Page:Michelet - Histoire de France - Lacroix 1880 tome 1.djvu/164

La bibliothèque libre.
Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.
106
HISTOIRE DE FRANCE.

payaient la capitation en Gaule de vingt-cinq mille à dix-huit mille[1]. L’armée avec laquelle il vainquit Maxence devait appartenir, en grande partie, à cette dernière province.

Les lois de Constantin sont celles d’un chef de parti qui se présente à l’Empire comme un libérateur, un sauveur : « Loin ! s’écrie-t-il, loin du peuple les mains rapaces des agents fiscaux[2] ! tous ceux qui ont souffert de leurs concussions peuvent en instruire les présidents des provinces. Si ceux-ci dissimulent, nous

  1. Euméne. Une grande partie du territoire d’Autun était sans culture.
  2. « Cessent jam nunc rapaces officialium manus… » Lex Constantin, in Cod. Theod., lib. I, tit. vii, leg. 1a. — Si quis est cujuscumque loci, ordinis, dignitatis, qui se in quemcumque judicum, comitum, amicorum, vel palatinorum meorum, aliquid… manifeste probare posse confidit, quod non integre, atque juste gessisse videatur, intrepidus et securus accedat ; interpellet me, ipse audiam omnia… si probaverit, ut dixi, ipse me vindicabo de eo, qui me usque ad hoc tempus simulata integritate deceperit. Illum autem, qui hoc prodiderit, et comprobaverit, in dignitatibus et rebus augebo. » Ex lege Constantini, in Cod, Theod., lib. IX, tit. I, leg. 4a. — « Si pupilli, vel viduæ, aliique fortunæ injuria miserabiles, judicium nostræ serenitatis oraverint, præsertim cum alicujus potentiam perhorrescant, cogantur eorum adversarii examini nostri sui copiani facere. » (Ex lege Constantini, lib. I, tit., leg. 2a. — « A secta indictione… ad undecimam nuper transactam, tàm euriis, quam posiessori… reliqua indulgemus : ita ut quæ in istis vjginti annis… sive in speciebus, sive pecunia… debentur, nomine reliquorum omnibus concedantur : nihil de his viginti annis speret publicorum cumulus horreorum, nihil area amplissimæ præfecturæ, nihil utrumque nostrum ærarium. » Constantin., in Cod. Theod., lib. XI, tit. xxviii, leg. 16a-. — Quinque annorum reliqua nobis remisisti, » dit Eumène à Constantin. V. Ammian. Marc, in Commod. Cod. Theod., lib. XI, tit. xxvii, leg. 1a.