Page:Descartes - Œuvres, éd. Adam et Tannery, XII.djvu/233

La bibliothèque libre.
Cette page n’a pas encore été corrigée

DiOPTRIQUE. 195

sitôt part de sa trouvaille à Constantin Huyg^ns, en notant d'un trait sûr la différence, à son avis, entre la découverte du philosophe français et celle du savant hollandais, leur compa- triote : excellents mathématiciens tous deux, ils avaient suivi des procédés inverses l'un de l'autre, Snellius partant des effets observés, et Descartes des principes et des causes. Ainsi tombe l'accusation trop facilement soutenue plus tard par Leibniz, que Descartes avait appris d'Hortensius, professeur à Amsterdam et ancien élève de Snellius, la loi de la réfrac-

» l'angle de la refradion fera de 7 parties... Ce qui doit eftre entendu s auec condition que l'angle de l'incidence n'excède pas 25 ou 3o par- » lies : car s'il excedoit, on n'y trouueroit pas mefme proportion... La » feule expérience a fait cognoiftre cefte proportion par plufieurs moyens, » vn defquels. . . » (Pages 79-80.)

Citons ici intégralement, et d'après le MS., la lettre du 7 avril i632, de Huygens à Golius, dont nous n'avions pu donner qu'un fragment, p. 106 ci-avant, note a :

« Ex quo poftremùm à te abij, Vir dodifTime atque amiciffime, fecuta » me imago eft mirabilis Galli, amici, non citra inuidiam meam, tui, >i cuius in magna urbe paulùm fepultas diftat inertiic [celata écrit d'abord, » puis barré ; fepulta récrit au-dessus et encore barré ; finalement en » surcharge, de nouveau : celata] virtus. Iliam prœcipuè, quam de » Refracti radij demonftratione, tanquam de re leui ac perfpicuâ, fpem » fecit, nufquam depofui. Quasfo verô, dum per hos dies feftos tuus es, » efto hic, quod fuifti femper, quodammodo & meus quoque, & illud âge » feriô, ne ab his regionibus [en surcharge : quod minabatur] decedat » vir praeftantiflîmus, nifi hoc faltem nomine literato, quo quidem » debitor cenferi in uniuerfum nofter poteft, quôd fementis in hoc » folo fadae meCfem indigenis inuideri nulla ratio patitur. Amicitiam » viri, non tam ineptus met aeftimator fum, ut ambire geftiam. Nec vim » faflurus fum quaerenti latebras, quo pofteriiati magis illufcefcat. Sed » quando, coaetaneis ferè nobis, quod te dicere memini, parùm liquet » uter alteri fuperrtes efle poflit, iterùm te rogo curare fedulô ut velis, ne » fe totum fuo fajculo inuideat, aut hoc faelicitati noftras deeffe velit, » quod feriùs elTe non cœperimus, aut cras viuere, qui pridem nati » fumus, & ad gloriam noftram pertinere ducimus quod eodem foie » iilullramur cum nobiliffimo Planeta, qui inter nebulofa fidera latendi, » ut immérité certè, fie tandem fruftra, confilium ceperit. Vale, Goli ., clariffime, & me ama. Hag. VU Id. Apr. CIO IDC XXXII. » (Amster- dam, Acad. des Sciences, Constantini Hugenii Efijiolœ Latinœ, MS., Epift. i5C.)

�� �