Page:Bayle - Dictionnaire historique et critique, 1820, T10.djvu/388

La bibliothèque libre.
Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.
378
MÉLANCHTHON.

la tête de ses livres (O). Le cardinal Bembus demanda trois choses qui méritent d’être rapportées (P).

(A) On s’appliqua de très-bonne heure à son instruction : ce fut par le soin de son aïeul maternel, beaucoup plus que par celui de son père. ] Comme je ne prétends point louer l’un au préjudice de l’autre, je m’en vais dire pourquoi George Schwartserdt [1], père de notre Philippe, ne vaqua point à l’éducation de son fils. Il était occupé aux affaires de l’électeur palatin son maître, à qui il servait d’ingénieur, ou de commissaire d’artillerie. Huic (avo materno) patre occupato negotiis principum, præcipuè educatio et institutio Philippi curæ fuit [2]. Camérarius m’autorise à user des termes que j’ai employés ; car voici ce qu’il a dit : Orto pernicioso bello inter Palatinos et Bavaros cognatos principes cùm Georgius patriæ suæ principi Philippo operam officiumque quod debebat, fideliter præstaret, imprimis machinarum tormentorumque ratione administrandâ [3]. Je pense que cet ingénieur fut d’abord un simple armurier, qui, s’étant rendu très-habile dans son art, se fit connaître et aimer des princes. Il inventa des armes avantageuses, tant pour l’offensive que pour la défensive, soit dans les tournois, soit dans les batailles. On prétend que l’empereur Maximilien se servit utilement de ces inventions dans un combat d’homme à homme. C’est un fait si singulier que je le rapporte ici, afin d’exciter mes lecteurs à en déterrer les circonstances. Lisez bien tout cet éloge du père Mélanchthon : Ipse Georgius et probitate, integritate, taciturnitateque et fide, etiam prudentiâ atque solertiâ, et quòd admirabili artificio opera armorum elaborare sciret, quibus et defenderendur contrà vim adversariorum in conflictu, et instruerentur ad hos percellendum sternendumque qui manum sive in acie cum hostibus, seu in ludis equestribus, cum suis (quæ exercitationes tum in aulis principum studiosissimè frequentabantur) conserere vellent : Harum igitur artium ille peritus, et iis virtutibus quas commemoravimus ornatus ; in notitiam pervenit maximorum et potentissimorun principum, iisque carus fuit, in quibus nominâsse satis sit et regem optimum et bellatorem invictissimum divum Maximilianum imperatoris Friderici filium. Quem Georgius aliquandò cum glorioso provocatore Italo, cui nomen Claudio Bataro, certamine singulari congressurum ita instruxit et sic arme ipsius machinando paravit, ut fortissimo viro Maximiliano victoria certa facilè etiam et celeriter contingeret. Claudius enim non diù repugnans, cùm, quantò omnibus rebus esset inferior sentiens ; ad pedes Maximiliani se adjecisset, ita in potestatem ejus se tradidit [4]. Il était né à Heidelberg, mais il s’établit à Bretten en se mariant avec la fille de Jean Rentérus, qui avait été maire du lieu quelques années [5]. Il mourut onze jours après son beau-père, le 29 de septembre 1508. Sa veuve ne se remaria qu’après avoir su que Mélanchthon son fils s’était marié. Elle en fut un peu fâchée, et ce mécontentement l’obligea à épouser un bourgeois de Bretten, environ l’an 1520 [6]. Elle mourut le 6 de juin 1529 [7]. Son fils George, plus jeune de près de quatre ans que Mélanchthon [8], survécut à son frère [9], et il exerça les plus hautes charges de sa patrie [10].

Afin que cette remarque soit non-seulement historique, mais même critique, je dirai que le jésuite Maimbourg a eu tort de dire que Mélanchthon était d’une petite bourgade du bas Palatinat, et d’une naissance très-basse [11]. Ce que je viens de nar-

  1. Ce mot signifie Terre noire. C’est pourquoi Reuchlin donna à notre Philippe le nom Mélanchthon, qui en grec signifie la même chose que Schwartserdt, en allemand.
  2. Melch. Adam., in Vit. Philos., p. 184.
  3. Joach. Camerarius, in Vitâ Philipp. Melanchth., pag. m. 3.
  4. Idem, ibidem, pag. 2 et 3.
  5. Idem, ibidem.
  6. Mater vidua mansit annis totis 12 : posteà cum Philippum duxisse uxorem audiisset, non sinè quâdam offensiunculâ, nupsit iterùm viro honestissimo civi Brettano. Idem, ibidem, p. 5.
  7. Melch. Adam., in Vit. Theol., pag. 328.
  8. Camerarius, in Vit. Melanchthonis, p. 4.
  9. Melch. Adam., in Vitis Philosoph., pag. 184.
  10. Camerarius, in Vitâ Melanchth., p. 8.
  11. Maimbourg, Hist. du Luthéranisne, liv. II, pag. 181, édition de Hollande.