Œuvres de Marguerite d’Oingt

Œuvres de Marguerite d’Oingt (13^e siècle)

Texte établi par Édouard Philipon, préface de Marie-Claude Guigue, N. Scheuring, 1877.

bookŒuvres de Marguerite d’Oingt (13^e siècle)Marguerite d’OingtN. Scheuring1877LyonCOingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdfOingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/6-

ŒUVRES DE MARGUERITE D’OYNGT

ŒUVRES

DE

MARGUERITE D’OYNGT

PRIEURE DE POLETEINS

Publiées d’après le manuſcrit unique de la Bibliothèque de Grenoble

PAR E. PHILIPON

Élève de l’École nationale des Chartes

AVEC UNE INTRODUCTION

DE M.-C. GUIGUE

LYON

N. SCHEURING, ÉDITEUR

MDCCC IXXVII

LA CHARTREUSE DE POLETEINS

Au commencement du XIII^e ſiècle, la ſeigneurie de Miribel, immédiatement contiguë à l´opulente cité lyonnaiſe, & dont la juridiction s’étendait, du Rhône à la Saône, juſque ſur l’un des faubourgs de la ville même, appartenait à Guy de Bâgé, fils d’Ulrich II, ſire de Bâgé, & d’Alix, dame de Miribel, fille de Guillaume I^er, comte de Châlon. C’était une fort belle terre, tant par ſon étendue, ſon heureuſe ſituation & le nombre de ſes vaſſaux taillables, que par la poſition de ſon château fort, qui commandait à la fois le cours d’un fleuve & la grande voie de Lyon à Genève.

Guy de Pagé n’avait que des filles. Il conſtitua en dot Miribel & toutes ſes dépendances féodales à Marguerite, l’ainée, ſa préférée peut-être, en la promettant en mariage à Guichard IV le Grand, ſire de Beaujeu, pour ſon fils Humbert, qui devait être ſon héritier. Guy renouvela ſolennellement cette promeſſe, à Belleville, le 18 juillet 1218, au moment de ſe croiſer pour la Terre-Sainte (1), où il mourut.

Marguerite tint l’engagement contracté par ſon père & épouſa, on ne ſait à quelle date préciſe, Humbert V, ſire de Beaujeu, depuis connétable de France.

Peu de temps après ſon mariage, avant d’être mère, & pendant que ſon mari guerroyait pour le roi contre le comte de Toulouſe, elle reſolut, dans l’intention ſans doute de ſe rendre propice le Dieu des batailles, de fonder, ſur ſon domaine, un monaſtère de religieuſes, d’où la prière s’exhalerait ſans ceſſe à l’uniſſon des ardentes ferveurs de ſon cœur de femme aimante. Son époque était celle des grandes héréſies albigeoiſes, vaudoiſes, cathares, &c., mais auſſi celle de la foi intenſe, qui s’affirmait d’ordinaire par de riches fondations pieuſes.

Le choix de Marguerite s’arrêta ſur l’ordre des diſciples de ſaint Bruno. Cet ordre auſtère & célèbre était alors en grande faveur dans le Lyonnais. Les Chartreuſes de Portes, de Meyriat, d’Arvières, de Sélignac & de Seillon avaient déjà produit ſaint Antelme, Ayrold & Guy, évêque de Maurienne, Bernard III & ſaint Étienne de Châtillon, évêque de Die, ſaint Artaud, évêque de Belley, Henri, évêque de Genève, &c., qui tous répandaient ſur l’inſtitution une grande réputation de ſainteté. D’un autre côté, des traditions de famille la faiſaient s’incliner à aimer tout particulièrement les Chartreux : Ses auteurs avaient contribué puiſſamment à la fondation de Seillon, où un de ſes grands-oncles, Humbert de Bâgé, était mort prieur après avoir réſigné le ſiége archiépiſcopal de Lyon ; ceux de ſon mari, de concert avec les comtes de Savoie, avaient créé la maiſon d’Arvières & richement doté celle de Portes.

L‘emplacement que déſigna Marguerite pour recevoir les bâtiments du nouveau monaſtère, qui devait s’élever ſous le vocable de la Celle de Notre-Dame, était ſitué dans la paroiſſe de Mionnay, ſur le monticule de Poleteins, au point précis où avait exiſté une petite villa à l’époque de la domination romaine (2).

NOTES

(1) Guichenon, Hiſtoire de Breſſe & de Bugey,— Preuves, p. 10.
(2) C’eſt ce que prouvent les tuiles, les poteries & les débris bien caractériſtiques que l’on rencontre dans le ſol.
(3) Archives nationales, ſérie P. Titres de la maiſon ducale de Bourbon. — Cette pièce a été publiée par Guichenon, o. I. Preuves, p. 126.
(4) Archives du Rhône. — Fonds de Saint-Juſt. — V. Hiſtoire des ducs de Bourbon & des comtes de Forez, éditée par M. de Chantelauze. t. III. Pièces ſupplémentaires, p. 25, un bon deſſin de ce ſceau, dû à M. Steyert.
(5) Archives du Rhône, Fonds de Beaujeu. — Ce ſceau eſt encore inédit.
(6) En 1217, c’eſt-à-dire bien avant ſon mariage, le ſceau d’Humbert conſiſtait en un écu partie de Beaujeu Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/35 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/36 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/37 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/38 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/39 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/40

