Atipa/VII

La bibliothèque libre.
Auguste Ghio Voir et modifier les données sur Wikidata (p. 99-121).
◄  VI
VIII  ►

VII

So soulendimain sanmedi, Atipa soti, apré doujenein, faut oune tou. Li contré qué Sorossi, bò di café Prince la, la dé flot.

— Mé to, Sorossi, dit Atipa ; dipis qui temps to Cayenne ; côté to soti ?

— Dipis tois jou, réponne Sorossi ; mo soti la Saint-Elie, qué mouché Louc. Et to, to Cayenne longtemps ?

— Mo soti Oyapoc, fait oune prospétion, réponne Atipa ; mé, mo vié Cayenne caba.

— A pou qui moune zòte té ca prospété, doumandé Sorossi ; est-ce zòte fait quichose ?

— Enwa, frè ! réponne Atipa, blangue prend dileau. Mo crai a té pou oune société. To pou ca crai coument ça prospétion yé la, ca déteinne blangue. Ça Moulondeau qui té qué nous. Lò nous pati, ça Loubon qui baille avance ; quand nous rouvini, ça li qui peyé.

— Coquin, mo fi ! ça milate la, ca peyé bin. A pou ça, mo content travaille pou li. Quand ou descendne, ou pas beinsoin tiré chapeau, ni gratté tête, dé foai, la so case ; graw ! li ca lovri còffò la.

— Pou to meinme, li pas nècessai mo doumandé to, si to pésant ; ça façon zòte ca kioé l’ò, la Saint-Elie la !

— A conça meinme, réponne Sorossi. En nous prend quichose la Prince ?

— En nous donc.

Sorossi, a oune pitit nègue crabari, yé c’appelé Phlippe ; toute blangue mine d’ò connaite li. A so mauvé mékié, li té ca fait, la placè la, qui fait yé baille li nom, Sorossi.

Li ca rouclanmeim toute temps, la placè. A oune chef, di ça qui ca prend, tout patout, dé, tois avance, yé la.

La Prince, yé doumandé, dé vè mêlé, et pis yé assis.

Dé sodat té ca boai café kiololo, òbò yé ; pas calongnin non, sodat casème meinme.

Grand soupièrein té là-sous tabe ; la poule té ca faite là-sous billa. Lò ou tendé chef la poule la dit : laissez-zoué Toustou, òte jouò yé la pédi vié.

— To pas wlé lessé to mauvé mékié la, dit Atipa, pou charadé ?

— Qui l’ò ça, réponne Sorossi.

— Pas fait lapin qui wangue qué mo, dit Atipa ; mo pas nommein to l’ò. Pisse a conça to ca réponne, heinbin ! oui ; a di l’ò la meinme, mo wlé palé to.

— Est-ce mo ca fait, ça zaffai la mo, dit Sorossi, qué còlè ? Ça qui dit, yé wai mo poté l’ò la sorossi, yé menti. Ça qui ca pio yé la, yé gain yé moune, Cayenne côté yé ca vini vendé l’ò la ; mo pa, mo pas gain. si beif pas té connaite so cò, li té wa valé grainne mombain ? Si moune yé la, té pou ca trouvé achetò, yé té wa vòlò ? To pas wai mo allé, la òte peye, vendé l’ò ?

— Fica tranquille, tendé, rouprendne Atipa ; to pou ké montré vié macaque fait la grimace. Lessé, lessé meinme, mo dit to.

— Prend dé, tois avance, tout patout, pas assez pou zòte ; zòte wlé prend l’ò moune yé la encò ; l’ò la a pas di nous. Ça qui ca crai piaye yé la, dit yé còde qui té maré la joustice la, li cassé, tendé. Ça qui continoin, yé chouval ké trounein nanne.

— Lò babe ou voésin ca boulé, rosé ou pa. Gadé qué oueil, lò blangue ké fatigué, di toute ça zaffai la, yé ké viré, bò di avance zòte ca prend, sans monté la placè la ; a là-sous zòte, pitit anpprenti jouge, yé ca voyé la peye la, ké anpprendne yé mékié.

