixi quibufdam meis
cognatis, addenda adieaintem quidam, lood bic fttificat alielnem
ter alias, maioris vemeaatis graait.
Nos praterea fie’, timer de quabbet re preebabito fermst, Ille mens eſt, runs, fuus, nofter, illorum, res in finolari, in plurale -vero, Sunt mei, tui, fui, noftri, veltri, illorum res in plurali, fed fi boe pronomen dernonfh.atimem, ce, pvacedat foco, elle, nos dicemus, Hic eſt meus, tuus, fuus, nofter, veiter, illoruna res, rale, Simt mei, cj.--c. Idem in feminino, La mienne, cre.
Pr.et er boc asoriidinn eſt peod bac pronomina poffefflua, Meum, tuum, faam, Noftrum, veſtrum, fuum, Sumuntur etiamfisbftantissa in neutra &enere, pro eo mini quod polgidemits, (2, in bac fignificatione carent plurali.
Meum, mei, meo
Tuum, tui, tuo.
Seum, ſui,
Noſtrum, noftri, noftro,
Veſtrum, veltri, veſtro,
Illorum bonum, illorum boni, illoairiutmnobono.
Alienum, alieni,
Impradiais addo boe vlammen etiam neutrum, &roenit ab bac diaione aUtruy, goaffsb-vna tettninatione’rtronsguefixtimfig —Mitat.
Alienus, alieni, alieno.
Obfituanekon eff lood bacpronominaguliernata a verbie. fine in denim>, fine ir, accuptito lemper tainin precedant verba, &eo prima, Ie, to, capientia & pro datiteis, & pro aanfluiten, Me, te, fed ultiem il, finnit pro duim, luy, pro acmfatino le, in plorali daden, leun, in aanleun : eo leg, abflue vlijt aanwin, rot, Ille me renet, Ille te renet, Ille illum tenet, Ille nos, vos renet, Ille illos renet, pro fuisamicis. Exempbem datitn, Ille, mihi, fibi, nobis, vobis, Illis, dat, id quod habet ch ariflim um.
Sed bac eitelem pewngmina j-eg : stentor, primb, infusen& perſona "fingtotere’ , prjr44 & fecanda pberalibus imperatitn, rot, Da mi hi, tibi, nobis, ((edda vobis non dicitur’led date in plarab) illis. Et dOndite nos, vos, illos deffendanr.
Deinde inverbis reciprocis, rot, Ego me commendo sibi, illi, vobis, bof verbo, Ego prxbibo tibi, &c. gr…aria, COM ofiemitur pro cum, rot, Loquor tibi pro tecum, venio ribi pro tecum vel ad te. Denia : interrogationibue.vt, 0, 1Li, d dico ego ? Qpid ais tu ? Qaid facit ille ? Quid faciemus nos ? Quid agens vos ? cr, Quid agent illi ?
N, & y, ſunt guandoque pronomina relatiua, & reſerunt modo fingubri, modo Mplurali, run met ree aut parten, romen diaarsen amtea, pret edelste /mus, vna, quidam.
En, reprefèntat genitisesem, vel ablatiteum, rom prepofitione de, vr, præhabito sermone de re qualibet quam volumus referre, diceremus, Illius rei finem faciamus, Ne amplius loquamur de ea re.
En, refert etiam partem omnium rerum quæ partiri aut diuidi possunt, vt, Questio ? Des mihi mutuo pecuniam. Responsio, Ne partem quidem pecuniæ habeo. Et, Habes cerasa, des mihi aliquot. Et, Habes ne aliquam partem, non enim quærit de toto, nam tunc dicerem, illum, illam, illos, illas, habes ne.
Y, representat datiuum, siue singularem, fiue pluralem, vt, Caue tibi, Ego mihi caueo. Et, Illi sunt pessimi, sed ijs ego prospiciam. Et, Proposuerunt pulchras questiones : sed ijs ego respondebo. Ac si dicerem respondebo illis quæstionibus, &c.
En, & y, quandoque sunt aduerbia relatiua, & referunt modo in singulari, modo in plurali, locum vel loca de quibus sermo antefuisset, vt, Iuistine in Palatium ? Ita ego inde vel ex eo loco venio. Sed y, idem valet atque ibi, aut quà, vt, Ito in Palatium, Ibi vel In hunc locum me confero. Et, Heri ibi, vel in eo loco fui, hac transiui, & illac.
DE VERBO.
Erba sunt aut personalia, (quæ recipiunt ante se pronomina prepositiua, Ego, tu, ille, nos, vos, illi, per tres personas & duos numeros, singularem & pluralem) aut impersonalia, quorum alia sunt actiua, vt, Videtur, oportet, facit, vel est : Germanicè es ist : Alia paßiua, quibus præponimus on, quasi homo, loco il, & idem est ac quilibet. Mano, Germanicè.
Personalia iterum sunt actiua (quæ faciunt participium paßiuæ significationis, vt, Amatus) aut neutra quæ nulla formant, vt, Allé, venu. Quæ licet videantur, non sunt tamen vera participia, sed preterit a venientia es verbis, Ire, venire.
Nam, quod adpaflioa,non nifi pen circumfcriptionentverbi,Sum , lila coniugannes. Et praterinem paftiwe vocss , Arnatus, amata,profingdari, Amati, amatx . pro plurali. sic, Ego fum,Tu es, Ille eſt amatus. Nos furnus, Vos eſtis, Illi funt amati. Et ita per nenaa tempora , & moties huist° verbi, Effe.
Tas hakmes duo verba auxiliaria, Habeo,& Sum, quilnot mediantibus, omniapraterita perfecta ,& plofissamperfeaa tonic:luur , cum partnipio paflisso, rot, Amatus, faélus, &L".
Germanábakutich hab, & ichbin,fectindam qua, illinoftris,ny, ey Ie fuis, *entte, in fispradiais pratnitis.
Toftra verba quinque babent modus. indicatissum, imperatitsum,optatissum fisbusnainsins , & infinitistum : tempora praciptsa , prafens,, rateritum &futurum. Prateritumrsofsti diujditurin imperfratens, fim- , plicom aoriftum,perfeaum plufq:samperfethsm, aorifirtm compofnum perfiassm,perfellifimum.
xotandsson , quodrotinun• fimpliciaoriflo , ( lood venit insmediate ex vert») in gramme finita per adsserbia temporis prateriti , per alians soms:tibet circumfcriptionemtemporis , p er Imam determinamus allionem indefinstam, ad certum tempo, definitum.
Pendetfinsper boe tempt« eb oratione pracedenti ,narratista liii sea quod zeilsters perk, in eo temp ere, ene loco, de quibus antea capo« ftsiftetfermo, roti roidere eſt ex boe fesvnone Tune ,cum pugnandum effet Raat, aciem faam inftruxit, in optimum ordinern digeflit, ruffitque explodi tormonta bellica, irruitque in hoftem inftar fulrninis. Dominus N. aduolans ex vertice colhiculi0 baud fecusquain torrens , rapididirnus illico ipfius copias iunxir , hoftenique ita fortner fimul aggreffi fuut, vt hunc, ordin es derelinquere coegerint, pe- .dibuscalcauerint, illumque fugientem iétibus , ad duo miliaria perfequutifuerinr.
sztemfirmonem videmm perfpicue pendere , onmin° ex priori deferi-. prionetemporio, lors que, tune, & retinet femper antinum anditons fufpenfism, rot diximus fispra.. doertite,quod eo nunsquam Inloste, pro a- Eliane hodierna deel, ne c etiam noan pracedentis,nec praterea cum aduertemporis prafentis. Hodie,nunc,hac hora, oom de,cum Iste’ duotas Ne hodie quidern illum vidi , Ne hodie quidem bibi nec mandueaui.
Germaniromnotr communiterfooimperfeao, loco buists noftri aorifli, ad Toodadmertent.
POtefrfiCile ,ideri (2’ dignofti,quando ei rotenelumfit , ex eo qusd , fi finte ornitteremus defcriptionem tensporis. lnqtao volumen dicere diqooid faam: elle, velrod auditor non intellexiffee ., mises tamquam dubio s , fiefpenfo animo. usbenter Tereret, quando? ’et, ji ego inciperem MUM 1 firmonem ites(quodtamcnnounquans fieri fokt abfroedeterminatione tem. poris) Ambulabarn noéte tota. 8c eram imbre rnadefaaus , yc.
