Aller au contenu

Page:Monet - Invantaire des deux langues, 1635.djvu/23

La bibliothèque libre.
Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.

trait, & bateau, à trait de bateau : à haler bateaus du long de la riuiere : Naualis helcii equus. Nauicularii helcii iumentum. Mulet à litiere : Lecticarius mulus. Ab lecticaria vectura mulus. Mulet à ſomme, voiturant à dos, ſeruant de ſommier. Doſſuarius mulus. Doſſuariæ vecturæ mulus. Valet à tout : Ab miniſterio quolibet famulus. Operæ, ac miniſterij cuiuſlibet famulus. Homme à tout, idoine à tout faire : Cuivis rei homo idoneus. Vir ad gerendum quidlibet idoneus. Cuiuſlibet operæ, ac negotii vir. Omnium rerum homo.

22 À, eſt circonſtance de condition auantageuſe, ou indifferante, an la choſe : Vernaculum, A, eſt nota conditionis eximiæ, aut mediæ, in re qualibet. Maiſon à loüage, à loüer : Domus locaria. Ædes locariæ. Mercede inſcripta domus. Inſcriptæ mercedibus ædes. Conductitia domus. Cheual à preter aus amis : Vltrò commodandus amicis equus. Amicorum vſibus ſponte addictus equus. Gratuita opera deſtinatus amicis equus. Ie ſuis à toi, à angager, & à vandre : Tuus planè, ſum, mancipio, & nexu. Tuus omnino ſum, ſeu venali me, ſeu pigneratitio abuti voles.

23 À, eſt circonſtance de condition defectueuſe d’vne choſe : Gallicum, A, ſignum eſt deterioris conditionis, in re quapiam. Etre à dire, ſe trouuer à dire ; Abeſſe, Deſiderari, Deeſſe. Mille ecus ſont à dire, an mes cofres, dés que tu an manies la clef : Ex quo tibi eſt meas ad capſas familiari claue aditus, ex eis mille omnino aurei deſiderantur. Tu trouues à dire à toutes choſes, & ſans ſuiet : Quod non arguas, condemnes, coarguas, damnes, carpas, nihil omnino eſt, & id quidem nulla omnino iuſta anſa tibi præbita. Terre à labourer : Nondum aratus, exaratus, aratro proſciſſus ager. Ce champ eſt trop de tans à herſer : Iuſto diutius hoc aruum ſua occatione deſtituitur. Aequo longiùs ſua occatio huic ruri debetur, profertur, prorogatur. Les vignes d’vn braue menager ne ſont meſhui à foſſoïer : Induſtrii, ac gnaui patrisfamiliæ hoc tempore haud quaquam fuerint expertes foſſionis vineæ.

24 À, ioint à certains verbes, ou participes, eſt ſigne d’action, paſſion, ou inclination : Francicum, A, certis verbis, aut participiis adnexum, tum actionis, tum perpeſſionis, tum propenſionis eſt indicium. Ateler les cheuaus à la herſe, les beufs à la charrue : Equos occæ, boues aratro adhibere, illigare, admouere, inducere. Aſtreindre le vaincu à tribut annuel, & perpetuel : Armis victum adigere ad annuæ functionis tributum perpetuum. Il s’eſt obligé à paier les vſures plus hautes, que le capital meme : Creditori ſe obſtrinxit ad fenus ipſo capite grauius. Porté à la colere, addonné à gourmandiſe, anclin a ivrognerie : In iram pronus, gulæ deditus, in vinum propenſus.

25 À, etant accouplé à vn ſubſtantif, exprime auec lui quelque euenemant agreable, ou deſagreable : Gallicum, A, certi generis ſubſtantiuo adiunctum, iucundi, aut iniucundi cuiuſpiam euentus eſt nota. Que ce voiage te puiſſe reüſſir à ſanté, honneur, profit, & ioie : Faxit vtinam Deus, vt hæc via tibi cedat valetudini, compendio, lætitiæ, ac honori. Si tu pourſuis cete afaire, elle se tournera à perte, confuſion, ruine : Si contendes hoc negotium perſequi, tandem tibi vertet damno, dedecori, exitio. Tout lui reüſſit à ſouhait, d’autant qu’il eſt fort homme de bien, & merite beaucoup : Ei omnia cadunt ad arbitrium, quoniam vir eſt optimus, & hac felicitate digniſſimus. La nouuelle ne lui a eté tant à gré, comme ie cuidoi, & ce d’autant, qu’il ſe la promettoit bien plus heureuſe : Tam gratus ei non accidit nuncius, quàm futurum cenſueram, eo ſcilicet nomine, quòd fortunatiorem eum animo, & ſpe præceperat.