— Zòte pou ca contenté di ça : La prospétion, zòte ca lachasse ; òte ca rété couché la yé hanmac, et pis zòte ca vini dit, gnanpoint l’ò.

— Mo chè Sorossi, temps la troup dou, pou nous çassé misè encò, baille nous cò. Chin gadé là-sous cabriite, li caca la case, tracas rété pou li. To ça mo compangnin, to lapeau noai, pas gadé là-sous moune yé la.

— Toute moune pas pouvé riche, la dé jou, kou ça qui trouvé l’ò. Qué ça zaffai, qui ca passé la, si li pas té gain pòpòte, la geôle té ké plein, kou croucrou conça, qué nègue, pou nettié larie. Jouq femme, zòte fait yé metté, la ladouanne, pou fouillé moune.

— Anvant mo monté, la Saint-Elie, dit Sorossi, mo té soti, la oune pitit placè, la Mannan, côté Genté. Nous pas d’accò, mo descendne.

— Est-ce to wai yé ca metté chate gadé dibè ? Li prend oune blangue tafiatò, pou magasignin ; sodat la ca boai toute boesson qui la dégrad. A côté bariè faibe, beif ca passé ; lò Genté écrit li, ça là-sous nous, li ca passé so còlè.

— Oune jou, mo dit li : mouché, ou ca lessé guiòle tambou, pou batte la so gogo ; a mouché Genté qui écrit ou, allé trouvé li. Ou pou ca baille nous divin, nous pas pouvé poté divin la placè. Lò nous palé mouché Genté, li ca baille nous tò encò.

— Bacaillau pas té bon ; yé té ca baille nous oune pitit zicaitec, pou rantion ; li pas té quica meinme, pou entré la nous trou dent.

— Oune jou, nous dé au tois allé nivré haïmara qué counanmi ; nous manqué jounein. Lò nous rouvini, à soai, grand laguiè déclaré qué mouché Genté ; li rhélé mo jouq ; foingue di mo. Mo dit, la mo kiò, lessé azò fait ; la mo gros, mo connon bon, nous c’allé wai ça.

— Mo té bisqué mo bisqué caba, qué zaffai dégrad yé la ; mo dit, mouché, ou pou ké mangé mo ; mo lévé, oune lévé qué li. Pou pas filé compte longue, pou mo pas batte mouché la, metté misè, la mo cou, mo prend mo chimin, mo descendne.

— To pas té gain réson, dit Atipa ; tout patout, côté to allé, couac pas jain bon, lamorie pas jain assez ; chage toujou trop pésant, travail toujou trop beaucoup. Lò coumandò Jamme ca chanté : Voyons ! Voyons ! to ca jouré li ; to toujou trouvé cabrite monté roche.

— Quand pitit zoseau wlé volé, branche toujou cassé qué li.

— Mo pas savé meinme, si to té pas baille coup, aussi, la dégrad, landans divin la. To ca lessé travail mouché la, pou allé pronmeinnein, to wlé li content ? Lò ou la Carouanni caba, faut ou rété. Lò ou valé angui caba, lò ou prend avance blangue, faut ou rété travaille pou yé.

— Bitancou dit : coument to fica, a conça li taillé to kilòte. Yé savé to ça moune quakié tête, yé obligé veillé to.

— A ça qui ca kioé mo qué to la, rouprendne Sorossi, qué còlè ; to toujou wlé baille blangue réson. Est-ce to ça qué associé ? To meinme pou ca wai, coument travail l’ò la dou, coument nous ca capinant ; si Paoline té trouvé li, la Larataye, anvant libe, chia ! blangue té ké kioé nous toute, la placè, qué prospétion.

— Mo pas ni pou blangue, ni pou nègue, dit Atipa ; mo pou ça qui gain réson. Quandsiceré yé obsèvé to quichose, est-ce to beinsoin còlè pou ça ?

— Pou batte Genté la pa, to pas té fouti. Kou to ca wai li la, pas prend oueil trabessé li. Louce, Cyros, Genté, Bontou, ça quate milate yé la, pas prend yé, fait pitit bois. Si to gain zaffai qué yé, to palé palò briga, compè ! a to qui ké poté coup.

