Page:Gaffiot - Dictionnaire illustré Latin-Français.djvu/16

La bibliothèque libre.
Cette page a été validée par deux contributeurs.
ABOLITIO
ABRUMPO
8

ăbŏlĭtĭo, ōnis, f., abolition, suppression : Tac. An. 13, 50 ; 13, 51 ; facti Suet. Tib. 4, amnistie.

ăbŏlĭtŏr, ōris, m., qui détruit : Tert. Fem. 1, 3.

1. ăbŏlĭtus, a, um, part. de aboleo.

2. ăbŏlĭtŭs, ūs, m., c. abolitio : Cass. 4, 41.

ăbolla, æ, f., manteau de guerre ; Varr. Men. 223 ‖ manteau de philosophe : Mart. 4, 53, 5 ; Juv. 3, 115 ‖ manteau [en gén.] Mart. 8, 48, 1 ; Juv. 4, 76 ; Suet. Cal. 35.

ABOLLA[1]

ăbŏlŭi, v. aboleo .

ăbōmĭnābĭlis, e, abominable : Vulg. Lev. 11, 10.

ăbōmĭnāmentum, i, n., chose abominable : Tert. Jud. 13.

ăbōmĭnandus, a, um, [pris adj1] abominable : Liv. 3, 24, 11 ; Quint. 8, 6, 40.

ăbōmĭnantĕr, d’une manière abominable : Cod. Th. 3, 12, 13.

ăbōmĭnātĭo, ōnis, t., action de repousser comme une chose exécrable : Lact. Inst. 1, 17 ‖ chose abominable, abomination : Tert. Jud. 5 ; Eccl.

ăbōmĭnātus, a, um ¶ 1 part. passif de abomino : Liv. 31, 12, 8 ; Hor. Epo. 16, 8 ; Plin. 10, 34 ; 18, 5 ¶ 2 part. de abominor.

ăbōmĭno, āvi, ātum, āre, tr., repousser comme sinistre présage ; n’existe qu’aux formes passives : V.-Flac. d. Prisc. 8, 16 ; [surtout au part., v. abominatus.]

ăbōmĭnor, ātus sum, āri, ¶ 1 écarter un mauvais présage : Liv. 6, 18, 9 ; 30, 25, 12 ; Quint. 11, 3, 114 ‖ [avec acc.] repousser de ses vœux : Liv. 39, 22, 5 ; quod abominor ! Ov. M. 9, 677, ce qu’aux dieux ne plaise ! ¶ 2 repousser avec horreur : Liv. 30, 30, 9 ; 32, 38, 5 ; 40, 4, 8 ; Plin. Ep. 6, 4, 4 ‖ [avec inf.] avoir horreur de : Sen. Ben. 7, 8, 2 ‖ adj. verbal : quod abominandum [est] Liv. 23, 3, 5, chose qu’on doit repousser avec horreur, cf. Sen. Clem. 1, 25, 2 ; Ben. 1, 9, 3

ăbōmĭnōsus, a, um, de sinistre présage : Diom. 1, 470, 9.

Abora, æ, m., fleuve de Mésopotamie : Amm. 23, 5, 1.

Aboriense oppidum, ville d’Afrique : Plin. 5, 29.

Abŏrīgĭnes, um, m., premiers habitants d’un pays : Plin. 3, 56 ‖ Aborigènes [peuple primitif de l’Italie] : Cat. Or. 7 ; Cic. Rep. 2, 5 ; Sall. C. 6, 1 ; Liv. 1, 1, 5-gĭnĕus, a, um, relatif aux Aborigènes : Septim. d. T.-Maur. 1906.

ăbŏrĭor, ortus sum, īri, int., périr, mourir : Varr. L. 5, 66 ‖ avorter : Plin. 8, 205 ; Gell. 12, 1, 8 ‖ [fig.] vox aboritur Lucr. 3, 155, la voix s’éteint, manque.
>>> aborsus Paul. Sent. 4, 9, 6 qui a avorté.

ăbŏriscor, sci, int., mourir : Lucr. 5, 733.

1 ăborsus, a, um, v. aborior >>>.

2 ăborsŭs, ūs, m., avortement : Tert. Fug. 9.

1 ăbortĭo, īvi, īre, int., avorter : Vulg. Job. 21, 10 ; Eccl..

2 ăbortĭo, ōnis, f., avortement : Pl. Truc. 201 ; Cic. Clu. 34 ; 125.

ăbortĭum, ĭi, n., avortement : Hier. Ep. 22, 13.

ăbortīvum, i, n., substance abortive : Plin. 25, 25 ; Juv. 2, 32 ; 6, 368.

ăbortīvus, a, um ¶ 1 né avant terme : Hor. S. 1, 3, 46 ¶ 2 qui fait avorter : Plin. 7, 42, etc.

ăborto, āvi, āre (aborior), int., avorter : Varr. R. 2, 4, 14 ‖ tr., mettre au jour avant terme : Firm. Math. 6, 31.

ăbortum, i, n., enfant né avant terme : Dig. 29, 2, 30.

1 ăbortus, a, um, p. de aborior.

2 ăbortŭs, ūs, m., avortement : Cic. Att. 14, 20, 2 ; Lucr. 4, 1243abortum facere : a) avorter [en parlant de la femme] : Plin. 27, 110 ; Ep. 8, 10, 1 ; b) faire avorter [en parlant de drogues ou substances] : Plin. 14, 110, etc. ‖ [fig., en parl. d’écrivains] abortus facere Plin. præf. 28, produire des avortons.

abpatrŭus, i, m., frère du trisaïeul : Dig.

abra, æ, f., jeune servante : Vulg. Judith. 8, 32.