Namfie,harerenno infroptolo,& rot nobiolati fieret,effirenn coaai interrogare . In quo temporo.? rbi kluns&per prateritrens perfeaum 2sabis fair eftftire,quodfit res faaa fine difentiotte temporis, in po net dim
Quod ad priéteritum perfeclum & generale, nalla eſt difficult/tm. nam onme tempt praterttorn , »allo excepto niDineritO, comprehendit:
Nec ditstitos immorabor in Tru tradendo Nal-quant perfiai, cum bac doo tempora nobis fint COMiltliflia cum omnibus abis
Sed de aoriſte, compoſito ex jimpliciln aoriſtit, verbontm auxiliario. rum, Habui, & fui, dicom quod illius vſkt pendet a limpliri, quod eſt etiam indefinitum, quemobrem determinandum eſt, per adverbia, ante, poſtquam, quando, ſimul ac ſtatim, aut illum dcfinire per aliquod ſpatium temporis, intra quod nos diceremus, aliquid factum fuiſſe, vt, unius anni, menſis, hebdomadæ, dici, horz, momenti, ſpatio, nictu oculi, &c . Induwt finem roltinsum, & complementum adonis , fempope pendet ab oratione pnebabita, ut , Hoc habui factum & abſolutum antequam veniret.
Quod ad perféctum perfectiſimum compoſitum ab iis voribtos eu, habitus, & efté, quod fuit. lift« pendet etiam a perfeeto, quod denotat quoque ad maiorem empbafint, roltimum Poon& complementum aaionis
- non pendet afermone aliquo prababito rot neque præteritum perfectum, qua componitur, cum bac dffirentia tangen , Tod numquam-p. finpatur abſolote, ſed cum iifdent ireutufiriptionibus temporis fitpra poſitit,
vt, Ego habui hoc omnino faftum & complerum vnius hom ſpatio, Paulo poſt ipſius aduentum, Paulo ante ipſius aduentum.
Prater futurum ſimplex, cuiro eft facilis , muon etiam babemuo compoſitum, quod quident putarent eſſe non indicatiui, ſed pibiunaito modi, ſed ſalio, cum popt vſurpari, abſque particula, quand, curn, & ſignificat, vt & ſupradicta perſectum complementum, ſed praſuppoſitum & ruwt.° adionisfu t Ur a, Cr numquatn -vomor,nift cumfupradiais parlitubs,-, t, Hoc habebo faaum & abfolutum in momento.
Quod ad vſorn imperatiui, nibit eſt a/tut/ obſeruandum. Optatirsus acripit amant fua ternp.rra ab andrcatimo , bas babet formulæ optandi. Lubenter, vtinam, vellem, &c.
Prima vox optatiui, poteſt eſſe praſens, cum per bypotbeftm mit profijt.. p ofitionem, nos reprefentomus rem,-vel Cafim, aut qui re ipfie effet, aut pof:. fOt efie, quem alrquis pretenderet & praftimeret effe ,femperque relpitit ’no./ent. Nos I emput vocabimm prafènsfioppofitinum,qui eft verno fii- Int fOrenlit, lno canfitliti vtitntnr clum norrant, iniurias ,querimoniav,rntionet, aHiones,& praterifiones chenIUM. Ex bac prafenti componttor prateritum perfeflum etiarn flppofitinum, qua nos enden:tm& quo bot pr.efinto-rtintur,per prefirmptionem, bypotbefint, praftoppofitionetn,quandoque etiamperconcefronem , ad (rot diauno pft) exbrbendrin, & puf ob oeulos depingendum id qrsod contegiffet , COUtmjere poturfiet, nut olspos prafismeret nobis contigilft , Jpeeatque prateritson. loc e-adem-vox optatini (inquaru) poteftetiam effe imperfeaum tem. put, td eg, non oninino completam,fed vota. ?dodo hoc Tomur tplipraponentio bat formulsa aptandt. ’Alben ter, eX bono corde (ex animo feilicet) & poteft incboarefennonem : Et modo abflute, alfque ars particulis. Et tunefemper prafipponit -vnum fi, aut ViitIM mais ’non quod ad fiéprodtdas partuulas optandi nos e xpriminnts, antlapprimimu pro nonri animi affet1-0 out vebementiori out lentoo in re aliqua facienda, aat Team patimtor fieri ,-vt Lubenter vtilitati publicx confulerem , poteram , & non poffen]: nam cumparticula fi, nos vtimor imperfèao indica:toi , pro imperfitio optatint. fjLtod aoriſtum, poteji ineloare orationem con; optandi firninfis, Vtinam, & non cum ali is : mit abſolute : nempe cum pendet ab aliao. ratione, incerpta a gegooi: tempore (dempto prefenti &futuro) imo etiam ab imperfecto optatini ,rot , Oponebat quod hoc faceretn, luffit vt loquerer cum magiſtro , A ntea ad te ſcripti vt tu venirev in liane ciuitatem, Putaueratn quod efret honao bonus. Turn cum tempus fuit Itatim mandaui, vt nobis mieteren auxilium, Inkt’, ego ablegaui ineum pediffequum verſus illum vt veniret abfque mora. Et , Ego dicerern vt hoc faceret mea caufa. Perfeaum optatioi accipit anteft, am bone foonulam eptandi ., Paait Deus quod : jut-porder ab alio fermone exorfo a prefenti indicatuti, vt, Inrendit vtlixe omnia feceris, antequam veniar : ,f terfeao : Bene <Touwt quod ego perfecernn hoc quod inceeperam : kr per 1 ii.turom. Ille putabit quod ego diftefferim , ne loquerer cum ipfo. Pofellionfitppofitrim nullrem accipafo rrnatri optandi prater , Luben:." ter, boe tempus eft modus lopendi per hyperbefittt .. c.,:-p-efiti.-pofittonetn.; Vr diXijkrra, wdete ltic Vim; , Supplex
Supplex orat N. dicens, quod anet octiduum fuisset grauiter ixtus a quodam ignoto tam verbis quam verberibus, ita vt dictus ſupplex detineretur modo æger in lecto, &c.
Nos vtimur praterea hoc tempore in actione definita per ſuprapositas particulas spatij temporis, vt Citius fecerit quam dixerit. Es, Ego perfecerim duabus horis.
Quod ad aoristum compositum (quodque eſt phifiptampoléflum) bas optandi formulas adrnittit, Vtinam, Lubenter, Ex bono corde, Vellem, vr, Ego vellen. —, uo d ego abfoluiffem. Phrafis.roteumque dom, pro qua nos dirimus per in finitioum, Ego vellem, er, Nos veilemus feciffe. sed °porta dtcere : Ego vellena quod nos effemuS, Vos effetis, illi eſſent in bona valetudine.
addënolo ham, voccm eu, nos itérum componimits °muis boec protterit a, rot, Habuerim fadum Poteſt eſſe quod habuerim faetum, & habuiffem faeluM & cornpletum sed illoruon rofoss pendet prioribus, cum hoc diférimine, quod bac fionificent a5ionem’nen folum incboa tam, fid ornnino abfolutam sunt que magis parbetiea Tram priora, qua poffitmus vo car e, abfo fitte, P r Xterita optatiui bac alta vero, Prxterita optatiui perfedifs.
Faturum autem, recipitfemper, D ieu vue ille que, nifi forte penderet ex alio felmonc incapto per indicatittuin, rot, Ille vult VT ego eam alloquutum.
subiunaittur nobildy ? repat ab optatiuo, motat is folummodo formulis optatinis in coniuneliscas, quefiant, Erft, tametti, lieer, cum ita fit quod, quamuis, quatnquam.
Prafens ſubiunavui eſt idem futurum optatiui, &recipit omnes iflus fora : das dempt°, qUand, Tod ponitor ante imperfeatoon, rot, Quarnquant loquerer
.rmo cum perfecloficppofititto. Quatnquain feccrini, ad hu° cum plufquarn per fc d°, gLiamquam feciffem, (9tou admittunt etiam —et, Etfi dixerim : Et, QL.ramuis dixiffern.