MEDITATIONES

SANCTE VIRGINIS MARGARETE

Priorisse de Poleteins

PAGINA MEDITATIONUM

Anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo sexto, domenica in septuagesima, ego Margareta, ancilla Christi, eram in ecclesia in missa, quando incipiebat cantari introïtus misse, scilicet : « Circumdederunt me gemitus mortis » et cepi cogitare miseriam in qua sumus dediti propter peccatum primi parentis. Et in illa cogitatione cepi tantum pavorem et tantum dolorem, quod cor mihi deſicere videbatur ex toto, propter hoc quod nesciebam utrum essem digna salute an non. Postea, cum audivi versiculum introitus quam David psallebat ita dulciter Domino dicens : " Diligam te, Domine, et cetera, " cor meum fuit totum aleniatum, quia recolui dulcis repromissionis quam Dominus facit amicis suis cum dicit : " Ego diligentem me diligo, " quia bene sciebam quod ipse est tam bonus et tam mittis, quod nunquam permittit perire eos qui diligunt illum.
Et postquam consideravi magnam dulcedinem et misericordiam que est in ipso, projeci me totam extensam coram precioso corpore ejus plenam magno dolore, et petii et eum rogavi humiliter ut daret mihi quod sciebat mihi esse necessarium.
Tunc ipse, totus plenus dulcedine et pietate, visitavit me per suam gratiam sine mora, quia dedit mihi suam dulcem consolationem et donavit mihi tam magnam voluntatem bene faciendi, quam mihi videbatur quam essem tota mutata et renovata. Postea surrexi et posui me, flexis genibus, coram Domino et feci ei conſessionem de omnibus que potui recogitare, in quibus offenderam illum et promísi sibi emendationem ex tunc et deinceps.
Cepique cogitare et respicere magnam dulcedinem et bonitatem que erat et est in illo, et magna bona que fecerat mihi et toti generi humano. His cogitationibus ſuit ita plenum cor meum, quod perdidi comedere et dormire. Et cogitavi quam opportebat me aut mori aut languere, nisi removerem cogitationes istas a corde meo ; nec inveniebam in corde meo quod eas removerem, quia tantum solarium in eis inveniebam, quod qui mihi aferret omnia instrumenta et omnes res que possunt letificari cor hominis in hoc mundo, nichil esset mihi respectu illius quod sentiebam in corde meo de meo dulcissimo Creatore. Ego cogitavi quod cor hominis et mulieris est ita mobile, quod potes vix esse in uno statu ; et ideo ponebam in scriptis cogitationes quas Deus ordinaverat in corde meo, ne perderem eas cum removissem illas a corde meo, et ut possem eas cogitare paulatim, quando mihi Deus suam gratiam daret ; et idcirco precor omnes qui hoc scriptum legent, ne faciant inde malum suum profectum quod presumpserim scribere hec, quia pensare debetis quod non habeam sensum nec clericatum in me quo scirem hec extrahere de corde meo, vel scribere sine alio exemplari, niſi gratia Dei ſuisset operata in me. Sicut enim peccata mea veniunt mihi ad memoriam, sic penitus veniebant mihi hec omnia per ordinem, ab hora qua cepi ea scribere donec omnia in ſcripto posuissem.
Deinceps invenietís, quomodo me converti ex toto ad ipsum ac quomodo cepi sibi dicere totam inediam meam et cepi taliter dicere ſibi : Domine, dulcis Jhesu Christe, quid faciam ego, quia dolores mortis circumdederunt me et timores judiciorum tuorum me totam terruerunt, quia tempora sunt ita occulta quod si ego sum hodie, nescio utrum ero cras, et nullus certus est de salute ſua ; nec ego scio utrum diligas me an non, nisi tamen, Domine dulcis, quam certa sum quod tua verba bona sunt et vera, quia tu dicis quod diligis eos qui te diligunt. Et ideo congregabo omnia illa que putabo que possint me attrahere ad te amandum.
Domine dulcis, mihi videtur quod natura requirit ut homo diligat parentes suos, et fratres suos, et sorores et amicos ſuos, et sponſum suum (et amicos suos) qui bene faciunt ei ; o dulcis Creator, et si ego amo patrem meum, qui est unus mortalis homo, multo plus debeo te diligere sine comparatione qui es pater meus spiritualis et vita mea perpetua. Sed ego non sum digna vocari filia tua, quia peccavi coram te et coram angelis tuis, sed tamen quia ego scio quod non vis mortem peccatorum sed ut convertantur et vivant, propter hoc ego revertar ad te, tanquam illa que non habeo (sic) patrem neque amicum nisi te.
Domine Deus meus, Domine kare, ne offendaris si voco te patrem, quia tu me creasti quando nichil eram et fecisti mihi animam et corpus, et me fecisti ad ymaginem se similitudinem tuam tua miseratione.
Dulcis domine kare, tu es meus frater ; sed hoc es valde magna presumptio ad dicendum, cum ego sim unus miserimus vermiculus et tu es ita magnus, quod omnes clerici qui unquam fuerunt vel erunt in futurum nescirent hoc dicere vel cogitare. O pulcher dulcis Domine Jheſu Christe, quis dedit mihi audaciam dicendi tam mirabilem rem, quod tu, qui es verus Deus, sis meus frater, nisi maximus amor quem nobis ostendisti. O pulcher dulcis Domine, qualis fuit iste amor ! Certe ipse fuit tam magnus quod omnes virtutes celi et omnes angeli paradisi non potuerunt te tenere quin descenderes in hunc mundum ad suscipiendam nostram humanitatem.
O mitissime, quam mirabilis ſuit iste amor ! Nunquam tam magna mirabilia neque tanta miracula fuerunt ſacta, ex quo Deus ſuit qui sine principio ſuit ; nec unquam erunt quandiu ipse durabit, qui durabit sine fine ! O Deus, qualia fuerunt ista mirabilia que fecit hic amor ! Certe ipsa fuerunt talia, quod illum qui tam magnus quam totus mundus eum capere non poterat et qui tenebat totum mundum in suo pugno, hic, inquam, amor duxit eum ad tantum quod fecit illum intrare in corpus unius juvenis puelle ; et de eo qui erat verus Deus ipse fecit hominem mortalem. Et illum qui erat rex regum et dominus dominantium et qui creaverat celum et omnes creaturas que sunt ad serviendum sibi, hic, inquam, amor duxit eum ad tantum quod fecit eum servire homini.
Et illum qui erat benedictus cibus et sancta reſectio angelorum gloriosorum, et qui erat tam magnus Dominus, quod honor suus non poterat deficere nec ejus divicie poterant decredcere, hic,inquam, amor duxit eum ad tantum quod ipse non habuit panem quem manducaret. Illum qui erat situatus in glorioso throno tanquam verus Deus, quod erat ipse, et cui tam honorabiliter serviebatur et cum tanta reverentia ab angelis gloriosis, certe iste amor duxit cum ad tantum quod fecit eum jacere in quodam parvo presepio, inter unum bovem et unum asinum; et pejus ſecit eum adhuc suﬀrire : quia fuit derisus 8C consputus in facie et multe alie vilitates fuerunt ei facte quas non possem dicere vel cogitare.
O pu[l]cher dulcis Jhesu Christe, vestra benificia sunt tot et tanta ac tam magna, quod ego non possem dicere vel cogitare. O beate Creator, quid faciam ego vel quod consilium dabis mihi quia graviter sum tormentata? O clementissime Jhesu Christe, quale solatium potero habere! Quum conrespicio et video vestra beneficia, que sunt tot et tanta et tam amorosa, puto quam si pejor homo qui sit in toto mundo ea bene respexisset et conſiderasset, ſuisset conversus ad vos; et ego misera et dolens! te, qui me nutristí 8c custodisti ab omni periculo ab hora qua nata ſui, nescio amare ! De quo habeo valde magnum timorem quia non video quomodo possim aliter habere gratiam tuam.