Abrăcūra, v. Habracura.

abrādo, rāsi, rāsum, ĕre, tr., enlever en rasant, raser : Cic. Com. 20 ; Plin. 6, 162 ‖ [fig.] enlever à, extorquer à, [avec ab] : Ter. Phorm. 333 ; Cic. Cæc. 19 ‖ [avec dat. ou abl., douteux] enlever à : Sen. Ep. 88, 11 ; Plin. Pan. 37.

Abrahæus, i, m., descendant d’Abraham : Aug. Civ. 16, 3.

Abrăhām, patriarche hébreu,
>>> indécl. chez certains écrivains ; chez d’autres, gén. et dat. AbrahæAbrahamus, i Prisc. 3, 11 : Abram Vulg. Gen. 21, 26 ; Abramus Cypr. Gall. Gen. 666.

Abrāmĭda, æ, um, descendant d’Abraham : Eccl.

Abrāmĭus, a, um, relatif à Abraham : P.-Nol. 24, 503.

abrāsio, ōnis, f., action de raser : Eccl.

abrāsus, a, um, part. de abrado

Abraxarēs, m. ind., nom d’h. : Itin. Alex. 31.

Abraxās, æ, m., divinité des Basilidiens [hérétiques] : Eccl.

abrĕlēgo, āvi, āre, tr., reléguer. J.-Val. 2, 17.

abrĕlinquo, līqui, ĕre, tr., laisser : Eccl. ; -lictus, a, um, abandonné : Tert. Jud. 1.

abrĕmissa, ōrum, n., abrĕmissa, æ, f., et abrĕmissio, ōnis, t., rémission : Eccl.

abrĕnuntĭātīo, ōnis, f., renonciation : Eccl.

abrĕnuntio, āvi, ātum, āre, int., avec dat., renoncer [au diable, au monde, etc.] : Eccl.

abreptĭo, ōnis, f., enlèvement : Gloss.

1 abreptus, a, um, part. de abripio

2 abreptŭs, ūs, m., enlèvement : [décad.]

Abrettēni, ōrum, m., habitants de l’Abrettène [Mysie] : Plin. 5, 123.

Abrincates, um, m., Abrincatæ, ārum, m., Abrincatēni, ōrum, m., Abrincatui, ōrum, m., les Abrincates [auj. Avranches] : Plin. 4, 107.

abrĭpĭo, ripŭi, reptum, ĕre (ab et rapio), tr., arracher, enlever : [avec a] a tribunali Cic. Verr. 5, 17, arracher du tribunal ; [avec ex] Verr. 4, 107 ; [avec de] Verr. 4, 24 ; [avec dat.] pecora litori abrepta Plin. Ep 8, 20, 8, troupeaux arrachés au rivage ‖ [fig.] (filium) etiamsi natura a parentis similitudine abriperet Cic. Verr. 5, 30, (le fils) quand bien même la nature l’entraînerait loin de la ressemblance paternelle ; Romulum etiamsi natura ad humanum exitum abripuit Cic. Rep. 1, 25, Romulus, quoique la nature l’ait emporté brusquement vers une fin mortelle ‖ se abripere, s’esquiver, se dérober : Pl. Curc. 597 ; Liv. 22, 6, 10 ; Suet. Tib. 45.

Abrodiætus, v. Habrodiætus.

abrōdo, rōsum, rōdĕre, tr., enlever en rongeant, détruire en rongeant : Varr. R. 2, 9, 13 ; Plin. 37, 82.

abrŏgans, tis, humble : Gloss.

abrŏgātĭo, ōnis, f. (abrogare), suppression par une loi d’une autre loi, abrogation : Cic. Att. 3, 23, 2.

abrŏgātŏr, ōris, m., celui qui abroge, qui détruit : Arn. 1, 50.

abrŏgātus, a, um, part. de abrogo.

abrŏgo, āvi, ātum, āre, ¶ 1 enlever ; a) fidem alicui, alicui rei, enlever le crédit à qqn, à qqch : Pl. Trin. 1048 ; Cic. Com. 44 ; Ac. 2, 36 ; b) imperium, magistratum, etc., alicui, enlever à qqn ses pouvoirs, ses fonctions, sa charge : Cic. Br. 53 ; Off. 3, 40 ; Mil. 72 ; Leg. 3, 24 ; Liv. 22, 25, 10 ; 27, 20, 11 ; 45, 39, 4, etc. ¶ 2 supprimer, abroger [une loi] : Cic. Inv. 2, 134 ; Rep. 3, 33 ; Br. 222 ; Mur. 5 ; Leg. 2, 14 ¶ 3 [en gén.] enlever, supprimer : Plin. 2, 42 ‖ pl. n. abrogata Quint. 1, 6, 20, des choses abolies.

abrōsi, pf. de abrodo.

abrŏtŏnītēs vinum, (ἀϐροτονίτης οἶνος) vin d’aurone : Col. 12, 35.

abrŏtŏnum, i, n., (ἀϐρότονον) Plin. et abrŏtŏnus, i, m., Lucr. 4, aurone [plante médicinale]
qqf habrot-.

abrumpo, rŭpi, ruptum, ĕre,

  1. Image