Schiunansushabet vutonpriulfgeturton rompofituni’d verba auxiliari, Habebo, admittit partvadam, quand, quamquam, rocipofi quam, first ( ;.7 fecundunt futurum, Pauray en.
Nos habennts duo tempora diftintla infinitini, prafens, dicere, er perfeelon compofiturn is verba auxibari, quo "ft fuerimus nJ psrterito, pari : kir i0, nat » auo ir eu dit eſt perfeaurn, perfetliflimunt, Venire, veniffe
Quod ad futurum nos iibsd repreféntamus per banc circumloquationem, puin. indicatiui, quèd cro, eris, erit, err. id efl, me, te, fe, uos, Vos, illos, futnr. effe.
Pro geriondo —ver°, Latinortom in di, nos vtimur fispradiais infinithois, iulrspreponendo de, vr, Faciendi, d’ataoir fait, d’auoir en fair.
Pro els in do, participio prafenti-verborum, cum en, vr, Loquendo. Et pro gis in durn : rotimur prafenti isoflrntissi, cmn pour, , vr, Ad faciendu rn.
Pro priori. fiapino, infinitio° prarenti, vt, V ad o lurum.
Pro pofieriori it idem, fed runt a, rot, Hoc eſt facile fadu, p er adi wam, jOd per paf’itouno, Dignutn.quod audiatur, id eſt, auditu.
Nos vocamus recoprow dut refiexma qa£ fignificant atlionem C’-’111, rionem finnilniediantibtts ace ufatiuis perfOnabbsts, Tos babent per pr£fe, vr, Egoine atno, Tu te amas, Ille fe amat : Nos nos alumnus, Vos vos amatis, lUi fe amant, ert. guibus onmibu s auxi— • liatur, Su m, ve, Ego me atnaui. Et, N os nos furnus amati, &c. FRANCOYSE. 13
DE PARTICVLIS que, ET ANTE VEKBA, Brernandron e fi quando partieula que, eſt conionclio rationalis La- IJL.), time quèd, poteji conuenire per concla tempora indicati ui, imo optatiui, dempto aorifto, praterito pe, : ftí-bo fatum diio optatitti) quando eſt conionato finaiis Latine, vr qua lir witz « in connedione modoruni inclacattui optatini, cum juin : Inc.-1Mo.Primb, prafens & futurum ondicateui, coomprojenti ſubitonaitoi, vr, Ine dicit, er, Dieet, vr hoc faciam. ImperfeClum, aoriftw, c pbnfquam perfeatom indicatiui, cum aorifto vr, Ille ad me fcribebat, fcripfit, er, Scripferat vr exirem. Per f olonindicatiui, cumprafenti rubiuntlitti. In verhis imperancli, & rojamli, vt, IIIC mifit qui mihi diceret vr hoc faciam fua caufa. Et cum tmperamus Out rogamus cum roebend’tiori Inflantut, ettam cum aorgto nohis iniunxit vr nos haberémus hoc facere &c. eſt, vr prx cxteris hoc faceremus. …/fra.sionginar cum praterito perfetio fisbumélmi, Ille putauit quafi di : tel-in] hoc fua caufa. Praferofippopiuum optatitii out cum eodem tempore, aut toni preterite ſuppofititto, ffilcu dixi) forenfis, rot poft — aliquem fermonem, D iceret nfhilominus didus aetor, , quod ego illum grauiter offendiſſem, vnde illepeteret, vt effem condemoatus, e-r.
Alias dam eft imprrfegum, ponerenii. Sim d : ot-’T> fiibiunaiui rot, velt « quod ego facerem hoc. Erefais optatiui, cum aoriflo fiibiunClitli, fed cum formurn optaudi. Sic Vtinam aai fcriberet vt ego in Italiam profifcifcerer. Perfrelim cum prafenti coniunaini, cum har formai : optands, Vtinam mihi fcripferit vt ego difcedam. PM : PC.11M fiSPIMPOSOM COM aorift-0, , Ille mihi prxfcripferiv, vt erpedirem fuum negotium. Plufquam perfèfhim (quodvoco aoriffunt compofittini) cum aoril}o vt, ! am ad me fcripfi fret vt ex irem. Futurum optatiui, cum frafintifiibitint-inti, vt, V : Main ad nae (cribat v t ego difeedam. Si, partictila dubitatiint Latine visum, COOMML omtuin « temporibus indicatiui. Imo ante prafens opatitti, fid oportet addere pOinr, ficnt & praterito fisppolithoo, rot, Ego n e fcio mum diceret, alk Diserit hoc ad probandam meam conflantiarn. Etanteph, fi", 4, , , i, orfearon, , Ego nefcio mum non fecifrem peius. Sed dam e ftconditionalit, numquain conuenit atm fiontris, pro quibus la particula gandet prafrnti vt, facio, non faciam. I4Iorspraponitur etiam prafenti, pro quo capit imperfeaiim indicatiut, rot, Si hoc habebam, facerem, &c. s/loriifo non prapomtur, nee prateritit °pand, fed bene Nafloot : per- .ftflo, fuik & imperfirio, perfeilo, & plisiquamperfeao indicatási. Ha coninnaiones, CUM, quafi, hoc confiderato quod, hoc capeetato quod, qua habost eandensTiM atque cUrn, nuniquatn conuotiont cosm prafèntifulitina-iui, pro quo illagaudentprafenti tibi in hoc gratificer. Non conmenrunt etst : mom aorifto, neque cum prattrito perféflo quibus dia iositgontisr, cum praterig.° fioppolititio plufquatnpeafeao, ficist & rum omnibus temporibus indkanui H alist particula, Samul ac quamprimum, fratirn atque, poftquam, valdegvusdent compofito indicatiai, rot, P OftqUarn in. greffi fumus. Eijk de werk, pro q rs pbrafi, dicimiss eleganter, Ingrefli ac fuimus. Dummodo„conuenitint wijde Inluist/Uk, praterea cum fontro inditatittiJed non, rnais que, Itoodiungitur cum fisbianilitto, vbique, praterquam eumfuturo, pro que> gaudet pr.eterito perfallo fiue tartans illtd, mais que, proconiunlliooe, fitreproddrierbio temporii. ••n•••••n•••nn• DE CONIVCATIONE. Nous auons quatre terminadons coniugaifon er • L • ’infinitif fe oir niY 3 ternune en re fte, °u eu ir Es DE AVXIIIAP, IBVS. 1’, /ty, tos da. .111vons aitons, roous auex, ils out. Preterit imparfitit. i’4140), CO auoy, ilatioyt. 7nIotts attions, rom duin jas auoient. ../1 or t os, tu cut. wous cofines, voste eufles, ils meent. Pret. pof. ray ot, to as CO, a eu.. mus auons SIS, VOSSS d$SCXeM, SIS ek, Pret. plufque-pasfilit. raio, auoys ets, askyt eu. ’Nous intions ets, rootts atsiex.cut, aucient ett, rattray, to aura’. il aura. Nous attrons, vouir abrek, ils uitrent. Fattrr comp. auray fit auras egt, aura ets, Wout aurons ets, vous anrexeu, ilsatitonielt, imperatif. Prefent &Mut , ATS, ayt. ..11ynts, dot, steils ayent. ▪ Abeo, habes, habet. f l Habermas, habetis, habent. Prxt.imperfeetum, Habebam, habebas, habebar. Habebamus, habebatis, habebanr- Aorifkus. PerfeCtum Flabui, Labuifti, habuit. Habuimus, habuiflis, habuerunt. Plurquarnperfettum, Habuerarn, habueras, babuerat. Habueramus, habueratis, habuerant. Futurum. Habebo, habtbis, habebit. H abebimus, habebitis, habebunt Futur-comp. Habuero 8te. Imperat. Prxfens et futurum. Habe, habeat. Iiabeamu s, habeatis, habcant. r. P. r. r „ r. s. r. s. r,
Optat. Prxf. imperf. Haberem, haberes, haberet. Haberemus, haberetis, haberent. Aorta. Vanen], Haberem &c. Pet fetl. Faxte Deus, Habucrim, habueris, habuerit. Habuerimus, habueritis, habuel int. Perfeét• fuppofitiuum. Lubenter. Habuerim , &c. Plidquarnperfea. Vrinam,_ Habuifrem, habu i fres, habuifret. Habuiffernus, habuiffetis, buur. Faxit Deus, Habeam, habeas, habeat. Habeamus, habeatts, habeant. Subiunét. PrXf. Cum, &c. Habeam , &c. reftitortoninperius. .In relglo is omnino firniin optatioa. Mutatis tantum forma& pnepojitions, -sufgopra mongoi. szLood adfotorons , idem comfotoro indica:ni praponendo, quando. Prxfens. Flabere. Przt. Habuiffe, Futurum. Habiturum effe. Certindia, Prxfens. Habendi. Przteriturn. Secundum gerand. Prxrens. Habendo. Prxteritum. Terti u rn gerund. PrxCens. Habendo. Prxt. Part ic-ipia. Prxfens. Habens. Prxt. habuit. Habitus. Indicatiuus. Przfens. Sum, es, eft. Sumus, eftis, fuut. I mperfet2. Eram, eras, erat. Eramus, eratis, erant. Aorift. Fui, fuir. Puimus, fuiftis, fuetunt. Idem. Plu Cquamperf. I uerarn,fu eraS, fuerat. • Fueramus, fugati, fuerant. Aorift. comp. Perfeft.perfeétifs. Futurum. Era, eris, erit. 1 Erimus,eriftis, erunt. FRANCOYSE.