— Mo wai la Maronni, oune nègue sosso té wlé fait so sotte qué Cyros ; Cyros kinbé li, la so ventrèche, Hein ! nègue la pas doumandé passé ça ; et encò li té pi vaillant qui to.

— Mo wai tout ça zaffai to ca palé la ; mé, mo pou ca lévé conça, kou moune tête pas bin, qué blangue, pou bon kiò.

— Mé Ambeyrec, ça pronmiè blangue qui meinnein mo la placè ; ça la Loura mo engagé qué li. Lò li rhélé : nom de Dieu, conça, hein ! danbois la ca tremblé. Lò la mo dit : Oui, danbois ou tendé ; mauvé temps la calbet. Magré ça, mo travaille qué li, Lorapi, jouq li pati.

— Et Gohé ; ça qui montré nous travaille, qué soulousse la ? mo travaille qué li, aussi, Lorapi. Quand li ca tabli oune placè, li ca vini prend oune chage, li meinme, la dégrad, pou wai poids pou metté, qué temps pou entré la placè ; si to té travaille, qué ça blangue yé la, qui ça to té ké dit ?

— Lò ou fait tant kioé sèpent, dit Sorossi, ou ca coupé so tête. Li té divaite rété, oune foai charié vive, qué zòte.

— Fica tranquille, tendé, réponne Atipa ; Est-ce a palò moune qui bin, to ca dit la ? palé donc palò qui c’allé qué to bouche.

— Di Lorapi, mo allé prospété la Counannan, qué Saint flo. Yé bin baille nom lariviè la. Ça danbois la, a couannan qué macoupi, oune so. A bò la, mo wai crage pi beaucoup. Qué oune pitit nègue, yé c’appelé Joustibon, nous kioé oune, oune jou ; mo ca assouré to, li té gros ; so tas té semblé nique caïman.

— Pou prospétion, d’accò ; li gain fatique, li gain dangé ; mé aussi, gnanpoint règloument, kou la placè ; yé pou ca miseré ni couac, ne tafia. Mo millò prospétion, magré so fatigue ; quand mo la placè, mo ca doumandé li pitot, passé mo rété la chankié.

— Mo pa, dit Sorossi, mo pas content prospété ; ou ca wai grise tròpe. Mo fait oune, Sainnemari, hein ! a pas pitit zaffai nous wai. Nous monté montangne, jouq a conça meinme. Mo glissé là-sous oune, ou tendé vliguidipe. Apré bongué, ça la grâce ; sans ça, canmarade, mo té pou ca ici la, ca causé qué to.

— Nous wai Jannao qué Maite bois : Jannao, so tête semblé tête Tonnacri ; a pronmiè foai, mo té ca wai li. Maite bois pa, a oune pied, oune so, li gain ; li ca sauté, lò li ca maché. Mo té waii li caba qué Tonnacri, Pouague ; a larhaut lariviè conça, oune so, to gain droai di wai ça bête yé la.

— Maskilili qué manman dileau ; ça yé la, yé an bas larivié. Li gain oune côté, en bas Latè blanc, qui gaini manman dileau ; nous passé la, la nouite. toute papaye rété, compè, lò nous rivé la. Oune coup nous tendé, landans cannon la :


Ça qui mangé bacove,
Penga manman dileau.

— Oune nègue qui pas draite, té wlé chanté ça chanté la, nous fait li caouca.

— Pitit mouché, qui té qué nous la, té gain bon temps meinme, pou fait ça prospétion la. Nous batte toute danbois larhaut la, nous pas trouvé meinme, dix sou la battée. Côté qui gain Jannao, gnanpoint l’ò. Yé té dit mo ça, mo pas té wlé crai.

— Ça zaffai yé la, ça bêtise, dit Atipa. Mo batte danbois passé to, mo pas gain wai engnin. A mentò to ca mentò. A pas mo to ké fait acrai, to wai Jannao, la danbois la. Zòte pas trouvé l’ò, pace li pas gain, côté zòte allé la.

— To pou ca crai Jannao qué Tonnacri, rouprendne Sorossi, oune jou, oune jou, to wa wai si mo ca mentò.

