Page:Bayle - Dictionnaire historique et critique, 1820, T15.djvu/304

La bibliothèque libre.
Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.
296
ÉCLAIRCISSEMENT

abîme qu’avec un esprit de soumission et de respect pour ce grand et incompréhensible mystère. M. Morus, étant ministre et professeur en théologie dans la même ville de Genève où Calvin l’avait été, déclama très-fortement contre les théologiens réformés qui disputaient sur l’universalité de la grâce. Il avait en vue M. Amyraut et M. Spanheim. Il leur fit la même leçon que l’on fait aux écrivains téméraires qui ont l’audace de fouiller dans les secrets les plus cachés du Créateur. Il les fit ressouvenir des maximes les plus graves que l’on emploie pour recommander le sacrifice de la raison et la servitude de l’entendement sous le poids de l’autorité de Dieu par rapport aux mystères les plus incompréhensibles. Ses termes ont tant d’emphase qu’ils ne pourraient être traduits sans un grand déchet. Rapportons-les donc en original. Quis non videat quæ de Trinitate, quam sibi soli notam vetus ait scriptor, deque decretis Dei, quorum non aliter constat ratio, quàm si nemini reddatur, deque aliis ejusmodi, quæ nec licet scire, nec prodest, anxiè disputantur, non tutò, sed frustrà, disputari ? Nemo cœleste mysterium discutiat ratione terrenâ ; divina verba modis non pensemus humanis, inquit Chrysologus. Credere quod jussum est, non est discutere permissum, ait Ambrosius. Lauda, venerare, tuum est nescire, quod agitur, inquit author de Vocatione gentium Quæ Deus occulta esse voluit, non sunt scrutanda ; quæ manifesta fecit, non sunt negligenda, ne et in illis illicitè curiosi, et in his damnabiliter inveniamur ingrati. Nos autem fastidimus aperta in scripturis, clausa et obsignata in cœlis quærimus, nunquam visa perambulare, oculis quoque subducta calcare pedibus, ἐμϐατεύειν, Pauli vox agnoscitor, satagimus ardeliones. Quare hi sic, illi aliter, absit ut dicamus judicium esse luti non figuli, quæ sunt Augustini verba, compescat se humana temeritas, et quod non est, non quærat, ne id, quod est, non inveniat : Ὄτι ἀκατάληπτον τὸ Θεῖον Damascenus aliique præscribunt. Quid æternis minorem consiliis animum fatigas ? Audi Tertullianum : Præstat, inquit, per Deum nescire, quia ipse non revelaverit, quàm per hominem scire, quia ipse præsumserit ; cedat curiositas fidei, cedat gloria, saluti. Audi Scripturam : Arcana Deo, revelata nobis et filiis nostris. Moses Dei vocem audivit, faciem non vidit ; quia fide, non visu, ambulamus, et cujus ferre majestatem non possumus, à posteriori, ut loquuntur, opera cum Mose lustramus. Deus absconditus habitat in caligine, inquit rex pacificus ; in luce, sed inaccessâ, inquit cœlestis Apostolus. Hic subvectus in tertium cœlum quæ visere potuit, non potuit enarrare : nos humi serpentes adhuc enarramus velut conscii, quæ nunquam, ne per nebulam quidem, vidimus. Non constat sine arcano majestas, nubes Dei gloriam obumbrat, Arca oppanso velo tegitur : nos in horribile Dei Sacrarium emissitios oculos evi-