26 À, appliqué à vn verbe, & à vne perſonne, ou autre ſuiet, eſt indice d’acceſſoire, bon, ou mauuais : Vernaculum, A, verbo, ac perſonæ, alteriue rei adhibitum, rationem commodi, aut incommodi, cuipiam obtingentis, explicat. Tu ne dois dire outrage à l’etranger, ni faire tort à l’inconneu, non plus qu’à tes citoiens, & domestiques : Tibi perinde nefas eſt, conuitium peregrino facere, vel inferre ignoto iniuriam, atque tuis ciuibis, ac domeſticis. Ce garnemant an veut à chacun, & tient tort à tous ſes voiſins : Nequam ille, ac perditus nemini non intentat maleficium : ac in vniuerſos vicinos eſt iniurius.

27 À, ſert proprement à exprimer le domaine, & proprieté d’vne choſe, etant mis aprés les verbes, qui les ſignifient : Gallicum, A, exprimendo cuiuſque rei dominio commodè ſeruit, ſubſtitutum verbis ſua natura dominium adſignificantibus. Le harnois eſt bien à toi, mais le cheuual, & le profit des voitures, eſt à moi ſeul : Equi tuus quidem inſtructus eſt, ſed equus meus, ideóque mea vecturæ merces. Le butin de la victoire a eté tout à l’armée victorieuſe : mais la gloire antiere an reuient à la conduite de ce braue Chef, & à ſa valeur : Victoriæ compendium, ac præda vniuerſa, fuit quidem vincentis exercitus : vincendi tamen ſolida gloria, & conſilio, & fortitudini huius præcellentis ductoris meritò debetur vniuerſa.

28 À, ſe prand pour, Comme, Selon, & autres ſamblables mots : Celticum, A, vſurpatur eo ſenſu, quo Latinæ hæ voculæ, Iuxta, Pro, Prout, Vt, Vti, ac huiuſmodi aliis. À diſcretion : Pro arbitratu. Pro arbitrio. Prout erit arbitrium. Vti arbitrium fuerit. Vous an ferés à votre diſcretion : De re tota decernes, pro tuo arbitratu ; prout erit arbitrij tui ratio ; pro eo ac centſebis ; vti videbitur : vti viſum fuerit ; prout libuerit. Vſés de ce cheual à votre plaiſir, & le ranuoiés à votre commedité : Hoc meo equo vtere, quo modo, ac quamdium voles, eumque tuo commodo remitte. Ie ne dispoſerai point de moi, qu’à votre gré : De me nihil omnino ſtatuam, niſi ex animi tui ſententia.


Aage, durée nuturele de chaque choſe : hæc Aetas, atis. hoc Aeuum, ui. hi Anni, orum. Aage du monde : Mundi ætas, anni, æuum. Durantis mundi æuum, anni, ætas, tempus, æuitates. Diuers Aages, & ſiecles du monde : Perſueurantis mundi æuitates. Ab condito mundo ætates, ſæcula, æuitates.