— La lariviè Sainnemari la meinme, mo tendé maskilili ca chanté :

Sine, sine, sikilili !

— A pas maskilili, réponne Atipa. A oune pitit zoseau qui ca chanté conça, quand laplie ca vini. A kou zoseau arada, l’ò li ca chanté la montangne, ça beautemps ; quand li ca chanté la maricage, ça laplie.

— Mo prospété, la crique plomb, qué mouché Edga ; milate qui fò la danbois ; a bon bougeois.

— Nous trouvé vingt sou la battée ; mé, aussi, nous gnanni bin la danbois. Côté nous mangé biftec hocco, maraille qué pédri. Toute lòde pédri : ayonne, pédri toclo. A yé, oune so, qui landans ça danbois la. Toute la jounein, to ca tendé :

Conmou bon,
Patawa bon.

— Lamorie coumandé, nous pas té ca gadé li qué oueil. Nous té fait trape bi ; nous té ca mangé vianne tout lé jou.

— Oune tanmannois manqué blessé mo, la ça prospétion la. Mo kioé oune potopic qué dé tatou ; tatou grand bois, compè, yé misse fò.

— Lò nous ca descendne, nous contré qué oune cannon, la pitit saut. So nègue yé la coumencé chanté, pou fait nous wai :


Laïço o ! Laïço o !
Laïço, mo cousine, laïço
Manman.

— Yé trouvé li pas assez, yé baille encò oune òte :

Sous mo dos, mo bosco, gros bois,
Sous mou dos, mo ca bosco, gros bois.

— Quand mo wai conça, mo dit canmarade yé la : nous pas pouvé lessé nègue charadé nous conça ; lévé lanmain. Mo dit patron la, pas kinbé népée ; côté yé ca tiré yé bois, en nous metté nous pa. Kou mo ca palé qué to la, mo rhélé :


Gadé mo femme, so guiòle maré,
Hé ! Hé !
Guiòle maré.
Dipis la line nouvell, so guiòle maré,
Hé ! Hé !
Guiòle maré.

— Chia ! Pagaye coumencé tombé la cannon la, hein ! òte cannon la rivé Sainnemari, dé zhò apré nous.

— Mo allé, dé foai, la Maronni qui Hamoai, qué Cazelle ; tout ça, a bon blangue. Gnanpoint lariviè qui mauvé, passé ça la. Aussi, a nègue bosse, oune so, ca pratiqué landans. Si to wlé neyé landans, prend oune léquipage criole.

— Ça zilet, oune so ; dé grand zilet, to ca pagaye, toute oune jounein, anvant to passé oune. To ca monté, oune òte cannon ca descendne, zòte pou ca wai zòte compangnin.

— Ça la, monpè cotofio ca èclò. Yé ca entré la to oueil, la to zòrè, tout patout. Ça là, aussi, mo wai nègue bosse mangé couata boucannein, qué plési.

— Mo allé, la crique tigue qué Volmé, qué Météra ; tout ça a bon bougeois.

— Oune foai, patron la té wlé mo rété la cannon, kou caisse conça, kou coolie. Mo dit ; défendne ! Mo pou ca pédi mo jounein conça. Yé baille mo, oune plime, toute souite. Ça voyage la, nous manqué chaviré dé foai.

— To wai crique tigue, quand doucin dressé landans, fica tranquille, compè ! pa pas zaffai di joué. Li temps pou blangue fait chimin, pou nous pas passé landans mauvé crique conça.

— Ça la, compè, mo wai oune nègue qui ca maché qué tois coumè ; li pou ca lessé yé la case. Tout lé tois ca charié vive qué li. Mo tendé yé dit, dé pas tròpe ; mé, mo pas té jain wai tois.

— Mo travaille la Guémèci, qué Vitalou. Quand so travail c’allé, quand travail blague ca maché, li pou ca di engnin.

— Lò mo monté, li té gain dé coolie la cannon. Ça moune yé la pas savé pagaye ; ça divant, la banc chin, yé rété toute temps.

— Quand nous rivé, la saut cassé grainne, doucin si fò, nous obligé descendne la dileau, poussé cannon. Pitityé, koulmann la, té la ; a pronmiè, qui descendne la dileau.