eoNiv 0 Aisoti.- I nditatif. Prefent. IE ebante,to eltantes, ilrhantt. 1k,rolOS that:to:0,v~ tham,ex,ils tbaistriat:. NF,MENT rut. consp. Fuero , fueris , Imperatiuus, Prxf. & futur. Ifto , Si mu s, efto te, funto. Optatiuus. Prxrens, 8c imperf. Lubenter, (rem, effes, effet. Effemus, drens, effent. • Aardt. Vtinam, EfFem, effcs, effe. Ellen-os, &c. Prxt. perfea. Vtinam, Fuerim, fueris, fuerit. Fuerimus, fueritis,fuerint. Prat. fuppofitiutun. Lubenter, Fuetim , Ste. Plufquamperfeet. Vtinam, Fuiffem fai fres, fuiffet. Fuifrein us, fuilretis, fuiffent. Fiat troa tempora: Perfeffinn ,peof alom fiippefitiolOn; Offiltiatnperfèdono, poniont ~pui:ere ma alla , rom partici?» profinso, en, habitus, ollaquevocabitno s petfe rum knifeent aihonent °mono ab.. Mutatis no» folonsincltratam -rti poteflis bie -videre. Prat. perf perfeCtifF. Prat. fupp.perfetlifF. Plufqtramperf. petten. Futurum. Vtinam, Sim, fis, fit. Simus, fitis, lint. Subiundt. Etli. Slip, &c. Infinit. Prat’: Effc. Fuiffe, Pratt. perE & plufq. perfea, Perfeetifs. Futurum. Me, te, illum, nos vos, illos, futur. effe. Gerund. Prafens. Prat. perfett. PerfeCtifs. Secund. Gerund; Perfea. PerfeCtifs. _Qua voces „lino etiamparticipia, orandernermporom qua J Om EXEMPLVM PRIMIE coNIVOATIO. Indicat. Prafens. CAnto , cantas, cantat. Cantamus, cantatis, cantant, Ie foy S , ere. Fftre.
Impetf. Cantabam, cantabas, cantabat. Cantabam us, can tabatis, cantabant. Aoriftus. Perfeetum. Cautaui, cantauifti, cantauit. Cantauimus, cantauiftis, cantauerunt. Plufquamperf. Cantaueram, cancaueras, cantauerat. Cantauerarn us, cantaueratis, cantauerant. Aorift. comp. Perfeet. cornp. Futurum. Cantal°, cantabis cantabit. Cantabbnus, cantabitis, cancabune. Futur.comp. Imperat. Canta, caput. Cantemus, cantate, =tent. Optat. Prxfens & imperfeet. Cantaretn, cantates, cantaret Cantarernus, cantaretis, cantarent. Vtinam, Cantatem, cantates, cantaret. Cantaten : ms, cantaretis, cantarent. Prxr. perf. Vtinarn, Can tauerim, cantaueris, cantauerit. Cantauerimus, cantaueritis, cantauerint. Prxt. fuppof. Plufq. puf. diétum aorift. comp. Vtinain, C antauhre to, cantaubres, cantauiffet. Cantactiffemus, cantauiffetis, tantauhrent. Prxr.fup. perfeCtia Lubenter, Ptxt. plufq. perf. petfetlitl. Futurum. Vtinam, Can tem, tantes, cantet. Cantemus, cantetis, cantenz. Subinnet.Prxf. Etfi, Cantern, &e. vt, optatioe, pniteripfig oPtara, pritentfetundom pofiertuo rompofitstm ex ets, babitua, chanté cantatus, rot, Cum cantaueto omnino. Infiniciuus. Przfens. Cantate. Perf. & plufq. part’. Cantauifib. Perfetlifs. Gerundia. r. Prxf. Cantandi. Perfe&. PerfuCtifs. Prxf. Cantando. Perfeét. Perfetlifs. PrxL Cantandum. Perfeet, PerfeCtifs- FRANCO 7Y : pyrf, Eit
printa,feranda, or varia coniugattonibus,prefint intlitatjuIvenit ab mfinstzao, demrto r, & taMemio pronomen,rot, Amare, anno. Videre, video. Suppedicare, fuppedito. in terna dempta Dicere,dico. Inoperfeffion formatur ex primaplardi indiratiai , Cantamus , cart. tabarn, vel chantois : Xam amnes tflo prime:pa:fano oy, polliint adofém s, feamente votali. Tertio plombe tempo-uni in oy, promonmitur ita, oCét. De aori’slo loguaturfumlitprO.OMIIMprima in ay, babent as, 3, COM’. Tetthcplarales indicatinonan,& aorirlormimmintiattir:aclic,& n, non adeffent, Charlet, &e. Perfethan ton:por:Ma. ex habeo, ci’partiripie papa°. Pl:d:para perfea- uni : ab iinperfitto, i’auoy, & paria-spa paths°, litte preterita. compofitue á fanplia aorqlo Habui fui, & partiripio papno. Pof éa. Ferm), auxiliari,ray I’ay efté, & dklopersi. eijno paf:wo. FtaM1111; addend,o ray, r. prefèntis Secopuil MOM emperattut ,eff prima prefentie fk -ularis indicatiut, tiemptapconomine. Tertia : rotprimofuturi optatief:. prima, femnda, & tertia imperatini : -ot pluralie eiuJiem futiori opra P y.ffens optatini, formatur ex prima fingtilari futtiri itslocatosi ay, ittoy. oratie, á" ferunda fingwiariaorifti adtlendo re. rerjèam : dfstisro optatiai-perborion atiXiliariorum , Habearn, & Sim. Pevfflumfappofitiman d pref enti optatici verboram auxiliariorant, Haberem, effent. piurquampofeatom,aliter aorifk. romp. ab aorigie ortatittie roerborion astmliarionan, Hab u trem, & Fuiffem. Perfeffifirmumperfea, optatita : perfettil optatiosie verbotam auxiliariorum, Habucrim, & Fuerim. perfgaiffi nittro plufgoant pecrelli , p:afgaan: perféais mit compolitisfrpradiEtoram verborano aaxiliariorum, Flabuiffem, & fuiffe m, cy Ie faire eft é, faro:alom riaoirlam. koor: infirturum optatitti ’verba:14m primo Oud eft idem stom prefinti indiratini , nifi qua oportet interponere i,prima ot, ferundo plarolibm ante o. In totoil,naila 0-d:fl:ra:tos : nam dorui fiopra pi patio 1i:bi:mann« traluttommafia tempora ab optauno miitatis for:nuts pre:polak:0. Dna babemurparthipia,ronum pf-orale:c , Tod ftwmatur a prima plu. rat prefenas indiraani, meitando ons, in ant. ,./Itterum, preterito, goiod formatur auferendo r, ab infinitiuo prinhe, murando oir, in eu, inferunda. item oiftre, aire,oire, verborion Çsdefmentiom tertia coniwto in eu,qii.e afl-vox earlem illontm Dre, in dru,fed mailt. in ey, mit y, perinde elf. R, in r,permaltis terminatis in re,rot Dicere, diaum, C o qn ere, coaum, N ocere, nocui. Excipe Legere, leaum, Sequi, fequutum. Jimffirendurn d, ’verhit in eindre , rot Pingere pidtum , Eingere, fiáram, qua OMnia 04m:int g, in plarali prefrntis in&atiiii, in impeleao gnoy, , Tod imitator in gny, in aoriilo. imo fata:~ of:NO:abc:vim verbonun fa:matst, mutando folum in e. odad quota:n roningationem remotietiir r, rot, Difcedere, difceffum, Benedicere,benediaum, sed ven ire, currere, cum illerrom compofitisfariunt,venu, couru; Pari,roelfulferre,facitrublatum,aperire,apertum,ame competitie. OMI•101* 111~MIMEMIMr. SECONDE CONIVG.OISON. Indica:it. Prefènt "T E •voy, ta voys,t1voyt. - - - Nous voyons,vow voyetc voyant- Imparfitit. Jarige. Ie vey, tti roeys, nous "vajines, 70101,ei3ies, ilsVeity»t Pal-fair. Plufgrie-perfait Jorifecor$p. SECVNDA CONIVGATIO. Videbam , &c. Aorift. Vidi hen, nuper, ante annum , &c Perfea. Vidi abfoluté , &c. Plurquamperrea Vidcram , &c, Aotift. erwt Ie -royoy &r. l’ay -ven, &c. faxoy vea . &c. Eet. vete, &c. Indicar. Prxrens. TIdeo, vides, videt. V Videmus, videris, vident. Impatrea.
