Page:Thresor de la langue francoyse - 1606 - 1 - Nicot.djvu/143

La bibliothèque libre.
Cette page n’a pas encore été corrigée
CO CO 139


Conculquer

Conculquer, Conculcare.

Conculquer & fouler aux pieds, Proterere & pedibus conculcare aliquem. Cic.

Conculcation & foulement aux pieds, Conculcatio.

Concupiscence

Concupiscence, Cupiditas, Il vient de Concupisco.

Estre maistre de ses concupiscences, Imperare cupiditatibus.

Il n’auoit rien deuant ses yeux que sa concupiscence, Iste vna cupiditate rapiebatur. B. ex Cic.

Concurrent

Concurrent, Riualis, Competitor.

Concurrence. Il y a grande concurrence d’opinions, Concurrunt multae opiniones.

Vous auez plusieurs choses à ce concurrentes.

Concussion

Concussion, Il est accusé de concussions & deniers mal prins par luy durant le temps de son magistrat, Repetundarum, vel de repetundis pecuniis à prouincialibus accusatur.

Il auoit fait plusieurs concussions & prins argent & dons corrompables, Proconsulatum sordidè gesserat.

Condamner

Condamner, Condemnare, Damnare.

Condamner auant, ou deuant, Praedamnare.

Faire condamner, Condemnare dicitur accusator reum.

Il a fait condamner sa partie par iustice, Reum damnauit ad iudicem. B.

Faire condamner sa partie à l’amende, & és despens, Damnare aduersarium suum & mulctae & pecuniae.

Condamner à l’amende, Mulctare, Mulctam irrogare.

Condamner vn homme par dessus l’amende pecuniaire, à certaine autre peine, Mulctare mulcta & pœna.

A ce qu’il y eust nombre de iuges suffisans qui le condamnassent, Ad explendam damnationem.

Innocens que les iuges ont condamné par argent, Circumuentus pecunia innocens.

Condamner quelqu’vn pour raison de quelques debtes, Nomina alicui aestimare.

Condamné à quelque somme de deniers, Pecuniae iudicatus.

Condamner par l’aduis des conseilliers, & assesseurs assistans, Condemnare de consilij sententia.

Condamner suiuant bedit du preteur, Ex edicto condemnare.

Faire que par arbitre aucun soit condamné contre droit & raison, Per arbitrum circumuenire.

Condamner sur le champ, Prima actione damnare. B. ex Liu.

Ne condamner pas sur le champ, Amplius pronuntiare. B. ex Cicerone.

Condamner en reparation d’iniures, sans encourir note d’infamie, Infamiae eximere iniuriarum damnatos.

Agir personnellement, Intenter vne action personnellement, Requerir que le defendeur soit condamné & contraint à bailler & deliurer certaine chose au demandeur, & l’en faire seigneur & maistre, ou qu’il soit contraint à faire quelque chose, comme edifier maison, ou autre chose, Condicere.

Estre condamné par menées & par faction & par bandes des iuges contre droit & raison, par brigues & faueurs, Circumueniri iudicio.

Estre condamné sans auoir esté ouy en ses defenses, Inauditum damnari, Damnari indicta causa.

Le larron a esté condamné à rendre deux fois autant qu’il auoit desrobbé, Fur duplici condemnatus est.

Estre condamné à redre huit fois au double ce qu’on a desrobbé ou mal prins, Damnari octupli.

Qui est celuy qui est plus condamné que toy ? Quis te damnatior ?

Estre condamné d’vn crime capital, Damnari rei capitalis.

Estre tenu pour condamné, Pro damnato esse.

Condamné à faire amende honorable, pieds nuds, la torche au poing, Ad exhomologesim calamitosam traductus, praelucentis habitu planipedis. B.

Condamné par presomption, Reus suspicionibus damnatus. B.

Estre condamné par contumace & forclusions, Per detrectationem litis exercendae eremodicio mulctari, & deinde per omnes litis actus excludi, & ad extremum causa cadere. B.

Vn lieu condamné, Locus inaccessus, inuius, Abatos. B.

Condamné en amende pecuniaire, Pecuniae damnatus. B.

Estre condamné en l’amende, & és dommages & interests, Mulctae litísque aestimationis damnari. B.

Condamner à tenir prison iusques au plein payement, Iudicatus pecuniae, addictúsque. B.

Condamné à se desdire, Ad palinodiam ignominiosam adactus. B.

Condamnation, Damnatio, Condemnatio.

Condamnation d’amende, Mulctatio.

Passer condamnation, Herbam forensem dare, Litigio cedere. B.

Celuy qui passe condamnation, Litigator dedititius. B.

Gaigner sa cause du consentement de partie, ou elle passant condamnation, Causam dedititiam auferre. B.