— Coolie yé la fica abo, ca gadé nous. Mo dit : a qui ça ça ? a pas blangue, nous ca kioé. Zòte pas savé pagaye ; mé, zòte pouvé mouillé zòte vente, kou nous. Ragué coumarou yé la, a pas pou nous, oune so, yé la. si mo pas té dit engnin, yé té rété la cannon.

— Mo té chef di oune chankié. Bonmantin, oune foai soulousse rangé, mo ca rhélé nègue qui la batadeau la : Lalouette, voyé dileau ; travail ca maché, sans rété, jouq à tois hò.

— Mo té ca roufisé toute nègue rouclanmò, toute nègue gnangnan molle, kou to yé la ; toute nègue faingnant, qui ca maché qué couanman, qui ca fimein, toute la jounein, la travail yé la.

— Jou mo soti dèrhò, pou descendne Cayenne, mo kioé oune passou mouton, la crique couac ; oune hocco, la fendé gnanme, oune aganmi, la calbet saut. Mo manqué oune boit cahaut, la dégrad.

— Mo travaille, moceau aussi, la Enfi, qué Louce, qué Tignin ; tout ça a bon blangue. Mo fait line, la la, qué mouché Louc ; ça oune bon milate ; ou ca fait ça ou wlé qué li. A la mo wai Louce, ca roumin nègue Martinique yé la.

— Oune jou, dé té rivé. Louce baille yé, yé piòche qué yé criminelle ; yé dit, yé pas savé mangnin ça. Louce dit, zòte wa anpprendne. Respec mo doé to, oune dit, li ça còdongnin ; òte la dit, li ça taillò. Yé té crai, placè, a côté qui gain soulié qué kilòte pou fait. A pas pitit dent nous baille.

— La Pastroptôt, òbò, Enfin la, dit Sorossi, a oune mauvé placè. A coumandò, oune so, qui landans. Toute moune wlé coumandé to. Mo pas rété longtemps, la la. Encò, mouche adrague piqué mo, la dégrad, lò mo ca descendne.

— Qui ça to dit, rouprendne Atipa ; mouche adrague ? a mouche chapeau to wlé dit ; compè ! mo pas jain wai mouche adrague larhaut larivié. A to, oune so, mo ca tendé palé di ça.

— Mo fait oune prospétion, la Comté, qué oune milate yé c’appelé Joffe. Li pas gain côté nous prend yé la, souvent, mo ennouyé, à quate franc la battée.

— To connaite milate la bin. Côté li fica, moune gain pou ari. Nous té allé çassé oune maricage riche, yé c’appelé : maricage compè. Mo tendé blangue yé la té éca dit, maricage la, ça oune mythe.

— A qui ça, a mythe la, doumandé Sorossi ?

— Orho, frè ! réponne Atipa ; mo meinme pas savé. Mo connaite oune pitit zinsec, oune so, qui ca mangé mi, yé c’appelé conça. Ça mo savé, nous çassé maricage la, pendant dé mois ; nous allé jouq la roche fendé, nous pas jain trouvé li.

— Lariviè débòdè, compè. Lò nous passé, la grand bassin, moune té larhaut galitas ; yé rété la, quate jou, anvant dileau bessé.

— Ça qui té pi chouite la, ça à soai. Tou lé soai, la calbet, Joffe ca conté conte, ca chanté cantique Noël baille nous. Li pas gain oune cantique, li pas connaite.

— Li té gain, la prospétion la, oune nègue yé c’appelé Singe rouge. Oune jou, Joffe chanté nous :


Chantons Noël, Noël, Noël,
Crions vive le roi des rois,
Chantons Noël.

— Singe rouge continoin :


Noël, Noël,
Chantons Noël.

— Côté to soti qué ça bis la, rhélé Joffe ? Dipis mo manman fait mo, mo pas jain tendé li.

— Nous toute prend ari. Chakin dit yé pa. A la fiin, nous rouconnaite à Joffe qui gain réson.