Prxt.perfeaifr. Fut. Fut. comp. Imperat. Optut. Prxt.8c imperf. Aorift. Perfeaum. Lubenter. Prxt. fupp. perfeais. Prxt.plufq.perfeaifr Fut. Subiunaiuus. Przfens. Imperf. Aorifius. Prxt.perf. Licet Viderina,&c. Prxt.fupp. Infinitiuus Prxfens. Perf.plulquam perf„ Perfeadr. Fut.me vifurum efre, Gerundia, Videndi Videndo ay et> vett,&r. verray,&e. verray,&e. voye,&c. vena. Yolontiers rauroy veto , &c. tafelt go Ie voye&e. ktaud Ie verroy. Biet> que Ie e,&c. Biet> que rap vet>. _Card, Vattrayroett&c. .eltand l’attuay euroeto. Voir, J:oir veu. look eo wie. iDe veil .1 D’amotr vett. D’attotr eu velt, En voyant . .11)antvros V idebo,&c. Videro,&c. Vide,videat,&c. Viderern,&c. Vtinam Viderem,&c. Vtinam. Videarn,&c. Cum Videam, &c. Cum Viderens,&c. Etfi Viderem,&c. Videre, Vidifre. sztand biet> I’anroy -reu. Eneores que i’euffe roem. Pret.ttvspatfait. Figur. rum comp. Insperatd: Optatif. Preftut,& impatf, orgie. Pret. Pp?. treft. Put. stibitineƒif. Prefent. Impatf: Pret pari’. Pret. jispp, Pleq.patf. 1'4>flIPP° -trelPtri: Pret.plufq.parrtrefflatt Fut« .tecotul fit. Infinity: Prefint, PaPfait. Treftarfair, Put.que ie -terra Gerontbft.
"TI Imeo,times,timet. 1 Timemus,tinietis,timent. Imp. Aorift, Peri Timui,&c. Titnueram,&c. Plufq. paf- AorifIcomp. Pret. perfefflif. Timebo, ecc. Fut. Simplex. futur. comp. Time, timeat. Imperat. Timeamus,timete,titneanr. Optatiuus. Timerem,&c. Prxfens & imperf, A orift. Vtinam Timerem,&c. PetfetI.Vtinam Timuerina,&c. Lubenter Perfea.Suppof. -Titnuexim,&c. Plufq.perf. vc/ Vtinam Aorift.comp. Timuiffem,&c. Perfea. Vtinam Timuerim omnino. Timuerim omnino. Lubenter,ve4poreftfiert qtro Suppot. Perfxdiff.plufq.prii. Vti nam Timuiffem omnino. Futurum V tinarn Timeam,timear.,timcat. Timeamus,timearis,timeant, Subiuna, Prxfens. partitiper, Timebam,&c. E di Timeam,&c. Cum Timerern,&c. Etti Timerem,erc Tirnuetitn, &c. Cnin Tinnterinh&c- Q9.muis Timuerim omnino Lieer Timuiffem,&c Dien que le cratne,&e. Ie trait:411’010’c. Bie» que le traigniP. qtre ’aye iztand. j’aurey traint ,&e uien que peok craint,&c. Eien que . aye eo crail,Wc • imparf. Jorifie. parfait. .Parf.S’unt. PInfq.parfint. Trefpatfait. Imperf,’ Perfetlum Perf. Pittfq.perf. Perfoltiff.
Tieffaifr. ftipr Cum, forté . Tim ueritn om nin . PerfeCtiff. plufq.perfeEliir Etfi Timuiffem onmin& Futurum Cum Timuerch&c. Fut. z. Cum Timuero oinnino,&c. Infinitiuus Prxfens. Timere. Perf.& plufq.perf. Timuiffe. Perfeetiff, Timuiffe omnin.S. Gerundia, Ptxrens, Timend°. Trek. Mof. azuand J’arirois eo traint. Trefpar. déplafTse parfait, &tor. rotor ferme!. : _Quant( fattray eo eraint,&e. infinitif Prefint,, Craindre., Pmf. & plafq.perf: Jlteoir traint Trefflo.f. et5 traint F. sme ie craindray. Gerentiffl. De craindre. Prefint. Parfait. Franoireraint. Trefp. Iratioirete
Diſceſſerim, &c.
Diſceſſerim, &c.
Diſceſſiſſem, &c.
Diſceſſerim omnino.
Diſceſſiſſem omnino.
Diſcedam &c.
Diſcedam, &c.
Diſcederem, &c.
Diſcederem, &c.
Diſceſſerim, &c.
Diſceſſerim, &c.
Cum
Difceiliffenb&c.
Erfi
Difcefferim °mum°.
Perferliff Supp.
Cum forté
Difcefferim omnino.
Etli
Perfeftiffplufq.petf.
Difccififfem omnino.
Fut.
r.
Subiunft.
Prxfens.
Imperf.
Aori
Perf.
Perf.tupp.
Plufq.
perf.
Perfediff.
getand.
Ie feray party.
—0.22,4nd
l’auray IJK party,&c.
Partir.
Efireparty.
Jook efié pagy.
kje ie partaray,tre.
De parter.
D’efire party.
D’auoirefté party.
Di ner.
1.
1nfinitif.
Prefent.
ral" c7P1uur1.114 rf.
Trelparf.
rotor.
Cum
Difcelrero,&c.
Cum
Difceffero omnino
Difcedere.
Difceffilfe.
Difcefliffe omnino.
Difcerrurum effe.
Difcedendi.
Fut.
1.
Infinitiuus.
Prxf.
PerE & plufq.pexf.
PerfeCtiir.
Gerundt,..
Prxf.
Perfeaum
Perfectf,
Diſcedendo.
Diſcedendum.
Præſens.
Diſcedent
Omnia verborum genera coniugabuntur ad exemplum horum ſuperiorum. Demptis quibuſdam irregularibus quæ volui hic comprehēdere in hoc tractatu linguæ Gallicæ vt nihil omitterem & vt omni ex parte amatoribus iſtius ſatisfacerem.
Hoc verbum ire choream ducet.
Præſens.
Eo, is, it.
Imus, itis, eunt.
Ibam, &c.
Iui, &c.
Iueram, &c.
Ibo, &c.
I, eat.
Eamus, ite, eant.
Iueris, iuerit.
Iuerimus, iueritis, iuerint.
Lubenter.
Irem, &c.
Vtinam
Item, &c.
Vtinam
Iuerim, &c.
Lubenter
Luerim omnino, &c.
Vtinam
Luiſſem, &c.
Vtinam
Iuerim omnino.
Lubenter, vel fortaſſis
Iuerim omnino, &c.
Vtinam
Iuiſſem omnino, &c.
Vtinam
Eam, eas, eat.
Eamus, eatis, eant.
Etſi
Eam, &c.