Domine dulcis, ego nescio quid aliud faciam, nisi ut cogitem gratias et benificia que mihi fecisti. Ha ! pulcher Domine Deus Jhesu Christe, da mihi gratiam ut possim ea pensare et respicere taliter ut possim acquirere tuum sanctum amorem.
Ha ! clementissime Jhesu Christe, maximus amor quem mihi ostendisti quando voluisti abscondere totam fortitudinem tuam amore mei ! Qui eras adeo ſortissimus quod in fortitudine brachii tui portabas et sustinebas totum mundum, et ita potentissimus quod omnia de mundo fiebant per tuam voluntatem; et uno solo verbo potes destruere ac parire totum mundum, et uno solo alio verbo potes eum reſicere meliorem et pulcriorem. Ha ! pulcher Domine Deus, quomodo fuit hoc factum? Sustinuisti ut tua fortitudo tantum debilitaretur, quam permisisti te capi, ligari et duci ad eos qui te volebant destruere, et permisisti te spoliari et ad unam columpnam alligari ac si esses una bestia silvestris !
Ha ! pulcher Domine Deus, tu non abscondisti tantum tuam ſortitudinem, immo voluisti abscondere etiam tuam sapientiam, que tam maxima erat, quod per eam ordinasti res illas mirabiles que sunt in celo, ac cursum solis et lune et stellarum ; et fecisti dies et noctes, tempus et horas,et ordinasti cursum aquarum, et fecisti firmamentum celi et terre ; et hec omnia ſecisti ita firma quam nunquam postea se mutaverunt ab illo momento.
Tu ordinastí serenitatem et pluviam et frigus et calorem. Et omnia que sunt fecistí tam sapienter quam nunquam mandatum tuum preterierunt.
Tu eras magister et dominus omnium scientiarum et summus consiliarius gloriosorum angelorum. Ha ! Domine Deus, quis dedit tibi consilium ut absconderes illam mirabilem scientiam, nisi ille maximus amor quem habebas ad nos.
O clementissime, tu fecisti te similem stulto propter maximum amorem quem habebas ad nos, cum sustinuisti ut falsus Judas te proderet et traderet inimicis tuis mortalibus qui faciebant de te ac si esses stultus. Ex vela injustissimi velabant tibi faciem ſanctam et postea te percuciebant (sic) propter suam maximam maliciam, et postea interrogabant te quis te percusserat ex intima irrisione. Et eras coram illis pessimis gentibus sicut agnus coram tondente se ; nec unquam unum malum verbum ab ore tuo sancto exivit.
Domine Deus Jhesu Christe, quando bene respicio hec omnia, cor meum turbatum est totum.
Tu eras et es verus judex vivorum et mortuorum et propter magnum amorem, quem habebas ad nos, sustinuisti quod gens misera te judicaret ad mortem.
Tu eras summa sanitas et verus medicus cujus tactu infirmi sanabantur et cujus odore mortui resuscitabantur. Et ideo quia cognoscebas quod eramus ínſectí morte peccati, propter quod nos oportebat ire ad dolorem inſerni, voluísti portare omnes langores nostros et dolores, ut possemus habere sanitatem indeficientem; et voluísti sustinere dolorem mortis ut nos haberemus vítam eternam.
Domine dulcis Jhesu Chríste, tu eras sol justicie et splendor lucis eterne; tu eras speculum sine macula in quo angeli respicere desiderabant et cujus pulchritudinem sol et luna mirabantur ; tu eras lapis preciosus in quo erant omnes bone virtutes; tu eras tante virtutis quod ab omnibus infirmitatíbus sanabas.
Non est tam pauper homo in mundo si te haberet quin tam cito esset dives, nec est in mundo tam tristis nec tam dolens si te haberet quin esset letus et jocundus (sic); nec est tam stultus et ignarus si haberet istum lapidem preciosum, quin protinus sapiens et intelligens esset, et nulla persona que portaret eum cadere posset in manus inimicorum suorum. Et tot alie bone virtutes [t]ibi sunt quam ego non [possum] eas divinare.
Tu es dulce electuarium in quo sunt omnes boni sapores et de cujus bonitate vivunt anime sancte in paradiso.
O Deus, quam pretiosus est locus iste qui est tanti virtutis et tanti valoris, quod qui erit ibi nunquam poterit habere infirmitatem, et vita sua sine fine durabit nec poterit unquam senescere aut perdere suam pulchritudinem et decorem (sic).
Tu es gloriosa rosa in qua sunt omnes boni odores et colores.
Tua pulchritudo est tam magna quam omnes pulchritudines que sunt, non sunt nisi quedam pannula lane respectu pulchritudinis tue.
Ha ! Domine Deus, modo video quod non est res tam pretíosa vel tantí valoris sicut anima hominis vel mulieris; cum tu, qui eras verus Salomon, in quo erant omnes scientie et cujus diviciis erat plena tota civitas paradisi, quia sciebas quante dignitatis erant anime sancte quas ſeceras ad ymaginem etc similitudinem tuam, voluisti etiam negociator fieri ut emeres eas et posuisti tam magnum precium quam pium est et dicere et cogitare.
Ha ! Domine Deus Jhesu Chiste, hoc non suffecít tibi quod de celo ad terram descenderas, ubi tot vilitates et tot opprobria sustinuisti, immo voluisti totum pretiosum sanguinem fundere propter maximum amorem quem ad nos habebas ; et postea mori voluisti turpiore morte que unquam fuit : hoc est morte crucis.
Dulcis Jhesu Criste, tu amasti nos tantum, quod propter maximum zelum quem habebas de animabus notris, perdídisti totam pulchritudinem tuam, que erat tanta quam cor humanum non posset eam cogitare.
O preciosissimum et nobilissimum corpus, quam pium erat respícere te tempore Passionis tue, quando proditores injusti screaverant in facie tua pulchra quam tu, qui eras super omnia pulcher, videbaris esse leprosus. Ha ! pulcher Domine dulcis, quam amarum dolorem potuit habere dulcis mater que presens erat, eo modo quo ipsa [te] sciebat et nutrierat et lactaverat, quando vidit te mori tam turpi et tam injusta morte.
Et certe magnum dolorem debet sustinere omnis creatura qui bene respicit omnia ista ac nescit te amare ex toto corde suo.
Et ego lasa misera ! quid faciam, que adhuc nescio te amare ?
Domine dulcis Jhesu Christe, cor meum nunquam erit in bona pace donec sciam te amare ex toto corde meo: non est res in toto isto mundo quam ego tantum desiderem.
Domine dulcis, ego reliqui patrem meum et matrem meam et fratres meos et omnia hujus mundi propter amorem tui ; sed hoc est valde parum quid, quia divicie (sic) hujus mundi non ſunt nisi spine pongentes, et qui plus haberet de eis plus haberet de infortunio. Et propter hoc non videtur mihi quod dimiserim nisi miseriam et inopiam. Sed tu scis, Domine dulcis, quod si haberem mille mundos et possem ex omnibus uti ad meam voluntatem, omnes dimisissem propter amorem tui. Quia si dares mihi quicquid haberes in celo et in terra non tenerem me contentam, nisi te haberem : quia tu es vita anime mee, nec habeo patrem neque matrem nisi te, nec volo habere.
Nonne tu es mater mea et plus quam mater : mater que me portavit, in partu mei laboravit per unam diem forte vel per unam noctem, et tu, pulcher Domine dulcís, propter me ſuisti vexatus non una nocte vel uno die solum modo, immo laborasti plus quam xxx annis. Ha ! pulcher Domine dulcis, quam amare laborasti pro me tota vita tua ; sed quando tempus appropinquabar quo parere debebas, labor ſuit tantus quam sudor tuus sanctus fuit ut gutte sanguinis, que per corpus tuum decurrebant usque ad terram.