— Li encò aussi fò, là-sous conte, kou là-sous cantique Noël. A coolie, oune so, qui fò passé li, pou conté conte. Lò à soai rivé, to ca tendé : cric ? crac ! massac-massac ? cam ! kini-kini ? bois sec ! Quand to téndé : rouveillé l’ conte, ça pou nous pas pêché machoran.

— Li conté nous, toute conte bongué metté là-sous la tè. Mé, dé mo ca songé :

Cric ? Crac !

Jaquot qué macaque.

— To beau semblé moune, passé mo, dit jaquot, to pas capabe palé kou mo.

— To ca palé, réponne macaque, pace to pas gain lanmain ; yé pas pouvé fait to travaille. Si mo té wlé palé, mo té wa palé mié qui to ; mé, mo pas beinsoin çassé lélécou, pou mo cò.

Kini-kini ? Bois sec !

Ça la, ça beif, moune qué bongué.

— Coument pou mo fait qué li, doumandé beif, lò li fait so pitite ?

— Metté li à tè, réponne bongué.

— Beif metté li à té, vié.

— Coument mo ké fait qué li, doumandé moune, lò li fait so pa ? bongué fait li, meinme réponse la.

— Moune trouvé so pitite trop joli, pou jité li à tè, conça. so kiò prend saingnein. Bongué dit : kinbé li alosse.

— A pou ça, to wai, beif ca maché, dipis jou li faite ; tandis, nous pa, faut combin mois, anvant nous kinbé diboute.

— Mo té la, yé baille mo oune coup l’pied, mo rivé jouq ici.

Massac-massac ? Cam !

— A ça yé la, oune so, mo ca songé :

Pitit coulant, enbas pont ? Langue.

Mo ici, mo là-bas ? Lai.

Guiòle en guiòle ? Chin qué chouguiè.

Manman ca grosse la case et ca accouché la danbois ? Fisi.

— Li dit, toute massac yé la. A oune, oune so, Singe rouge baille, li pas té pouvé casse ; ça dileau diboute ? Joffe pas té savé ça canne.

— Et chanté conte yé la, athò ? Lò Joffe ca chanté yé, ou wa dit, li té qué vianne, qué zoseau yé la meinme.

— Couté ça la ; a banne jaquot qui wai Bouqui, yé prend chanté, pou couillinnein li :


En nous, là-bas, peye la li bon,
En nous, en bas, peye la trop bon ;
Beif mouri, nous jité li ;
Biche mouri, nous jité li.

Lò Bouqui tendé conça, li dit : Mo ici encò !

— Côté mo wai çoussouri, di vrai vrai, a landans ça danbois la. Lò nous ca descendne, oune souive nous, jouq la Trio. Nous té fait marée la.

— Bò di six hò di soai conça, nous té coumencé cigalé caba, nous wai oune mouché pin ca volé, òbò nous cannon. Joffe roucounnaite li. Dipis larhaut la Comté, là-bas, li té manqué boai Joffe.

— Mo allé, la Mataronni, aussi ; mo pas wai beaucoup zaffai, la la. Yé té ca fait mo fait cannokié, toute temps, pou allé çassé vive.

— Mo wai, la la, oune blangue metté so calinbé, pou briga qué koulmann. Si nous pas té la, koulmann la té blessé li, di vilain. Li té wai jou, caba, la so còtelette. Mé, aussi a pas milate di peye. li té crai koulmann, a nègue ca conflé, moune yé ca batte, kou pronmiè vini conça, Cayenne.

— Ça la mo wai, aussi, oune pitit mouché, magasignin, qui té pou ca baille ni nègue, ni milate lanmain. Oune jou, oune so, mo wai li baille oune milate, pongnein di main ; mo crai jou la, li té boai cachiri, pace li té gain inguin la so case.

— A bannanne pou bacove, dit Sorossi, to ca baille mo la.

— Qui ça to ça dit, réponne Atipa ? To meinme savé mo ça nègue qui pou ca mentò ; mo pou ca jain dit, mo wai oune quichose, si mo pas wai li. Si ça vié zaffai, zòrè encoin tête, mo wa dit, a tendé mo tendé.