Cum
Item, &c.
Tametti
Item, &c.
Licet
Iuetim, &c.
Cum
Iuetim.
Etſi
Iuiſſem, &c.
Quamnis
Iuerim omnino.
Cum forte.
Iuerim, &c.
ERſi.
Iuiſſem omnino.
Futur. i.
Cum
Iuero, &c.
Cum
Iuero omnino.
Ire
Iuiſſe
Iturum esse.
Gerundis.
Eundi
Eundo.
Eundum
Ardere.
Ardeo, ardes, ardet.
Ardemus, arderis, ardent.
Ardebam, &c.
Arſi, &c.
Arſi, &c.
Aſſilire
Aſſilio, Aſſilis, Aſſilit.
Aſſilimus, &c.
Aſſilijit
Aſſilijit
Abſoluere
Abſoluo, abſoluis, &c.
Abſoluimus, &c.
Abſolui., &c.
Abſolui.
Attrahere.
Attraho. &c.
Attrahimus, &c.
Attraxi. &c.
Attraxi. &c.
Sedere.
Sedeo, ſedes, ſedet.
Sedemus, ſedetis, ſedent
Imp.
Sedebam,&c. Aorist.
Sedi, &c.
Perf.
Sedi.&c. Futur.
Sedebo,&c.
Imperat.
Sede,sedeat,sedeamus,sedere,&c.
Fut. optatiui. Vtinam
Sedeam,&c. Sedere.
Parcicipium. Præf.
Sedens. Præt.
Qui se dit.
Consulto volui hic coniugare hoc verbum propter difficultatem quam omnes,etiam Galli experiuntur, vt nemo amplius hallucinetur.
Ipsius vsum & inflectionem notaui diligenter apud probatißimos authores & facundißimos, linguæ Gallicæ. Simplex Ego sedeo, & alia ab eo composita vt resideo, &c. & supersedeo, &c. eodem modo coniugabuntur quo superius asseoir, assideo.
Verberare.
Verbero, verberas, verberat. Verberamus,verberatis,verberant.
Aorist.
Verberaui,&c.
Perfect.
Verberaui,&c.
Bibere.
Bibo, bibis, bibit. Bibimus,bibitis, bibunt.
Aorist.
Bibi, bibisti, bibit. Bibimus,bibitis,biberunt.
Præt.
Bibi,&c.
Fut.
Bibam, &c.
Imperat.
Bibe. bibat. Bibamus, bibatis, bibant.
Feruere.
Ferueo,ferues,feruet.
Feruemus,feruetis,feruent.
Aorist. & Præterit.
Clamare.
Præsens.
Clamo,clamas,clamat. Clamamus,clamatis,clamant.
Aorist.
Clamaui,&c.
Clamauimus,&c.
Perfectiff.
Clamaui,&c.
Strepere.
Strepo,strepis,strepit. Strepimus,Strepitis,Strepunt.
Aorist.
Strepui,&c.
Perf.
Strepui,&c.
Consuere.
Consuo, consuis, consuit. Consuimus, consuitis,consuunt.
Aorist.
Consui, &c.
Perf.
Consui, &c.
Cadere.
Cado,cadis, cadit. Cadimus,caditis,cadunt.
Aorist.
Cecidi,&c.
Perf.
Cecidi,&c.
Coquere.
Coquo,coquis,coquit. Coquimus,coquitis,coquunt.
Aorist.
Coxi, &c.
Perf.
Coxi, &c.
Claudere.
Claudo,claudis,claudit. Claudimus,clauditis,claudunt.
Aorist.
Clausi, &c.
Perf.
Clausi.
Cingere.
Cingo,cingis,cingit. Cingimus,cingitis,cingunt.
• Aorift• Cinxi,&c:. .Perfc&ift Cinxi,&c. Cogtrt. Cogo.cogïs.coeit. Cogimus.c:ogias,c:ogunt. _ ,., Aorift• Coegi,c!cc. l’erf. Coegi,c!cc:. Fucurum. Coga~&c:. Nam omnia verba in n.J,.. quz capiuat g.in plarali indicati. & aJ.iiJ remr,on’bus fupradiais, illucl g, depoollllt in futliro c!c a- lüs ccmponbus ab ipfo fgrmatis & rcfumuat l,infilùtiui. Co~. Condado, is, it. Condudimus,c!cc:. Conclufi,l!Cc:. Conclu li,ace:. Aorift. Pcrf. Timco,c!cc:. TÏirltrl. .4or. Timui. Perf. Timui. CorJtlirt. Condio,condis,c:ondit. Coodimus,conditis,conduat. Aori!l . Condiui,c!cc. Pc rf. Coadiui,&c:. Curro, is, ir. Currimus, c:urritis, c:urrunr. · Aorift. Cuc:urri, c!cc. Cucurri,&c. Dcftrup, is, ir. Dcllruimus,itis,unr. Dcftruxi,&c:. Dellruxi,&c:. Dormio, is, ir. Dormimus. itis, iunr. Dormiui,&c:. Dormiui,&c:. Perfc:étifl". Aori!l . Pcrf. Dormirt. Aorill. I’crf. Duco,ducis,ducit. Ducimus,dugris,ducuuc. Duxi,&c. Du:ti,&c:. Aorift Perf. Dictrt. Dico,dicis,fcic. Dicimut.digcis,dicunt . ’ Di:ti,&c:. ’ Aorift. l’erf. Dixi.&c:. Dtbcrt. Debeo,dcbes,debcr. Debemus,dcbcris,dcbc:nt • Aorift. Debui,&c: . Przr. Debui.&c:. Doltrt. Doleo,doles,dolc:r. Dolemus.dolecis,doleor.; Aorift. Dolui,&c:. Dolui.&c:. Scribo,fcribis,fcribit. Scribimus, itis, hunt. Pc rf. Scribe,., . ’
Scripfi, &c:
Scdpfi &c:
Sparg~, gis,, gir
, Spargtmu s, guot •
Spadi,&c
Aorift
Przt
Aorift
Pcrf
Sparfi,&c: .
D~· Difpergo,gi•,gir
Difpcrgimus,gicis,guot
Aorift
Difper6,8Cc
Difper6,8Cc
Euo,erras,errat
Enamus,erratis,crrant
Erraui,&:c:
Enaui,&c:
Przt
El’l'art
Aorift
Perf
Fur
Errabo,~ Impcratiuus
Erra, Erree
Erremus,erretis, errent Ex quo fucurum opcaciw
Vtinam
Errem,&:c:
•Earw~
Facio, facis, facir
Facimus,fac.icis,faciunt • - · · Aorift; Icci,&:c
Perf
Fcci,&c
Eindm
Findo, findis, fin dit.· Findimus,finditis,lioduot, Aorift
Fiodi.&c
PerE: Findi,&:c
Fundo,fuodis,fundit
Fundimus,funditis,fuodunc
AorHt
Fudi, &:c:
Perf
· Fudi, &:c:
f "!.""’
Fugio, fit gis, fugit
F11gimus,fitgiris, fugiunr
Aorift
Fugi &:c:
Perfeéli Il’
Fugi, &:c: • Erigtrt
Frigo, fiigis, frigit
Frigimus,frigitis,frigunr
Aorift
Frixi,&:c
Frw,&:c
lacco,iaccs,iacet
lacemus.iacecis,iaccnt
Iac:ui,&:c
lacui,&:c
Iaccbo,&:c
Przt
larm
Aorift
Pcrfcaül’
fllt
oJJjJt
Odi, odifti, odit
Odimus,odifiis,oderunt
Aorift
Odi,&:c
l’erf
Odi, &:c:
’"-.r"· lungo,iungis,iungit Iungtmus,iungitis,iunguac
Aorift, ()
Iunxii, &c.
Iunxi, &c.
Eximus, exitis, exeunt abſque plurali.
Aoriſt.
Exiui,&:c:.
Perf.
Exiui, yeJ ortus fum.
Luceo,luc:es,luc:er.
Luc:emus,luc:etis,luceot.
Luxi,&c:.
Luzi,&c:.
Aoriſt.
Perfeél’"'.
~ol.rr.
Molo,molis,molit.
Molimus,molitis,molunr.
Aorift.
Molui, &:c:.
Perf.
Molui, &c:.
Fut.