Et cum pessimi traditores cepissent te, unus dabat tam magnam alapam quod facies remanebat tota nigra; et postea incipiebant irridere te et flectebant genua coram te pura irrisione, et salutabant te et dicebant : ave rex Judeorum.
Ha ! pulcher Domine Deus, ipsi non poterant se saciare tormentis tuis, et certe bene hoc ostenderum cum post hec omnia te ligaverunt ad quamdam columpnam, ubi tam districte te verberaverunt, quod videbatur quod esses excoriatus ita eras sanguine coopertus ; et postquam ita verberaverunt te, posuerunt in tuo tenero capite quamdam coronam de spinis que perforabant tibi vitalia et oculos.
Ha ! Domine dulcis Jhesu Criste, quis vidit unquam ullam mulierem sic partu laborare ! Sed cum venit hora partus, tu fuisti positus in duro lecto crucis, unde non poteras te movere, aut vertere, aut membra exagítare, sicuc solet facere homo qui patitur magnum dolorem, quoniam ipsi extenderunt te et clavis confixerunt ita districte quod non remansit os ad disjungendum ; et nervi et omnes vene tue rupte fuerunt. Et certe non erat mirum si vene tue rumpebantur quando totum mundum pariebas pariter una sola die.
Ha ! pulcher Domine Deus, adhuc non sufficiebant tibí omnes ísti dolores quos sustinueras, imo sustinuisti ut latus tuum perforat quadam lancea ita crudeliter ut benignum corpus tuum totum finderetur et perforaretur ; et preciosus sanguis tuus exibat cum tanta vi quam platea eo manabat quasi magno rivo, et cum tanta exivit habundancia quod post venit ex magna districtione.
Domine Deus, non erat mirum si gladius qui tibi sinderat corpus penetravit animam tue gloriose matris, que tam tenere te diligebat.
Ha ! pulcher Domine Deus, quis vidit unquam alias quam mater vellet tam turpi morte mori amore sui inſantis ? Certe nullus vidit eam unquam , quia tuus amor fuit ultra omnes alios amores.
O pulcher Domine Deus, quam male sunt expectate tue bonitates in nobis ! Tu sustinuisti crudeles angustias sine misericordia ac sine mensura, nec invenis qui sciat recognoscere et regraciari ; de quo grandis dolor est.
Domine dulcissime, tu fuisti tormentatus diversis tormentis : videbas tuos amabiles discipulos, quos ita tenere diligebas, qui te manebant orphani et erant pleni magno dolore quia dividebantur a te.
EX alia parte videbas tuam dulcem matrem, que erat quasi mortua propter magnam angustiam quam sustinebat pro morte tua dura : et credo veraciter quod eras ita tormentatus de suo dolore sicut de tua morte.
Ha ! Domine Deus, qui erat major dolor de hoc quam (sic) sustinebas an de hoc quod videbas tuos discipulos qui te dereliquerant et erant ita desolati, an de tua sancta matre quam videbas ita desolatam et tormentatam, an eras magis tormentatus eo quod eras clavis ita dure conſixus, an de hoc quam moriebaris tam turpi morte ?
Credo veraciter qui te interrogaret, quod tua responsio esset talis, scilicet : quod multum erant tibi graves omnes isti dolores, sed unus erat qui transcendebat omnes alios quando cogitabas turpíssimam mortem qua moriebaris amore illorum qui futuri erant ex hoc tibi ingrati, et videbas quam perdebas illud quod tam kare emeras et tam tenere diligebas.
Domine dulcis, quando bene cogito ac respicio dolorem quem habes magnum, quando creature tue separant se a te, videtur mihi quam hoc est unum de his que plus tibi placent quando vides quod creatura tua scit se tenere propter te et revertitur ad bene ſaciendum.
Domine dulcis, omnia que fecisti amore mei et tocius generis humani trahunt me ad amandum te ; sed memoria tue sacratissime Passionis vigorat totam aﬀectionem meam ad amorem tui, quam videtur mihi, pulcher Domine dulcis, quod inveni illud quod tantum desideraveram, ut ego non amarem aliud nisi te, aut in te, aut propter amorem tui. Et certe ita est in presenti, Domine dulcís, quia mihi videtur quod ego non amem aliud preter quam tecum esse.
Domine dulcis, quid faciam ego in illa hora quando non potero me juvare vel consulere, quando habebo os clausum ac oculos, et anima mea separabitur a corpore ? Tunc inimici mei erunt michi (fic) ante et retro, qui nitentur quantum poterunt temptare me : unus temptabit me contra fidem, alter de vana gloría, alter cupiet facere desperare.
Domine dulcis, quid faciam ego aut quo deveniam in illa hora terribili, hoc est in fine meo (sic) et in die judicii ? Domine dulcis, quid faciam tunc ? in quibus manibus pones me, aut in quo hospicio hospitaberis me ?
Domine dulcis, precor te et requiro propter mifericordiam tuam ut me respicias in illa hora illis oculis piis quibus respexisti dominum meum beatum Petrum, et mihi tradas scutum sancte fidei tue et signum sancte Passionís tue. Et precor te ut mihi dones tam firmam perfeverantiam ut ſim extra omnem timorem et omnem dubitationem.
Et te precor, dulcis Domine kare, ut ita veraciter sicut ego dilexi tuam dulcem matrem super omnia post te, ut velis quod ipsa sit mihi presens in illa ohra, quando anima mea discedet a corpore, ita ut dyabolus non possit accedere ad me.
Et precor te ut mihi des virtutem et gratiam in illa hora quod ego possim invocare te ac reclamare, et animam meam tibi recommendare, sicut ex bono corde, ut velis eam suscipere per manus sanctorum angelorum tuorum.
Et ce precor, Domine dulcis, ne me permittas discidere ab hac vita donec me purgaveris totam.
Domine dulcis, non habeo patrem neque matrem nisi ce, et tu scís quam diligo te ex toto corde meo et quam non desidero aliud nisi esse tecum.
Domine dulcis, multum esset mihi amarum quando discedam ab hac miseria in qua sum, si irem ad aliam partem preterquam ad te, quamvis non sim digna ; sed ego bene scio quam tu potes me facere dignam, si tibi placet.
Domine dulcis, precor te ut des mihi pati in hoc seculo sicut tu fuisti passus amore mei : quia parata sum pari quicquid volueris mihi dare dum modo sim tecum.
Domine dulcís, si tu vis quod ego contempnar, persecutionem patiar, et ego volo ; si tu vis quod sim leprosa, et ego volo priusquam non habere te ; aut si vis quod conburar, aut submergar, aut suspendar, aut excorier, ego volo priusquam non esse tecum.
Domine dulcis, precor te ut facias me mori quacunque morte volueris, dum modo sim tecum.
Ha ! lassa chaitiva, cum ha si longi actendua ! Domine dulcis, quare non dirumpis corpus istud miserum totum, ut possim esse tecum !
Domine dulcis, quando videbo horam quod ego sim tecum ?
Domíne dulcissime, quando complebis desiderium meum !
Certe, Domine pulcher dulcis, non possum invenire in corde quam velim in hoc mundo amplius esse ; attamen, si tua voluntas est quam sim amplius, non recuso, quia bene scío quod quanto amplius vobis serviam, majus meritum et coronam habebo.
Domine dulcis, quando respicio tuam sanctam incarnationem et te respicio in quodam parvo presepio involutum pauperibus panniculis, cor meum est totum inflammatum. Et quando te aspicio in cruce suspensum, ego desidero despici et deturpari amore tui; et amplius, quod possim mori propter amorem tui et propter salutem eorum quos tam kare emisti.
