Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.
rieux, au fond, des livres de son fils ? Car enfin, sinon son père, le médecin Pierre Descartes, qui n’eut pas le temps de rien publier, du moins son grand-père, Jean Ferrand, avait été l’auteur d’ouvrages de médecine. Cet ancêtre nous apparaît même comme assez dégagé de préjugés en ce temps-là : son gendre, Pierre Descartes, étant mort en 1566, il voulut en faire l’autopsie, et consigna ses observations dans un traité qu’il publia en 1570 sur les maladies de la pierre[1]. D’autre part, au point de vue religieux, même largeur d’esprit sans doute : on était habitué à vivre avec des protestants à Châtellerault, et c’était une des villes du royaume où ceux-ci, depuis 1589, avaient le libre exercice de leur culte[2].
- ↑ De Nephrisis et Lithiasis, feu de renum & vesicœ calculi, definitione, causis, signis, prœdictione, prœcautione & curatione. Ex Hippocrate, Dioscoride, Galeno, Auicenna, Ætio, & Paulo Ægineta, aliisque celeberrimis medicis, collectis. Per Ioannem Ferrandum feniorem medicum Pictauiensem. (Parisiis, Apud Gulielmum Iulianum, sub signo Amicitiœ, ad gymnasium Cameracense. 1570.) Petit in-8, f. 103. Titre abrégé : De Nephrisis & Lithiasis definitione. F. 11 verso : « Ferrandus, quamplurimos tractauit qui talia patiebantur, inter quos charissimum habuit generum suum à chartis medicum meritissimum, quem cum è viuis excessisset fecare fecit, lapidesque quam plurimos in cauitatibus renum inuenit, sicuti etiam in substantia renum : plures enim reperti sunt, longi, asperi, cornuti, nigri, qui » quoties laborabat, aut equitabat, veilicaban’: renum subdantiam, vnde sanguinolentam meiebat vrinam, & quando quietus manebat, puram & limpidam meiebat. » F. 21 recto : « Ferrandus hoc ipso anno 1566. Secto cadauere sui generi Petri deschartes, re medicâ illustrati, exclusit è substantia vtriusque renis duos lapides, ab vtroque vnum, insignis magnitudinis & crassitie(i), multis alis feu cornibus, aut radicibus in dictâ renum substantia & stomachis feu ventriculis adhærentibus, cum multis lapiliis pisorum magnitudinis repletis, vreteribus quamplurimis arenulis refertis & oppletis. Et in recto intestino, è regione colli vesicae, inuenta est carnolitas putris, quæ sua putrilagine veficam ita lacerauerat, vi inteftinorum excrementa ante obitum, vna cum vrina redderet ad miraculum vsque, & forfitan antea non visum ». On remarquera le nom que Ferrand donne à son gendre, en latin d’abord, puis en français : « generum suum à chartis », et " sui generi Petri deschartes ».
- ↑ Barbier, loc. cit., 1901, P. 633. Ordonnance du 23 mars 1589, rendue par le roi de Navarre, qui devint cette même année Henri IV (le 1er août). À noter que le futur parrain de notre philosophe, Michel Ferrand, lieutenant général de la sénéchaussée, catholique zélé, résista d’abord, mais il dut se soumettre. D’autre part, à La Haye, on trouve ceci dans Ropartz, p. 34 : « La maison où est né René Descartes, était sur l’ancienne paroisse de Notre-Dame. Il fut baptisé à Saint-Georges, parce qu’au moment de sa naissance Notre-Dame servait de temple aux protestants. »