Page:Gaffiot - Dictionnaire illustré Latin-Français.djvu/434

La bibliothèque libre.
Cette page n’a pas encore été corrigée

traduire un livre du grec en latin ; aliquid in Latinum Gic. Tusc. 3, 29, traduire qqch en latin ; quse sunt conversa de Grsecis Cic. Fin. 1, 6", des œuvres traduites des œuvres grecques H 2 tourner, faire tourner : ad centuriones ora convertunt (LES. G. 6", 39„ 1, ils tournent leurs regards vers les centurions; omnium oculos ad se convertebat NEP. Aie. 3, 5, il attirait sur lui les regards de tous ; sica in me conversa Cic. MU. 37, poignard tourné contre moi ; spelunca conversa ad aquilonem Cic. Verr. 4, 107, caverne tournée vers l’aquilon; ininfimo orbeluna convertUur Cic. Rep. 6, 17, dans le dernier cercle se meut la lune 0 [fig.] me ab omnibus ceteris cogitationibus ad unam salutem rei publicm convertistis Cic. SuU. 40, m’enlevant à toute autre pensée vous m’avez tourné uniquement vers le salut de l’état ; ad hune se confestim a Pullone omnis multi-tuao convertit Cses. G. S, 44, 10, rouie la foule des ennemis se détournant aussitôt de Pullo se porte contre lui ; animos hominum ad me eonverteram Gic. Br. 321, j’avais attiré sur moi l’attention du monde ; tn se odia convertere Cic. Dej. 18, attirer sur soi les haines; eloquentiam ad bonorum pestera Cic. Off. 2, 61, faire servir l’éloquence à la perte des gens de bien Il aliquid tn rem suam Cic. Amer. 114; 115; 144, détourner qqch à sonprofit; cf. Verr. 3, 176.

II int., H 1 se retourner, revenir : in regnum suum convertit Sall. J. 20, 4, il revient dans son royaume ; (J. 101, 6; Lucr. 4, 334; GELL. 1, 26, 3) Il |fig.] Pl. Stick. 414; Lucr.5, 1422; Tac. An. 3, 55 H 2 se changer : mon tn vitium virtus possit convertere Cic. de Or. 3, 114, [discuter] si la vertu peut se changer en vice, cf. Br. 141; Fat. 14; Sall. C. 52, 27; J. 85, 9.

M > iaf-, convertier Lucr. 1, 796; Cic. Arat.269 (515).

convertor, employé comme l’actif converto [douteux] : Pl. Ampk. 238, cf. Non. 480.

convescor, i, int., manger avec ou ensemble : Aug. Ep. 18.

convestïo, ivi, ïtum, ire, tr., couvrir d’un vêtement : Enn. Scen. 131 II [fig.l couvrir, envelopper : Cic. Q. 3,1, 5; Lucr. 2, 147.

convesfitus, a, um, part, de convestio.

convëtërânus, i, m., camarade de vétérance : CIL 6, 3864.

convexi, parf. de conveho.

convexïo, ônis, f. (convexus), Gell. 14, 1, 8; Arn. 1, 12, c. convexitas.

convexïtâs, âtist f. (convexus), convexité, forme circulaire, voûte arrondie : Macr. Scip. 1, 16, 4; Plin. 18, 210 ; 18, 283 II concavité : Plin. 6, 202.

convexo, âvi, âtum, are, tr., opprimer (maltraiter, tourmenter) profondément : Gell. 10, 6, 2.

1 convexus, a, um, (conveho). If 1 convexe, arrondi, de forme circulaire : Ov. M. 1,26; Plin. 5, 38 H 2 courbé, incliné : convexa comua Plin. 11,_ 125, cornes courbées II convexo tn tramite Virg. En. 11, 515, dans un chemin creux 1T 3 convezum, t, n., et le plus souvent convexa, ôrum, n., concavité, creux : tn convexo ne-morum Virg. En. 1, 310, dans un fond entouré de bois ; convexa vallium Just. 3, 10, 24, le creux des vallées ; convexa emi Virg. En. 4, 451, la voûte du Ciel.

2 convexus, ûs, m., forme circulaire : Gloss. Lat. Gr.

convïbro, oui, are, H 1 int., se mouvoir avec rapidité : Poet. d. Fest. 206, 12 H 2 tr., mettre en vibration, mouvoir avec rapidité : Apul. Fhr. 12, 4.

convicânëus, Gloss., c. convi-canus.

convïcânus, t, m. faim, viens), celui qui est du même village : CIL 3, 12336; Cod. Th. 11,24, 6.

convîci, parf. de convinco.

convîcïâtôr, Sris, m. (convi-cior), celui qui injurie, insulteur : Cic. Mur. 13; Sen. It. 3, 24, 1.

convïcïôlum, t, n. feonvicium), légère insulte (invective) : Lampr. Al. Sev. 28, 7.

convïcïor, âtus sum, Sri (con-vicium), int., injurier, insulter bruyamment, invectiver : Varr. R 5, 1; Ltv. 42, 41, 3talicui: Petr. 94; Quint. 3, 8, 69.