Molam,&c:.
Moueo, moues, mouer.
Mouemas, mouccis, moueor.
Aorift•
Moui, llcc:.
Perf.
Moui, &c.
Fucurum.
Mouébo, &c.
MorMt-1 .
Mordeo,mordes,mordet.
Mordcmus, mordctis, mord.
Aorift
Momordi,&:c.
Pret.
Momordi.&:c.
Pono, ponis, ponir.
Pofui,&c.
Pofui, &c.
Morior,morcaus fu m.
Mori:u,&:c.
N afc:or, nafceris,&’c.
Na!cimur,&c.
N aras fum,&c.
Natus lùm,llcc.
Porurw.
Ponimus.poniri,poauat.
Aorift~
Pcrf.
’JJori.
Aori!l.
Pra:te.
Noem·.
Audio,audis,audir.
Audimus,auditis,audiunc.
Aorift.
Audiui,llcc.
Ad .. 1 U IUio&c. Perfcélifr.
A perire.
Apc rio, a11eris,aperir.In .Aorljfo~A pcrui, &inpr<turito Aperui, &c.
OccillnY.
Occido,&c:. ln.Jfot·ij!D Occidi &:iltpr~. Occidi.
Pafctrt.
Pafc:~, pafcis, pafcit.
Pafclmus,pafiiris,pafcunt.
Aorift.
Pafc:ui,&c:.
Pafc:ui,&:c.
Apparco,es,llcc.
Apparemus,llcc .
Apparui, S.:c: .
A pp at u:,&c.
Przr.
Aorift.
Pc rf
capm.
Capio, c:apis, cap ir .
Capim us,capiris,capiu nt.
Cepi, &c·
Cepi, &c.
Pono, ponis, ponit. Ponim. ponitis, ponunt.
Posui, &c.
Posui. &c.
Ponam, &c.
Pendo, pendis, pendit. Pendim, penditis, pendunt.
Pependi, &c.
Pependi.
Perdo, perdis, perdit, &c. Aorist. Perdidi, & Præt.
Possum, potes, potest. Possum, potestis, possunt.
Potui, potuisti, potuit. Potuimus, &c.
Fœto, fœtes, fœtet. Fœtem, fœtetis, fœtent.
Placeo, places, placet. Placem. placet, placent.
Queto, queris, querit. Querim, querit, qurunt.
Rideo, rides, ridet. Ridem, ridetis, rident.
Rumpo, &c. Rupi, &c.
Recipio, &c. Recepi, &c.
Reminiscor, &c Reminiscimur, &c.
Recordatus sum, &c.
Respondeo, Respondi, &c.
Sentio, sentis, sentit. Sentim, sentitis, sentiunt.
Seruio, seruis, seruit. Seruim. seruitis, seruiunt.
Salio, salis, salit. Salim. salitis, saliunt.
Scio, scis, scit. Scimus, scitis, sciunt.
Aorist. Sciut, &c. vy & perfectum. Futurum, sciam. Imperat. Scito, sciat, sciminus, scitate, sciant. Futur optatius idem. Participium. Sciens, ad differentiam nominis scilicet, sapiens.
Absque singulari. Solemus, soletis, solent. Imperfect. Solebam, &c. Hoc verbum est valde defectiuum, nos illud exprimimus per hanc circum scriptionem, Habeo consuetudinem, &c.
Sequor. Sequrus sum.
Torqueo, &c. Torsi, &c.
Texo, texis, texit. Texim. texitis, texunt. Texui, &c.
Tendo, tendis, tendit. Tendimus, tenditis, tendunt. Tetendi, &c.
Tijngo, tingis, tingit, &c. Tinxi, &c.
Teneo, tenes, tenet. Tenemus, &c. Tenui, &c.
Vendo, &c. Vendidi, &c.
Vestio, vestis, vestit. Vestimus, Vestitis, vestiunt.
Vestiui, &c.
Vinco, vincis, vincit. Vincim, vincit, vincunt.
Vici. &c.
Volo, vis, vult. Volum. vultis, volunt.
Volui, &c.
Valeo, vales, valet. Valem. valetis, &c.
Valui, &c:.
Viuo1 viuis, viuit. Viuim. &c. Vixi, &c.
Video, &c. Vidi, &c.
Venio, venis, venit. Venimus, venitis. veniunt.
Veni, &c.
In aoristis, non est mirandum, si quando non sequor antiquam ortographiam, dum omitto e, ante i, vt, dy, pro deys.
___________________________________
DE IMPERSONALIBVS.
Lia sunt significationis actiuæ, vt, Pluit, &c. Alia paßiua, vt, Dicitur, &c. Et coniugantur omnia per tertias personas singulares omnium modoram & temporum personalium. Non immorabor exemplis in regularibus, sed hic subiungam quadam irregularia.
Curat. Curauit, &c.
Oportet, oportebat, oportuit, oportebit, cum oporteat.
Habetur, habebatur, habitum est, &c.
Facit, faciebat, fecit, &c.
DE ADVERBIIS.
Vadam sunt localia, Procul, alibi, hic, intus, intra, hic intus, illic, extra, ibi, superius. inferius, Vnde quædam prepositiones ic possunt referri, super, desuper, sub, subter, apud, versus, erga, cis, trans, obliquè, recta.
Nonnulla temporis, vt, Modo, nunc, hodie, ne hodie, quidem, olim, heri, cras, antea, tunc, aliquando, vsque, huc vsque, hactenus, nuper, postquam, dudum.
Semel, bis, ter, &c. Multoties, sæpius, sæpissime.
Primo, secundo, statim, subito, post, ante, quamprimum.
Cut ? quomodo ? nonne ?
Cettè, verè, procul dubio.
Ne, particula quæ præponitur verbo, & non qua vtimur absolutè, vt, Nanny.
En, ecce.
Multum, parum, nimis, pas, quod negat, sed non tam absolute, quam point. Præterea, plus, minus.
Bene, male, vtcumque, facile, iuste, & alia infinita ex nominibus deriuata.
Plus, minus, peius, &c.
Ne, vt, Ne dicas hoc.
ô.
Vtinam, lubenter, &c.
Forsan, forsitan, fortassis.
Heus, &c. quæ sunt etiam interiectiones.
Euge, agedum, eia, macte animo, audacter, &c.
Sic, quemadmodum, codé modo,ferè, haud, ab similituer, tam, quam. Est obseruandum, quod particula ne, ponitur semper ante verbum, & pas, point, iamais, post : sic, Ie n'ay pas fait cela. Et non, I'ay ne pas fait cela, ou, Ie pas n'ay fait cela.
Simul, vnà, mecum, pariter, cadém opera, consequenter.
Seorsim, segregatim, procul, separatim, &c.
Tam, fortiter, ita fortiter, omnino, penitus, mediocriter, totaliter.
Moderatè, pederentim, vis, &c.
Quemadmonum aduerbium cum articulo iunctum capitur pro aduerbio, vt, Curre subitus, pro subito. Et eras vnum, viginti personæ, vbi vnum, capitur pro circiter. Erat vnus mundus hominum, id est, ferme : Et, Tu venis primus quam voceris, pro priusquam, &c.
Ex tempore, firmo pede, statim, raprim, quieto pede, otiosè, extemplo,ab improuiso, data opera, consulto, ex proposito, expresse, inconsulto, inconsideratè, in solidum sigillatim. summatim. minutim, visibiliter, manifeste, absque judicio, intempestiue, leuiter, superficialitèr, compressè, ampliter, sursum, deorsum, opportune, reliquum, tace, in futurum, olim, nunc,,exim, postridie, sequenti die, præcedenti die, supra, infra, tandem, obscure, clare, ne gutta quidem, quotannis,semper, modo, desine, abi hinc, corripientis aduerb. & bien, in æternum, in perpetuum, nihil prætera, ita, vt. tantum, quantum, taliter, qualiter, eo modo quod, dum, lubenter, impunè.
Quando, prætersuam temporis significationem, capitur etiam aliquande pro, Cum, sic, Quomodo hoc faceret, quādo, id est, eū nō copiat ?
Postea, adverbiū ordinis, dicitur etià quando que per indignationē & amarāt (vt aiunt) conceßionē, vt, Ille oc fecit, Responditur, Esto fecerit.
