Page:NRF 6.djvu/151

La bibliothèque libre.
Cette page n’a pas encore été corrigée

NOTES 145

et consulatus, ut spolia, adepti,procurationes alii, et interiorem potentiam, agerent, verterent cuncta odio et terrore. Corrupti in dominos servi, in patrones liberti ; et quibus deerat inimi- cus, per amicos oppressi.

Non tamen adeo virtutum stérile saeculorum, ut non et bona exempla prodiderit. Comitatae profugos liberos matres : secutae maritos in exsilia conjuges ; propinqui audentes : con- stantes genei i : contumax, etiam adversus torraenta, servorum fides : supremœ clarorum virorum nécessitâtes ; ipsa nécessi- tas fortiter tolerata ; et laudatis antiquorum mortibus pares exitus. Prœter multipliées rerum humanarum casus, caelo ter- raque prodigia, et fulminum monitus, et futurorum prassagia, Iseta, tristia, ambigua, manifesta, Nec enim umquam atrocio- ribus populi romani cladibus, magisve justis indiciis adproba- tum est, non esse curae deis securitatem nostram, esse ultionem.

Ceterum, antequam destinata componam, repetendum vide- tur, qualis status urbis, qaae mens exercituum, quid aegrum fuerit, quis habitus provinciarum, quid in toto terrarum orbe validum, quid aegrum fuerit : ut non modo casus eventusque rerum, qui plerumque fortuiti sunt, sed ratio etiam causaeque noscantur..."

��. . . Rien de plus difficile et de moins apprécié qu'une bonne traduction. C'est à cette école que se sont formés tous nos grands écrivains du passé.

Cette page de d'Ablancourt vaut d'abord par elle- même, et à mon oreille du moins tout y sonne une des plus pleines et parfaites musiques dont notre langue ait jamais été animée. Elle réalise l'idée que je me fais d'une bonne traduction, qui, pour être exacte, doit ne pas être servile, et, au contraire, tenir un compte infiniment subtil des valeurs ; en un mot, être une véri- table transsubstantiation. Prenez par exemple le mot anglais /?y et le mot français voler : chacun exprime un

10

�� �