Opinions à condamnation, Calculi damnatorij. B.

Condamnation d’amendes, Mulctarum irrogationes, Mulctae dictae. B.

Grosse condamnation d’amende, & portant infamie, Atrox irrogatio mulctae, ignominiámque inurens. B.

Condamnation d’amende honorable, Honoraria pœnae irrogatio B.

Condamnation volontairement passée, Vne cause que l’on donne gaignée, Causa dedititia. B.

Condescendre

Condescendre, quasi cum aliis descendere, siue ad aliorum voluntatem.

Condescendre & s’accorder à quelque chose, Acclinare.

Condescendre à l’opinion d’aucun, Accedere alicui.

Prest de condescendre & s’accorder à tout ce qu’on voudra, Paratus ad omnia descendere. Caes.

Le Senat s’est condescendu à ta demande, Concessit Senatus petitioni tuae.

Ie condescendois à cela sans aucune contrainte, Huc declinabam nec inuitus.

Condigne

Condigne, Dignus, Condignus.

Condignement, Condignè.

Condition

Condition, Conditio.

Basse condition, Ignobilitas.

Vn homme de basse condition ou estat, Vnus de multis, Infimus homo, Homo vltimae professionis.

Quand on est issu de parens de basse condition, Obscuritas.

Qui n’est point de seruile condition, Liber.

De mesme qualité, nature, ou condition, Eodem loco. B.

Condition qui n’est point plus auantageuse à l’vn qu’à l’autre, Aequa conditio.

Sous, ou par telle condition, Sub conditione, His legibus, Pactis legibus, Istac lege.

Contre sa condition, Aduersus ingenium suum. B. ex Terent.

Retourner à sa condition, Ad ingenium redire. B. ex Terent.

Celuy soit de meilleure condition & plus auantagé, qui est le premier à donner, Potior sit, qui prior ad dandum est.

Estre de pire condition, Deteriore conditione esse.

Li les conditions, Leges perlege.

Vne clause & condition apposée en vn contract de vendition de choses immeubles, Lex mancipij.

Mettre en auant, & ietter entre deux quelques conditions de paix, seulement pour amuser ses ennemis iusques à ce qu’on soit preparé, Postulatum interponere.

Assigner & bailler vne condition fort inique par dessus les autres, Legem iniuriae alicui praecipuam definire.

S’accorder à quelque condition qu’on voudra, Cuilibet conditioni obtemperare.

La condition se continuë, Manet conditio.

Conditions d’vn homme bonnes ou mauuaises, Mores.

Changer de conditions, Mutare, Immutare mores, Decedere de suo more.

Conditionel, & Conditionelle, Conditionalis, & hoc conditionale. Vlpian.

Conditionellement, Conditionaliter. Vlp.

Condoloir

Condoloir, id est, Estre dolent de la douleur d’autruy.

Nous auons tousiours fait profession de nous coniouïr auec vous aux prosperitez & condoloir aux aduersitez.

Condon

Condon, Ville Episcopale en Guyenne.

Condonnois.

Conduire

Conduire, & Gouuerner, Gubernare quasi secum ducere.

Aisé à mener, traicter & conduire, Ductilis, Cœreus flecti.

Estre conduit à ressembler son pere, Deduci ad morem patris.

Se conduire sagement, Cautionem adhibere.

Conduire à bien, Ad frugem perducere.

Conduire à bon port, Fortunare.

Dieu te conduise, Bene sit tibi.

¶ Conduire iusques en quelque lieu, Prosequi vsque ad locu aliquem, Deducere.

Conduire quelqu’vn à son opinion, Aliquem ad suam opinionem dirigere.

Conduire à faire meschanceté, Praeferre alicui facem ad libidinem, siue nequitiam.

Comme toutes choses mortelles se conduisent, Sicuti pleraque mortalium habentur.

Conduit à mener l’eau en quelque lieu, Aquagium, Aquaeductus, Aquarum inductio, Canalis, Emissarium, Iter aquae, Meatus.

Vn conduit, soit de pierre ou autrement, par lequel on fait couler & detourne-on l’eau d’vn fleuue en quelque lieu, Incile, Ductus.

Conduits de fleuues, Capita fluminis,

Conduite, Ductus, Deductio, Auspicium.

Conduite ou maniément de quelque chose, Tractatus.

Conduite de l’esprit, Inductio animi.

Faire quelque chose par la conduite d’vn autre, Ductu alterius aliquid facere.

Cette guerre se fait sous sa conduite & authorité, Auspiciis illius hoc bellum geritur. B.

Conducteur, ou Conduiseur, Dux, Auspex, Ductor.

Conducteur de la danse, Celuy qui meine la danse, Praesul.

Conducteur de ieux & farces publiques, Choragus, Isagogus.


M iiij
M iiij