Aage de l’homme : Hominis ætas, anni æuum. Hominis vniuerſi vitæ anni. Diuers Aages de l’homme, diuerſes ſaiſons diſtinguées au cours de la vie de l’homme : Hominis ætates variæ. Humanæ vitæ diuerſa tempora. Hominis autem, ab ortu ad obitum, ætates varias, variis rationibus aſſignant veteres Scriptores Græci ac Latini, & eaſdem parum æqualibus interuallis partiuntur : quas partitiones hic afferemus, vt quam ex eis maluerit, ſequatur quilibet. Hippocrates, ſeptem primis annis infantiam attribuit : pueritiam verò, ſeptem ſequentibus : adoleſcentiam definit anno triceſimo ſecundo abſoluto: virilem, ac conſtantem ætatem, anno quinquageſimo extremo determinat. Xenophon : humanæ vitæ quaterna ſtatuit tempora : pueros appellat, ad decimum ſextum expletum annum: ephebos, ſeu adoleſcentes, ad viceſimum ſeptimum abſolutum : inde, conſtantis ætatis viros, ad annum quinquageſimum ſecundum extremum : ab eo anno, immunes ab militiæ muneribus homines vocat. Seruius Tullius, Romanorum Rex, ad militaria munia hominum ætates ſic diuidit : Pueritiæ aſſignat primos annos ſeptemdecim : Iuuentuti deinde, annos viginti nouem, ad expletum quadrageſimum ſextum : ſenectuti, ad finem vitæ reliquos. Marcus Varro, pueris tribuit annos quatuordecim : adoleſcentibus, annos ſedecim : ab pueritia, ad exitum anni triceſimi : inuenibus, quindecim ad finem anni quadrageſimi quinti : ſenibus, item quindecim, ad decurſum ſolidum ſexageſimum : ætati denique grandiori, quàm ſit inſtum ſenium, reliquos annos ad obitum. Iureconſulti autem Latini, ſicut & Hippocrates, determinant infantiam ſeptimo anno exeunte : pueritiam, decimo quarto deſinente : ſed, plenioris pubertatis terminos, aſſignant ab ineunte decimo quarto, ad abſolutum ipſum decimum octauum : deiuceps adoleſcentiam ad expletum viceſimum quintum : inde vel iuuentutem, vel conſtantem ætatem, ad quinquageſimi exitum ; ſenectuti reliquos annos, ad obitum attribuunt. Et hæc illi.


Aage bas, anfance, le plus bas aage de tous : hæc Infantia, æ. Infantiles anni. Infantilis ætas. Infantiæ tempus. Tenera infantium ætas. Teneriores infantium anni. Puerilité, aage après l’anfance : hæc Pueritia, æ. hæc Puerilitas, atis. Pueriles anni. Puerilis ætas. Bas aage d’anfance, & de puerilité tout anſamble : Prima ætas. Primoris ætas. Primores anni. Primoris ætatis tempus. Infantiles ſimul, ac pueriles anni. Adoleſçance : hæc Adoleſcentia, æ. Adoleſcentiæ tempus. Adoleſcentiæ anni. Plena pubertas. Plenæ pubertatis ætas. Aage metoien antre le bas, & l’auancé : Media ætas. Mediocris ætas. Mediæ ætatis anni. Mediæ ætatis tempus. Mediocres anni. Mediæ vitæ anni, ætas. Ieuneſſe : hæc Iuuenta, æ. hæc Iuuentus, tutis. Iuuenilis ætas. Iuueniles anni. Iuuentæ tempus. Aage de conſiſtance, d’homme à fait : Virilis ætas. Conſtans ætas. Conſtantium virium anni. Viriles anni. Virilis firmitatis æuum. Florens ætas. Florentes anni. Florentis ætatis anni. Aage de vieilleſſe : hæc Senecta, æ. hæc Senectus, tutis. hoc Senium, nii. Senilis ætas. Seuiles anni. Aage auancé : Grandis ætas. Grandior ætas. Prouecta ætas. Prouectior ætas. Prouecti anni. Prouectiores in ſenectam anni.


Aage limité, de certaine, & determinée durée : Certa ætas. Finita ætas. Definitum æuum. Statis finibus determinata atas. Certo tempore circumſcripta ætas. Aage infini, & perpetuel : Æternum æuum. Infinita ætas. Perpetuum æuum. Æterni anni. Æternæ tempeſtaris ætas. hæc Æternitas, æternitatis.


Aagé, aiant certain aage : Certam quamdam habens ætatem. Certa aliqua ætate natus. Aagé d’vn an : Anniculus, Annotinus, a, um. Aagé de deus an : Bimus, Bimulus, a, um. Biennis,