Page:Œuvres de Fermat, Tannery, tome 1, 1891.djvu/126

La bibliothèque libre.
Cette page n’a pas encore été corrigée

non ignoti nominis Geometre [1] succurrerunt, eorumque opera, manuscripta licet et adhuc inedita, latere non potuerunt. Sed supererat tandem intentata ac velut desperata Porismaturn Euclideorum doctrina. Earn quamvis ( opus artificiosissimum ac perutile ad resolutionem obscuriorum problematum )) Pappus asserat, nec superioris nec recentioris wevi Geometrw vel de nomine cognoverunt, aut quid esset solummodo sunt suspicati. Nobis tamen in tantis tenebris dudum ctecutientibus, et qua ratione in hac materia Geometrit opitularemur elaborantibus, tandem

se clara videndam Obtulit et pura per noctem in luce refulsit;

nec debuit inventi novantiqui specimen posteris invideri. Postquamn enim Suevicum sidus[2] omnibus disciplinis illuxit, frustra scientiarum arcana tanquam mysteria qunedamc abscondemus: nihil quippe impervium perspicacissimo incomparabil is Reginæ ingenio, nec fas censerus occultare doctrinam quam vel unico duntaxat aut inspirantis aut mandantis nutu, quandocumque libuerit, detectam iri vix possumlus dubitare. Ut autem clarius se prodat totum Porismnatum negotium,

  1. Fermat fait ici allusion L sas propros travaux, ipollo/zii Perg'æi libri duo cle loci, pla/i.s rcstitulti, dcl locos plianos et solidos Isgog'e, Isagogœ ad locos adl supcrciicem. Quanl a ceux des geometres ant6rieurs qu'il mentionno, voirt plus haut, page 3, note 3.
  2. (2) La date de cet opuscule semnble indiqu:ee par ce qu'en dit Boulliau (Isnlaclis Bu/llialcli Excrcitationes geonzetricce t.e I circa clenro/nstratiolnes per i/nscriptas et c CiCtzInscriptas figjtra5; II circa conicarumZ.sectiolzum queiaclam propositio/ne.s; III ce pori.i'malibus. -- Astronol7zie Philolaicee funldamleilta, etc. - Parisiis, apud Sebastianum Cramoisv Regis et Reginue architypographum et Gabrielem Cramoisy, via Jacobaa, sub Ciconiis, MDCLVII. Cum privilegio Regis), au debut do son Essai sur los Porismes. Voici le passage qui en a te6 reproduit dans les Varia, douzi6me page non nulmerœe: HIane de porismatibus scriptiunculam data mihi occasione composui, quLm cantte bieinitem vir illustrissimus ac amplissimus Dominus de Fermat, in suprema Curia Tolosana Senator integerrimus et in judiciis exercendis peritissimus, rerum mathematicarum doctissimus, propositiones quasdam subtilissimas et porismata, qua tam theorematice quam problematice proponi possunt, ad amicos sues huc misisset. Ex Pappi unius monumentis et Collectionibus Mathematicis porismatum naturam et usum discere possnmus, quum ex veteribus qui hanc Geometrie partern attigerunt, præter ipsum nullus supersit. llius tamen sententia legenti statim obvia non est, textusque corruptione et applicationis porismatum defectu obscurior procul dubio evadit. Interea, dum tanto viro sua edere libuerit, nostra, qualiacumque tandem sint, publici juris facere placuit, ut alios ad eorumdeo investigationem impelleremus, ipsumque amplissimum Dominum de Format ad sua edenda, utinam et ad alia sublimis intellectus sui aS'p-'jLaza cum omnibus communicanda, excitaremus. Is enim est quemn omnes Europ A Mlathematici suspiciunt; quem a subtilissimis atatis nostræ Geomotris, Bonaventura Cavaliero Bononiao et Evangolista Toricello Florentie, summis laudibus in ccelum ferri, ejusque inventa mirabilia prædicari auribus meis audivi; quem etiam virum, tam eximiis virtutibus clarum, multaque eruditione ornatum ac in rebus mathematicis oculatissimlum, toto pectore veneror ac colo. ), L'opuscule de Fermat sur les Porismes n'aurait done pas 6te connu a Paris avant I654. La d6dicace t la reine Christine de Suede est d'ailleurs expliquee par le passage suivant d'une lettre du 25 septembre i65i, adressœ a Nicolas Heinsius par Bernard M6don, conseiller au pr6sidial de Toulouse et ami de Fermat (,Sylloges epistolarcuu a viris illus tibus scliptartum tomi qulique, collecti et digesti per Petriun Burmnalzunnm. Leyde, i727, t. V, p. 6i3, 1. 24): ( Salutat te amplissimus Fermat, a quo circa mathematicas scientias, quas melius quam quisquam mortalium possidet, nil extorqueri unquam poterit, nisi Reginarum præstantissima Christina velit aliquando post hujus ævi literatorum omnium vota, post Franciæ Cancellarii preces, sua etiam jussa adjungere, quibus, ut puto, non surdus esset. Si tua cura posset id fieri, faceres toti Europa rem pergratissimam. Vale iterum et, quod facis, me constanter ama.)