— Mo wai oune òte, la Comté, qui pi fiè. Kou ça la, défendne li baille nègue qué milate lanmain. Bin pi, lò li té ca mangé, oune pitit coolie, té toujou òbò li, qué oune sèviette, pou soué so bouche.

— Mo travaille la Mésia, qué grand Loupi la. Li ca rhélé bon kiò ; a pas mauvé moune.

— Oune foai, longtemps, mo té pati, pou danbois Sainnemari, qué oune milate ; mo blié so nom. Ça foai la, compè, misè manqué gain nous. Pessonne pas té passé Toparoubo encò. Nègue kou to yé la, té pè contrè qué Jannao larhaut la.

— La saut crique tigue, la còdelle cassé, cannon chaviré ; òte dronmi la danbois, òte dronmi là-sous roche. Si lendimain, connon pas té passé, compè ! ça la chou maripa qué patawa nous té ké obligé tombé.

— Jou la, mo pédi oune chimise lainne qué oune chapeau aréquin, tout nove, mo té acheté, la Daredou qué la Syphon. Gnanpoint magasin qui gain pi bon linge placè, passé ça yé la.

— Lò nous passé, la Latè blanc, inguin yé la té ca baille bal. Dipis dé jou, yé té ca boai cachiri. Lò to gadé parapel Latè blanc la, hein ! li rouge qué inguin. Li gain oune qui té wlé baille mo, toute so calbet qué so cannon, pou oune coup l’ sec. Jou la, si blangue, pas té séré nous tafia, nous té monté qué cannon sec.

— To wai inguin yé la, qué yé lai di boai cachiri, yé coquin tròpe ; yé pou ca jain baille to oune renseinement. Lò te doumandé yé quichose, yé pas jain savé engnin.

— Lò blangue té c’ appelé yé, souvent souvent, Cayenne, oune jou, gouvènò doumandé oune, si li pas connaite quichose, pou détrit fronmi mangnoc. Li fronté réponne : châtré toute mâle yé la,

— Yé offri oune òte, salade, landans oune doujenein, la gouvelment.

— Mo pas ça chouval, réponne bannaré la ; a chouval ca mangé zèbe. Nachon qui pè chouval, compè !

— Mo té blié dit to, mo fait oune prospétion, la Bagòte aussi. Nous rhalé cannon la mokié chimin, landans crique la. Côté qui gain pariabrava, compè ! Dé papa pariabrava, to wa crai a bois pou fait cannon ; a la Bagòte, mo wai, aussi, pi belle pied gomme alastique.

— A Sainnemari mo allé pi souvent. Li gain oune blangue placè yé la, lò li té ca monté, lò li té ca descendne, milate Sainnemari yé la, té ca tiré coup l’fisi, pou saloué so cannon. Mé li déteinne, athò la. Li gain oune lapeau case, hein ! to meinme wa gain la peinne pou li.

— Mo prospété, la Courcibo, qué oune mouché yé c’appelé, Mérel-méré. Mo pas jain wai moune content drogué yé cò conça. La danbois, tout patout, nous té ca poté, oune pagra, plein qué médicanment, oune so, pou li.

— Et michaint, athò ! Mo ca assouré to, li té pou ca joué. li té pronmette nous, oune tas di bon quichose, pou lò nous wa descendne. Compè ! palò milate a bois pouri.

— Heinbin ! to wai, mo allé beaucoup côté. Mo travaille qué blangue, qué milate, qué nègue ; mo contré qué moune qui bon, qué moune qui mauvé ; mo pas jain gain, engnin qué yé. D’abò to ca fait to travail, qui ça to wlé yé dit to ?

Lò yé fini causé di placé yé la.

— Mo ké la chasse dimain qué Couillè, dit Atipa, faut mo descendne, en ville, acheté mo monnition.

— Ahiè, Vitò té c’allé la dégrad ; mo baille li soumaqué ; mo dit li, mo ca prié to tenprie, acheté catouche pou mo. Li blié mo commichon. Compté là-sous chouguiè òte moune, ou ca dronmi sans soupé.

Yé lévé, Sorossi peyé, et pis yé soti ; yé séparé, la lapòte Prince la meinme.