•ff) > convicio, are: B. HlSP. 33, 2; Orig. Mat. 18,125.

convïcïôsë, en injuriant : Aug. Serm. 125, 8.

convîcïôsiis, a, um, insulteur, insolent : Aug. Jul. op. imp. 1, II.

convïcïum, it, n. (cum, vox), II1 éclat de voix, clameur, vacarme, criailleries : convicium facere Pl. Bac. 874, faire du tapage II cris [de certains animaux] : Phjed. 1, 6, 5; 3,16, 3 H 2 [en part.] cri marquant la désapprobation : a) cris d’improbation, vives réclamations : Cic Ac. 2, 125; Pis. 63; b) invectives, cris injurieux : Cic. Cœî. 6; c) reproche, blâme : Cic. Or. 160 113 [fig.] celui qui est l’objet des reproches, vaurien: Pl. Merc. 59.

1 convictïo, ônis, t. (convivo), action de vivre avec, intimité : Cic. Fil. Fom. 16, 21, 4 II pl. Cic. Q. 1, 1, 12 = convictores.

2 convictïo, ônis, f. (convinco), démonstration convaincante (décisive) : Aug. Trin. 13,1.

convictâvns, a, um (convinco), propre à convaincre : Prisg. Gram. 3, 431,12.

convictôr, bris, m. (convivo), convive, compagnon de table : Cic. Fil. Fam. 16, 21, 5; Hor. S. 1, 4,96; Plin. Ep. 2, 6, 4.

1 convictus, a, um, part, de convinco. _

2 convictus, ûs, m. (convivo), IT 1 commerce, vie commune, société : Cic. Off. 3, 21 ; Sen. Helv. 15,2 IT 2 banquet, festin : Vell.

2, 33, 4; Quint. 6, 3, 27; Tac. An 2, 28.

convïgëtâtio, c. convegetalio : Chalc. Comm. 93.

convïgëto, c. convegeto : Chalc. Comm. 104.

convincïbilis, e, convaincant: Isid. 2, 9, 9.

convinco, vîci, victum, ère, tr., vaincre entièrement D 1 confondre un adversaire : Cic. Fin. 1, 13; Leg. 1, 38 II [fig.] Fin. 2,99 ; 3, 1 ; Tim. 8112 convaincre [= prouver la culpabilité] : eum mores ipsius convincerent Cic. SuU. 71, ses mœurs le convaincraient ; certis liUerisconvincilur Ctc. Verr. 5,103, il est convaincu par des pièces précises ; tn hoc scelere convictus Cic. SuU. 83, convaincu de ce crime, cf. Inv. 2,32 ; aliquem inhu-manitatis, amentise convincere Cic. PhU. 2, 9, convaincre qqn de grossièreté, d’extravagance II con-vinci avec inf., être convaincu d’avoir fait qqch : Lrv. 45, 14 ; Tac. An. 4, 31; 13, 44; Curt. 9, 8, 9 If 3 démontrer victorieusement [une erreur, une faute, etc.] : falsa Cic. 1, 91, dénoncer le faux ; convictis Epicuri erro-ribus Cic. 2, 3, les erreurs d’Epicure étant définitivement démontrées (Oes. G. 1, 40,12) Il prouver victorieusement une chose contre qqn : volo facinus ipsius qui id commisit voce convinci Cic. Quinct. 79, je veux que ce crime soit victorieusement prouvé par les paroles du coupable lui-même ; quod apud patres convictum... Tac. An. 14,40, ce fait fut démontré devant le sénat II [avec prop. inf.] prouver victorieusement [contre qqn} que : Cic. de Or. 1,42.

convinctLO, ônis, f. (cum, vin-cio), conjonction [gram.] : Quint. 1, 4, 18.

convïôlo, âvi, âtum, are, tr., violer, transgresser : Prud. Psych. 398.

convîresco, ère, int., se couvrir de verdure : J. Val. 3, 36.

conviscëro, are, au pass^ se mêler profondément à : Tert. Carn. Chr. 20.

convîso, ère, tr., examiner attentivement, fouiller du regard : Lucr. 2, 357; 1, 146 ¶ [fig.] visiter : Lucr_. 5, 779.

convïtîâtus, a, um (cum, vi-tiare), atteint d’une attaque [épi-leptique] : C.-Aur. Chr. 1, 4, 122.

convîva, as, m. f. (convivo), convive : Cic. Tusc. 1, 3; Hor. S. 1. 1,119 i Pompon. Corn. 16.

convïvâlis, e, (conviva), de repas : LlV. 39, 6, 9; fabulse convi-vales Tac An.6,5, propos de table.

convîvâtïo, ônis, f. (convivor), festin : Cassiod. Psalm. 22, 6; Ps. Cypr. Sing. cler. 26,

convïvâtôr, ôris, m. (convivor), celui qui donne un repas, hôte, amphitryon ; Hor. S. 2,8.73 ; LlV. 35, 49, 6.

convivàtus, a, um, part, de convivor.

convlvïâlis, e, Curt. 6, 2, 6, c. convivalis.