Nous avons vu qu’un saint de Chypre, saint Jean-Baptiste, le patriarche Jacob et Jean l’Évangéliste étaient censés être apparus pour éloigner les gens du concile de Chalcédoine dans un récit grec inédit on raconte au contraire que saint Épiphane est apparu pour ramener à l’orthodoxie un jacobite réfugié dans l’île de Chypre. Celui-ci ne communiait que s’il trouvait des clercs ou des moines de son hérésie pour lui donner la communion, sinon il s’en abstenait, même le dimanche. Saint Épiphane lui apparaît par trois fois, et le décide enfin à communier à l’église des Chalcédoniens (Ms. 1596, p. 550-552) :
Ἀνήρ τις, τὸ γένος Αἰγύπτιος, τὸ δὲ ὄνομα Ἰωάννης, εὐλαθὴς πάνυ, διηγήσατό μοι θαῦμα τοιοῦτον· ὅτι ἐν τῇ χώρᾳ μου Θεοδοσιανὸς[1] ὑπῆρχον, μὴ ϰοινωνῶν τοῖς ἀπὸ τῆς συνόδου τῆς ἐυ Καλχηδόνι, ἤγουν τῇ ϰαθολιϰῇ ἐϰϰλησίᾳ. Γενομένης οὖν φυγῆς προφάσει τῆς περσιϰῆς ἀλώσεως[2], ἦλθον ἐν τῇ Κύπρῳ.
Διάγων οὖν ἐϰεῖ, ὅταν εὑρέθησάν τινες ἢ ϰληριϰοι ἢ μονάζοντες τῆς αἱρέσεώς μου, ἐδίδουν μοι ϰαὶ μεταλάμϐανον. Τὰς δὲ πλείους ἡμέρας, ϰαὶ αὐτὰς τὰς ἁγίας ϰυριαϰάσς, ἀϰοινώνητος ἔμενον, μὴ θαῤῥῶν προσελθεῖν τῇ ἁγίᾳ ϰαθολιϰῇ ἐϰϰλησίᾳ, διὰ τὴν πατροπάδοτον αἵρησιν. * Καὶ θεωρῶ ἐν μιᾷ ϰείμενος ἐν τῷ ϰραϐάττῳ μού τινα ἒχοντα τὸν πώγωνα πεπολιωμένον ὡς χιόνα ϰαὶ λέγοντά μοι· « Τί ἐστιν, άϐϐα Ἰωάννη, ὃ ἀμφιϐάλλεις ϰαὶ οὐ προσέρχῃ ϰαὶ ϰοινωωεῖς ἐν τῇ ἁγίᾳ ϰαὶ ϰαθολιϰῇ ἐϰϰλησίᾳ ; » Ἐγὼ δὲ ἔντρομος ἔφην· « Ἐπειδὴ, δέσποτα, οὐδέποτε ἐϰοινώνησα μετὰ τῶν Καλχηδονιτῶν, ϰαὶ λέγουσί τινες ὅτι ϰαϰῶς πιστεύουσιν. » Ὁ δέ φησιν· « Οὐχὶ, μὴ φοϐοῦ, οὐϰ ἔχει ϰαϰὸν ἡ ἀγία τοῦ Θεοῦ ἐϰϰλησία, πρόσελθε οὖν ϰαὶ ϰοινώνησον. » Καὶ ταῦτα εἰπὼν ἀφανὴς ἐγένετο.
Εἰς ἑαυτὸν δὲ ἐλθὼν, ἐνεθυμούμην τὸ ὅραμα, ϰαὶ ἀμφέϐαλλον τοῖς λογισμοῖς μου λέγων· « Ἆρα ἐϰ τοῦ Θεοῦ ἐστιν, ἢ ἐκ τοῦ διαϐόλου ; » ὄμως δὲ ἔμεινα μὴ ϰοινῳνῶν. Καὶ πάλιν τῇ ἑτέρᾳ νυϰτὶ θεωρῶ ἀπαραλλάϰτως τὴν αὐτὴν ὀπτασίαν λαϐὼν ϰαὶ τὴν αὐτὴν παραγγελίαν. Ἀλλὰ ϰαὶ οὕτως πάλιν ἐννοῶν τοὺς γονεῖς μου οὔτως μεταλαμϐάνοντας, ϰαὶ τὴν τῶν ἑτεροδόξων προσπάθειαν, πάνυ γάρ συνέρχονται τοῖς συναιρεσιώταις· εἰς τὰ σωματιϰὰ μάλιστα διὰ τὸ μὴ ζημιῶσαι τὰ ψυχιϰὰ, ἔμεινα μὴ μεταλαμϐάνων.
Θεωρῶ οὖν ὡς ἐν ἐϰστάσει τὸν αὐτὸν ἱεροπρεπῆ ἄνδρα, ἐμϐριθέστερον τῷ ρποσώπῳ, ϰαὶ φωνῇ αὐστηρᾷ λέγοντά μοι· « Διατί οὖν παρήϰουσάς μου τὸ δεύτερον ϰαὶ οὐϰ ἐϰοινώνησας τοῖς ὀρθοδόξοις ; » Ἐγὼ δὲ ἐϰ τοῦ φ φόϐου, οὐδὲ ἀποϰριθῆναι ἠδυνάμην. Εἶτα λέγει μοι· « Οὐϰ εἰσῆλθες ἐν τῇ μητροπόλει Κωνσταντίας ; » Ἐγὼ δὲ σύντρομος ἔφην· « Ναὶ, δέσποτα. » « Οὐϰ ἀπῆλθές, φησιν, εἰς τὸν ναὸν Ἐπιφανίου ; » Καὶ ἔφην· « Ἀπῆλθον, ϰύριε. » Ὁ δὲ λέγει· « Καὶ τί λέγεις Ἐπιφάνιον, ὀρθόδοξον, ἢ αἱρετιϰόν ; » Εἶπον δέ