Ha, optime Jhesu Christe, quid facient tue creature? Quia ego non video fere unum qui sciat amare te nec cognoscere ; pene religiosi, quia portant se sic inordinate in verbis suis et continentiis sicut seculares. Et multi sunt avidiores eundi ad mensam quam ad matutinas vel ad missam. Ipsi sunt bene potentes ad potandum bona vina et ad manducandum bona cibaria, cum habent ea, sed ipſi inpotentes ad ferendum unum parvulum verbum si dicatur eis ; immo respondent per signa, per verba, et reddunt malum pro malo.
Aliqui videntur esse tam religiosi ac tam boni quia libenter vadunt ad ecclesias ac faciunt tam magnas continentias quod non audent levare oculos. Audiunt etiam libenter verbum Dei, jejunant, vigilant, sunt etiam magne penicentie, sed non habent virtutem pacientie. Ipsi sunt boni, sed non sunt perfecti. Opportet quod amici Dei persecutionem patiantur in hoc mundo. Et vere ipsi non debent esse impacientes si quis malum faciat eis ; inde debent esse multum leti, quia inveniunt aliquid ad sustinendum amore Domini sui. Sed aliqui sunt tam grossi cordis et maliciosi et superbi quod, quamcito fit aut dicitur aliquid quam eis displíceat, clamant ad Dominum et maledicunt illos qui malum eis faciunt.
Illi et ille qui hoc faciunt, non sunt discipuli nec díscipule Domini, quia ipse precepit ne maledicamus male dicentibus : imo vult ut bene faciamus eis qui nobis male ſaciunt.
Quando aliqui putant se esse prope Dominum videtur eis quod non debeatur eis dici aliquid mali. Hay las ! talis putat bene esse prope Dominum qui est multum longe, quia Jhesus Christus non habitat nisi in corde humili et pleno pacis et dulcedinis et caritatis.
Opportet quod homo habeat pacientiam in tribulationibus, et adversitatibus et quod habeat veritatem in ore quia os quod mentitur occidit animam.Et opportet quod homo custodiat cor suum ne recipiat pravas cogitationes, quia cuncta scriptura dicit quam perverse cogitationes separant a Deo.
Provideat ergo sibi unusquisque utrum habeat in se has virtutes, et credo veraciter quod si quis habet eas quam Jhesus Chirstus habitat in eo.
Sed quid illi habent de religiositate nisi habitum ? Ipsi sunt ita dissoluti, ipsi sunt ita pigri ad benefaciendum et dicendum, ipsi sunt ita sompnoleuti ad vigilias et ad omnes horas diei cum deberent laudare Deum, quam malum est videre.
Sed ipsi non sunt pigri neque sompnolenti ad malum faciendum. Serotino tempore, quando deberent dormire et requieſcere, ad hoc ut possent melius et devocius Deum laudare, tunc incipiunt colloquia et oblaturationes et mendacia. Impossbile est, cum homo nimium loquitur, quin dicat multa que non deberet.
Et sunt alique gentes que nesciunt loqui de aliquo bonum, sed judicant fratres suos et sorores ; et si sciant aliquam maculam in aliqua persona, illam narrabunt libentius quam facient aliquod bonum.
Et de talibus dicit Sanctus Franciscus quam sunt similes et fratres muscarum, quia musca se collocat semper in deteriori loco quem invenit in creatura, quia, ubi invenit scabiem sive maculam ibi se confestim ibi ponit: et idcirco sunt vocati fratres muscarum qui nesciunt se occupare in aliquo bono.
Certe magnum dedecus et grandem confusionem debet habere omnis persona cui Deus ta[n]tam gratiam fecit quod eam eduxit a miseria et periculo hujus mundi, quando nescit ordinare vitam suam ad Deum timendum et amandum et tempus suum ad serviendum ei, et quando nescit tenere linguam et os suum tempore et loco debito, et specialíter hora qua dormire deberet, quia multa mala inde veniunt in anima et in corpore : corpus perdit ex hoc refectionem et anima, devocionem et gratiam Dei, quod est gravius.
Ha las ! quam grant damajo ! cum amittitur magna utilitas que provenit ex sanctis meditationibus que debere[n]t fieri in vigiliis ! Quia homo deberet meditari in sancta incarnatione Jhesu Christi et quomodo voluit fieri frater noster, propter magnum amorem quem habuit ad nos, et quomodo voluit nasci pauper et voluit in cruce nudus clavari et mori tam turpe morte, et quomodo ressuscitavit a morte ad vitam et post ascendit in celum ad dexteram partem sui gloriosi Patris ad preparandum locum et retributionem amicorum suorum.
Postea est meditandum quomodo veniet ad judicium judicaturus seculum et redditurus unicuique secundum fecerit malum aut bonum. Et certe multum deberet quisque penfare utrum sit in statu bene moriendi, quia non est certus de hora mortis. Et ideo bonum est quod quisque faceret juxta consilium et documentum Salomonis dicentis : quod homo cogitet omni hora de morte et nunquam peccabit.
Ha! Domine Deus, quid facient illi et ille qui vadunt ad infernum currentius quam nullus dextrarius, nec ulla aquila volat illa velocitate quam ipsi vadunt ad infernum , nisi habeas de eis pietatem ! Domine dulcis, tu abscondisti tuam faciem claram ab eis propter peccata ipsorum, et ideo sunt cecati et nesciunt malum per quam vadunt.
Ha ! pulcher Domine dulcis, quid facient ipsi nisi habeas pietatem de eis dum sunt in hac presenti vita ?
Domine dulcis , quid facient in die judicii, quando venies judicare mundum, cum audient illam vocem terribilem que clamabit: "Surgite, mortui, venite ad judicium." Tunc miseri clamabunt et dicent montibus et rupibus ut cadant super eos et abscondant illos, ne veniant ante faciem judicis ; sed hoc nil valebit quia venient ante eum, velint nolint.
Ha las ! quid facient miseri peccatores vel qualem continentiam facient ? Quía non audebunt aspicere ante se, quia videbunt mundum qui erit totus incensus igne ac flamma.
Ipsi non audebunt aspicere ad dexteram, quia ibi erunt omnia mala presentia que fecerint a nativitate accusancia eos. Et omnes qui ibi erunt boni et mali videbunt et cognoscent omnia peccata eorum et scient qui sunt illi qui fecerint ea.
Ipsi non audebunt respicere ad sinistram suam, quia ibi et erunt presentes Dyaboli inſerni qui nihil expectabunt nisi quod judex proferac sententiam suam ut peccatores precipitent in puteum inſerni.
Ipſi non audebunt respicere sub se, quia ibi videbunt puteum inferni qui erit paratus recipere illos.
Inferius erit conscientia eos districte remordens ita quod erit unus de majoribus tormentis que sustinebunt.
Ha laſſa ! quomodo audebunt respicere supra se quando videbunt summum judicem, qui erit quasi furibundus, quia tunc erit sine ulla misericordia et absque ulla pietace. Nec Mater sua dulcis tunc audebit eum pro peccatoribus deprecari neque Sancti ; sed erunt ita turbati quam Angeli amare flebunt, prout sancta Scriptura dicit.
Tunc ponet bonos ad dexteram suam et malos ad sinistram.
Tunc dicet illis qui erunt ad dexteram partem : "Esurivi et dedistís mihi manducare, sitivi et dedistis mihi bibere ; hospes ſui et collegistis me, nudus eram et vestitistis me, in carcere fui et visitastis me."
Illis qui ad sinistram erunt dicet exprobrando : "Esurivi et non dedistis mihi manducare, sitivi et non dedistis mihi bibere, hospes fui et noluistis me hospitari, nudus fui et non vestistis me, infirmus ſui et in carcere et non visitastis me.