Vbi, capitur etiam interdum, pro, Loco, quod, aut, Cum, vt, Tu tacitus egressus es, cum debuisses venies copisse à fodalitio.
Sicut, &, sicuti, prætersolitam sgnificationem idem sunt aliquando; atque, Eodem tempore, Hora. Exempl. vt, Dum ipse de fuga cogitaret, hostis statim illum circumdedit, &c.
Quandoque, ,duobus aduerbiis eiusdem significationis vtimur coniunctim, vt, Deinde postea, ic intus.
Aliquando aduerb. redondat, vt, Ascende sursum, Descende deolrsum, vbi, Curris ita ?
Imo, cum imperamus vt loquamur modestius & dulcius, nos dicimus, Veni hic parum.
Ne, point, ou pas, sese subsequuntur alterum ante, & aliud post verbum. Sic, Ego hoc non feci.
Ita & ne, rien, vt, Ego nihil volo de illo dicere. Item, Pro nihilo, Pro re qualibet mundi,, quasi, pro eo omnisquod est in mundo : nam, res, quandoque capitur, pro nihilo, vt, Ne personna quidē est. quemo.
Non pas, non point, q. d. non omnino, non penitus, & quandoque interrogatue, vt, Nonne ? An non ?
_________________________________________________
DE PRÆPOSITIONIBVS.
E his præpositionibvs, de, du, des, a, au, aux, loquanti sumus in tractare de articulis. estant observanda hæc formula loquando, cum illa præpositione de, aut a, vt, Homo de equo, &, Ille est in equo, In pede. Item, Per me non stabit.
Quādoque Ja, significat secundū, vt, Ad meum iudiciū, secundū, &c.
Quandoque cum, vt, Ad otium. q. Cum otio.
Aliquando pro, vt, Hoc pro deplorato habeo.
A, Iunctum infinitiuo præsenti, denotat futurum, vt, Ego habeo hoc faciendum.
A, & de, quandoque subintelliguntur, vt, Si Deo placet, pro, S'il plaist a Dieu. Platea sancti Iacobi. Ædes Diuæ Virginis.
Tamen hoc non fit in propriis, quæ non habent adiectiua secum iuncta, vt, Vrbs Roma, Fluuius Sequana, & non, La ville Rome, &c.
Du, & de, quandoque, partem alicuius rei significant, du, in masculinis. De, in femininis, vt, Affer candelæ nonnihil.
Au, vsurpatur in masculinis, vt Vado in Palatium.
A, in femininis, vt, Reverror in domum, In templum; &c. Et quandoque en, in femininis præfertim, vt, Vado in cubiculum, In aulam, In vrbem.
In nominibus vrbium vtimur a, vt, Ito Lugdunum.
Es, loquendo pluraliter, In campis, id est, Peregre, In locis, cuius loco sæpe dicimus; aux.
Notate hanc formam loquendi, Vestitus Gallico, Aulico, Supple, more.
Apud, significat semper domicilium, vel locum, vbi quis habitat, vt, Ille est apud nos, In nostris ædibus.
Post, aliquando supprimitur, & sis mutatur, vt, Hoc facto, pro, Post hoc fecisse, Gallico cisinus, &c.
Super, quandoque officium designat particulari, vt, Ille est primus inter alios, & Pæfectus domui, &c.
Alias, significat pra cateria, vt, Præ omnibus fac hoc.
Dés, quandoque, cum, vt, Ille cum prima luce discessit.
Pour, pro, significat causam finalem, vt, Ille venit ad hoc dicendum, Huius rei causa.
Aliquando, potentiam in futurum denoitat, vt, Ille est, qui hoc faciet. Et, Futurus magnus.
Alia præpositiones sunt, Vsque, vltra, permedium, iuxtà, post, sine, secundum, ante, contra, inter, sub, super.
DE CONIVNCTIONIBUS.
Liæ, sunt copulatiuæ, vt, Et etiam, sic, sicuiti, quam, nempe, neque, adhuc, prætera, post, postea, et enim, verum, donec, ita vt.
Disiunctiuæ, aut, aliter, nec, neque.
Discretiuæ, aut aduersatiuæ sunt, Sed, imo, etsi, tametsi, ad minimum, &c.
Conditionales, Si, nisi, dummodo.
Rationales, Ergo, igitur, qaamobrem, proprerea, eam ob rem, itaque.
Causales, Nam, namque. vt, quand_o’JIIÎ~cm.
Si, alias signifient, tamen, vt, Quamuis inuitus tamen facies hoc. Et, Ule poUc:Dàc bono tngc:nao. & camen crat inucnuftus raru- CUI, (!l>t.
Notate differentiam inter particulam, quod, & vt. Ita, Ille dicit quod ego sum honestus, quasi, Me esse honestum, & in ista significatione conuenit cum omnibus verborum temporibus. Mais que, pro, vt, quadrat perumque cum futuro optatiui, aut, vt, quidam vocant, cum prasenti coniuctiius, (res prorsus eadem) vt, Oportet vt ego hoc faciam, qua de particula fusius, in tractatu verborum, vt de particula si, modo pro adverbie dubitandi sumpta, & modo pro coniunctione conditionali.
DE INTERIECTIONIBVS.
a, modo tristitiam significat, Hei mihi misero. Modo, iram vt, Ha perfide, morietis. Et duplicata eadem particula lætitiam, & risum, vt, Ha, ha, ha.
O ! admirandi, O, quam venustum !
He, vocandi, Hucades heus, in singulari. Et, Adeste hau, in plurali.
Ai, quando timemus ab aliquo periculo magno aut paruo, vt, Ai, Ferme cecidi.
Phi, Fœtendi.
Hei, In lamentis, & querimoniis.
He, & hola, vocandi.
Ah, Exclamandi cum dolore, Proh, &c.
Quod ad Syntaxi’m, vos illam videbitis fusam per singulas orationis partes, supra, id requirente nostra linguæ proprietate, noiate tantum has constructiones illi peculiares. Primo, siue moti despectu, siue misericordia, vel alias, ioco, sequentibus duobus substantiuis, aut adiectiuo & substantiuo, pronomen aliquod demonstratiuum, esserimus secundum, per genituum, vt, Leoidus iste puer, Bonus homo magister, &, Turpis iste famulus. Prætera, dicimus, Est magnus Dux, iste. Et, Venit cum duobus. Hæc vox generalis qui, est omnis generis, casus, & numeri. Hæc alia, luy, datiuus, est communis generis, rectus ab omnibus verbis, siue præponatur, siue postponatur, vt, Dic hoc ipsi, & non, a luy, ou, a elle. Ad hæc, Ipse it moriens, pro, Morti est proximus. Et, Quod peius, vel, quod melius potest, facit. Quandoque participium paßiuum, iunctum verbo auxiliari, conuenit cum substantuo sequente, in genere, casu, & numero, vt, Ipse absoluerat orationem, &c. Dicimuretiam, per participia, Hoc dicto, facto, &c. pro, Postquam ego, tu, ille, nos, vos, illi fecissent, &c. vel ita. Apres auoir fait cela. deinde, Non sum in causa. Et, Verberare mihi, (id est, in meum fauorem) istum nebulonem. Et ille statim currere, fugere, &c. Et ego post, &c. Est multum discriminis. Et, Auersit meum librum. Desunt sex asses ex meo numero. Ad hæc, Hoc est vænale, &c. Iam, iam,surgo ex mensa, &, Nunc primum incipit. Et, Incipit ridere, dicere, &c. Post verba docendi a, ponitur ante infinitiuum, vt, Docet legere. Post, prohibendi, de, vt, Caue ne cadas, &c. Cum prius verbum significat motum, non opus est præpositione, vt. Veni loquutum mecum, &c. Dicimus, sed parum ciuiliter, non ay, si ay, Loco, Pace tua, saluo honore, &c. Nos vtimur verbo ire, quoties est aliquod inteuallum ab eo loco in quo sumus tum, cum loquimur, in illum locum quo volumus ire, cum autem nullum penitus est interstitium, & cum illic sumus presentes, vtimus, verbo venire, vt dum sum in loco ad quem tendebam, dico, Venio te visum, secus, Eo te visum. Præterea. Difficile est ipsi satisfacere. Item, Ego sum, tu, illo, nos, vos, illi, &c.