O lassa ! quis est ille qui bene cogitat in illa sententia quam Deus proſeret supra malos , cui cor non scindetur pre dolore et pietate illorum qui sunt in peccato, quando cogitat quod venient ad istum dolorem cum supemus judex dicet eis : "Ite, maledicti, in ignem inferni qui vobis paratus est ; ite cum dyabolis, qui vos expectant cum angelis suis.
Postquam Deus protulerit illam sententiam, dyaboli tenebunt creagras cum quibus trahunt illos deorsum in puteum inſerni. Ibi erit flamma ardens, sulphur ferens, dyaboli erunt in forma serpentum, qui rodent mamillas ac corda eorum qui non fuerint vere fidei.
Ibi erunt dracones venenosi, qui manducabunt labia et linguas eorum qui blafphemaverunt nomen Domini Jhesu Christi.
Tormenta cadent super eos ita spisse sicut pluvia celi. Culcitra lectorum illorum erit de bufonibus et serpentibus, linteamina et coopertoria de carbonibus rubeis et flamma ardenti. Cortine, quibus erunt involuti, erunt demones horribiles, qui erunt circa eos ad tormentandum eos quamdiu Deus durabit, hoc est sine fine. Cibus quem comedent erunt ploratus dolor et gemitus et stridor dentium. Tympana et vielle quas audient, erunt tempestas (fic) tumultuares et flumina penetrencia que penetrabunt eos usque ad cor. Ibi habebunt tunicas et capellos de pice nigra et resina que conglutinabetur corporibus eorum, et quando servitores illorum exuent eos, devestient illos tam maliciose quam, non solum pellem, sed etiam carnem inde auſerent in plures pecias usque ad ossa.
Postea facient eos transire de uno tormento ad aliud. Ipsi patiencur tantam famem, quam linguas suas et manus comedent pre angustia. Tantam sitim patientur, quod lingue eorum siccabuntur et desiderabunt unam guttam aque omnibus diebus vite sue, que erit fine fine, non poterunt eam habere.
Ipsdi odio tanto se habebunt ad invicem, quod se invicem trangluterent libenter, si possent.
Ipsi erunt absque omni spe habendi misericordiam unquam de cetero. Tunc clamabunt quasi bestie silvestres. Et credo quam hoc erit unus de magnis doloribus quos habebunt, quia separabuntur a gloriosa societate.
Ipsi erunt in tantis tenebris, quod nunquam de cetero videbunc claritatem, sed sſemper dyabolos ante se ad terrendum et tormentandum eos.
Tunc habebunt corpora suam retributionem bonorum que habuerunt in seculo, quia suam mercedem receperunt in hoc mundo, et ideo torquebuntur sine fine.
Postquam Deus omnes malos ita punierit et a se in perpetuum separaverit, tunc renovabit totum mundum : et luna splendebit sicut sol, et sol septenplicitur plus quam nunc.
Hay ! pulcher Domine Deus, quis potest cogitare magnum gaudium quam habebunt sancti, quando unicuique tradideris corpus suum ita glorificatum et resplendens sicut sol.
Tunc intrabis in regnum tuum glorioſum et vocabis amicos tuos dicens: "Venite, benedicti Patris mei, perci[pere] gloriam que vobis parata est ab origine mundi. Intrate in gaudium et in deliciis Domini vestri." Tunc regina paradisi et omnes sancti introibunt in sanctam civitatem Jerusalem laudando et glorificando Dominum.
Propter quod, pulcher Domine dulcis, quando cogito speciales gratias quas mihi fecisti pro tua curialitate : primo quomodo me custodisti ab infantia mea, et quomodo me eduxisti de periculo hujus mundi et me vocasti ad faciendum tuum sanctum servicium, et quomodo mihi providisti in omnibus que mihi necessaria erant : ad manducandum ad bibendum ad vestiendum et ad calciendum, taliter quod non habui occasionem cogitandi in omnibus istis tua miseratione magna ; Domine dulcis, quando cecidi per meum defectum, tu me tam cito relevasti per tuam gratiam ; quando fui desolata, tu mihi dedisti tuam dulcem consolationcm ; et cum hoc totum fecisti, mihi tantum honorem et tantam gratiam ſecisti, quod eam dicere nescio vel reſerre, quia non sum digna. Sed tamen abstinere non possum quin inde ibi cogitem, sed non quantum deberem vel opus mihi esset. Domine dulcis, stupeſacta sum quomodo anima non discedi a corpore quando cogito istud.
Domine dulcis, si non ſecisses mihi aliam gratiam, nísi ístam quod non permisisti quam sim in servitute et subjectione hominis, satis mihi fecisti. Et certe, Domine dulcis, si non fecisses mihi unquam plus, bene deberet me trahere ad amandum te, quia nunquam ſecisti mihi gratiam, excepto beneficio passionis tue, de qua sciam tibi tantas grates (sic) vel que tam fortiter cor meum attrahat ad amandum te, quam quod noluisti nec sustinuisti ut ego jungerer nisi tibi.
Ha pulcher Domine dulcis Jhesu Christe, quam retributionem reddidi tibi usque ad hanc diem pro tot bonis que mihi ſecisti !
Cette, mi Domine dulcis, reddo gratias et miserationes tue pietati, quia non permisisti me mori in peccatis meis.
Mi dulcis Domine, vere quando bene respicio gratias et beneficia que mihi ſecieti et maximas mercedes quas promittis hiis qui serviunc tibi, animus meus est totus immutatus et perdidi totam voluntatem offendendi te.
Et ex nunc volo totam vitam meam ordinare ad amandum te et tempus ad serviendum tibi, et de tempore preterito, Domine dulcis, quod tam male explectavi, propter peccata mea et propter negligentiam meam, peto a te misericordiam et veram indulgenciam. Et te precor et requiro, per tuam dulcedinem et tuam magnam misericordiama ut dones mihi tam perfectam humilitatem ut possim nutrire et custodíre in me ignem tui sancti amoris sine extinctione sicut ignis pruna. Et te precor ut velis me eligere ad tuam gloriosam partem et ut a me amoveas omnia que tibi possunt displicere in me. Et te precor ut des mihi gratiam Spiritus Sancti qui me illuminet et doceat facere dignos fructus penitencie.
Domine dulcis, precor te ut intendas ad adjuvandum me quia inimici mei sunt circum circa me : mundus, caro, dyabolus. Mundus invitat me honoribus et diviciis et ut velim sibi placere. Caro est tota plena pigritia et sompnolencia et vult semper contra spiritum. Dyabolus nititur die ac nocte illaqueare me et mittere in peccatum. Sed ego confido in tua magna bonitate: quod sicut posuisti mihi mundum sub pedibus, quam non appretio nec [estimo] plusquam unum suspensum qui pendet in furcis, omnino credo quam ita facies me vincere carnem et dyabolum et omnes suos insultus.
Mi Domine dulcís kate, vere quando meditor bene in doloribus et angustiis quas amore mei in hoc mundo sustinuisti, omnia que mihi placere solebant et in quibus delectabar, versa ſunt mihi in odium, et omnia, que mihi solebant esse gravia et aspera ad sustinendum et portendum, versa sunt mihi in dulcedinem et consolationem ; et tantum diligo illum qui me spernit sicut illum qui bene appreciatur.
Domine dulcis, scribe in corde meo illud quod vis ut faciam ; scribe ibi tuam legem, scribe ibi tua mandata ut nunquam deleantur.
Domine dulcis , ego bene scio quod caro mea est tota plena pigricia et sompnolentia, sed spiritus meus promptus est facere voluntatem tuam.
Domine dulcis, ego renui consolari preterquam a te ; sed quando memor sum tui, delector in desiderio et in amore tui, Domine dulcis.
Explicíunt sancte meditationes tancte virginis Margarete, priorisse condam domus de Poleteins cartusiensis ordinis.
SPECULUM

SANCTE MARGARETE VIRGINIS

Priorisse de Poleteins

Anno Domini millesimo duecentesimo nonagezimo quarto, Hugo, prior Vallis Bone, attulit ad Capitulum generale donno Bosoni priori Carrusie hanc visionem sibi missam ab ancilla Dei domina Margareta, priorissa condam de Poleteins. Et creditur ipsam priorissam fuisse personam que scripsit hanc visionem, cui Deus tantam gratiam fecit ut sibi tam secreta dignarerur ostendere ; quam visionem, Speculum Sancte Margarete virginis priorisse de Poleteins, decrevimus noncupari.

primum capitulum

Oy me fenble, que jo vos ay huy dire, que quant vos aves huy recontar alcuna graci que Nostres Sires a fayt a acuns de ses amis, que vos en vales meuz gran tens ; & per co que jo desirr vostra salut assi come jo foy la min, je vos diroy, al plus briament que jo porroi, una grant cortesi que Nostres Sires a fait a una persona que jo conoisso, non a pas mout de tens. Et per co que illi vos tort a plus grant profet, jo vos direy la reyson per que crey que Deus la ly a fayt.
Citi creatura, per la graci de Nostre Seignor, aveit escrit en son cor la seinti via via que Deus Jhesu Criz menet en terra, e sos bons exemplos & sa bona doctrina ; e aveyt illi neis lo douz Jhesu Crit en son cor, que oy li eret senblanz alcuna veis, que il li fut presenz e que il tenit un livro clos en sa mayn per liey ensennier.
Cil livros eret toz escriz per defor de letres blanches neyres & vermeylles ; li fe[r]mel del livro erant escrit de letres d'or.
En les letres blanches eret escrita li sancta conversations al beneit fil Deu, li quaus fut tota blanchi, per sa tres grant innocenti & per ses fainctes ovres. En les neyres eraent escrit li col & les tenmplees & les ordures que li Jue li gitavont en sa sainti faci & per son noble cors, tant que il senblevet estre meseuz. En les vermelles erant escrite les plaes & li pretious sans qui fut espa[n]cies per nos.
Et puis y aveyt dos fermeus qui closant lo livro, qui erant escrit de letres d'or ; en l'un aveyt escrit : « Deus erit omnia in omnibus ; » en l'autre aveyt escrit : « Mirabilis Deus in Sanctis fuis. »
Or vos diray briament, coment ci creature se estudievet en cet livro. Quant veneit lo matin, illi commencavet a pensar coment li beneyz fius Deu volet desendre en la miseri de ce mont, & prendre nostra humanita & ajotar a sa deita en tal maneri que l'on puet dire que Deus qui eret immortaus fut mors per nos. Apres illi pensave la grant humilta que fut en luy, & pues pensave coment il vocit estre persegus toz jors ; apres pensave en sa grant povreta y en sa gran patienci, & coment il fut obedissenz tan que a la mort.
Quant illi aveyt ben regarda cet livro, illi commencavet a liere el libro de sa concienci, lo qual illi trovaret tot plen de fouceta & de menconges. Quant illi regardavet la humilta Jhesu Crist, illi se trovavet tota pleyna d'eguel ; quant illi pensavet qu'il volit estre mesprisies & persegus, illi trovavet en se tot lo contrayrio ; quant illi regardavet sa povreta, illi ne trovavet pas en se que illi volit estre si povre, que illi en fut mespisie ; quant illi regardavet sa pacienci, illi non trovavet point en sei ; quand illi pensavet coment il fut obediens tan que a la mort, illi ne trovavet pas si bien obediens coment mestier li fut.
Co erunt les letres blanches en que eret escrita li conversations al beneit fil Deu. Apres quant aveit bein regarda totes ses degautes, illi se perforsavet de l'emandar tan come illi puet, a l'essemplayre de la via Jhesu Crist.
Apres illi se estudievet en les letres neires, en les quaus erant escriptes les viutimances que on fit Jhesu Crist : en celes apreneit a sofrir les tribulations en patienci. Apres illi se estudiavet en les letres roges, en les quaus erant escriptes les plaes & li espanchimenz del pretious sanc Jhesu Crist. En celes apreneit non pas tan foulament les tribulations sofrir en patienci, mays si apreneit a deleitier en tal maneri, que tuit li confort de cet mundo li tornavont a gran haine ; essi que oy li eret senblanz que en cet mundo non eret ci digna chosa ne ci douci, come sofrir les peynes & les tormens de cet feglo per l'amour de son Creatour.
Apres illi se estudiavet en les letres del or : en celes illi apreneit a desirrar le choses celesiaus.
En cet livro trovavet escripta la via que Jhesu Criz menet en terra, dey fa nativita tan que il montiet en ciel.
Apres illi comncavet a pensar coment li beneit fiuz Deu se siet a la destra par de son glorious Pare ; mays illi aveit encores les iouz del cor si obsurs, que illi ne poet contemplar Nostron Segnour en Cel, mays li coventavet [toz] jors retornar al comenciment de la via que Nostri Sires Jhesu Criz menet en terra, tant que illi ot bein emenda sa via a l'essimplairo de cel livro. Illi se
estudiavet grat teins en ceta maneri.
secundum capitulum

Or no ha pas grant teins que illi ereit en oreison apres Matines, & comencevet regarda en son livro assi come illi aveit acotuma. Quant ilil ne s'en prit garda, oy li senvlauz que li livros se uvrit, loqual illi non aveit unques veu manques defor.
Cit livros dut dedinz assi come uns beauz mirors ; & no hy aveit fors que due pages. De co que illi vit dedenz lo livro, jo ne vo conteray pas mout, quar jo no hay cor qui lo puit pensar ne bochi qui lo sout devisar ; tot ades jo vos direy alcon petit, si Deus me donet la graci.
Dedenz cet livro apparisseit un lues delicious qui eret si tres granz, que toz li monz non e que un po de chosa a regar de cen. En cel lua apparisseit una tres gloriosa lumeri que se devisavet en tres parties, assi come en tres persones ; mays de co ne fait a parlar de bochi de home. De inqui faliunt tuit li bin qui poont etre : de inqui faleit li varay sapienci per la qual totes choses sont faytes & crees ; iqui eret li puyssanci a la cui volunta totes choses se enclinont ; de inqui fayleit una si granz doucors & una si granz refections, que li anges & li armes estiant si repayssues que eles ne poent outra co desirra nient ; de inqui issit una odors que eret si tres bona, que illi traset totes les vertuz del Ceuz assey ; de inqui faleyt uns si tres granz enbrassamenz d'amour, que totes les amors qui font en cest mundo, no font ma ques una granz amaritudina au regart de cel amo(r)ur ; de inqui falleyt si tres granz joys, que cors d'ome ne lo porit pensar.
Quant li Angel & li Saint regardont la grant beuta Nostron Seignour e il sintont sa bonta & sa tres grant doucour, il ant si tres grant joy que il no se pont tenir de chantar, mays fant una cha[n]con tota novella, qui est si douci, que co est una granz meloudi. Ciz douz chanz s'en veit per toz les ordenz des Angels & de Sayns, dey lo primyer tant que au derrier ; & ciz chanz no est plus tot fenis, que il en fant un autre tretot novel, & ciz chanz durera seins fin.
Li Saint ferant dedenz lor Creatour tot assy com li peysson qui font dedenz la mar, qui beyvont toz jors a pleins, seins enoer & seins l'auguy amermer ; tot assi seront li Saint, quar il bevrant & mengirant la grant doucour de Deu, & tant com il plus en recevrent & il plus grant fayn en arent. Et citi doucours ne se pot decreytre, assi po & mens que li ayguy de la mar ; quar tot assi com li fluyvo fallont de la mar tuit & tuit y retornont, tot assi li beuta Nostron Segnour & li doucors com bein que illi se expandet a tot, illi retornet toz jors a luy, & per co ne pot illi ja mays descreytre.
Certes ce li Saint ne faysiant ja mays que pensar la grant bonta de luy, si no porriant-il pas perfaytament pensar la tres grant charita per la qual li tres bons Sires enviet lo boit Fil en terra. Or pensas que en luy ha d'autres biens avoy cetuy : il est tra totes choses que l'on pot pensar ne desirar en toz sos Sains. Et co est li escriptura qui eret escripta el premier fermel del livro ou aveit escrit : « Deus erit omnia in omnibus. »
Et el second fermel del livro aveit escrit : « Mirabilis Deus in Sanctis fuis, » Deus est miravillous en sos Sains. Oy non est cors d'ome qui poit pensar com Deus est miravillous en sos Sains. Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/84 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/85 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/86 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/87 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/88 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/89 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/90 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/91 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/92 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/93 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/94 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/95 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/96 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/97 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/98 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/99 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/100 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/101 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/102 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/103 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/104 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/105 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/106 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/107 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/108 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/109 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/110 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/111 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/112 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/113 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/114 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/115 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/116 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/117 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/118 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/119 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/120 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/121 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/122 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/123 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/124 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/125 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/126 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/127 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/128 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/129 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/130 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/131 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/132 Page:Oingt - Oeuvres de Marguerite d Oyngt.pdf/133 que rent que il unques vit, venir a luy & li mir lo bec en la bochi, & li mir tant grant gloyri & tant grant doucour qui el ne la puit unques recontar. Il eſ‍tﬅyet bein tres jors qui el ne put beyre ne mengier rent qui fut ; enſi li eret tot amar a regart de la grant doucour qui el aveyt ſentu. Et tantot qui el eveylliet, oy li fut ſenblanz que cenz fut ſuers Margareta, mais de meuz dire, li ſeconda ſeinti Margareta que lo dignyet viſitar ſecon co que illi li aveyt promyes.

Lyon. — Impr. Alf. Louis Perrin & Marinet. — 10-75.