Aller au contenu

Page:Thresor de la langue francoyse - 1606 - 1 - Nicot.djvu/145

La bibliothèque libre.
Cette page n’a pas encore été corrigée
CO CO 141


Confortemain

Confortemain, m. C’est corroboration de main mise d’aucun inferieur, comme quand le seigneur feodal a mis en sa main le fief mouuant de luy, & nonobstant il implore la main du Roy pour conforter, c’est à dire fortifier la sienne, car celle du Roy s’appelle Confortemain, Maioris authoritatis interuentus : quasi manus augustioris coiniectio.

Conforter, Solari.

Conforter & confermer les gens de guerre, Milites confirmare, Animos militum confirmare.

Confrairie

Confrairie, Phratria, Phiasus, Sodalitas, Sodalitium. B.

Le maistre de la confrairie, Phratriarchus, B.

L’argent des confrairies, Theorica pecunia, B.

Les confreres, Phratores, Synthiasotae, Sodales, B.

Confronter

Confronter l’vn à l’autre, pour en voir la comparaison, Componere alterum cum altero, Conferre, Committere, Componere, & altrinsecus coràm sistere.

Confronter tesmoings, Testes coràm componere, vel cum reo, B. ex Tacito.

Tesmoings confrontez, Testes altrinsecus reo commissi, B.

Recolement & confrontation de tesmoings, Testium repetitio, atque cum reis compositio, B.

Confus

Confus, Qui n’est point diuisé, ne separé, Indistinctus, Confusus, Commistus.

Il est confus & opprimé de tesmoings, Obruitur aratorum testimoniis.

Confusément, Promiscuè, Indistinctè, Confusè.

Parler confusément, Confusè loqui.

Confusion & trouble ou desordre de toutes choses, Confusio.

Confusion & brouillement de plusieurs choses ensemble, Miscellanea, miscellaneorum.

Confusion vniuerselle de toutes choses, Chaos.

Confuter

Confuter, Confutare, Refutare.

Confuter vn tesmoing, Luy faire si grande honte qu’il n’ose plus parler, Obruere risu testem.

Congé

Congé, Commeatus ab eremodicio datus, Commeatus, Copia, Missio, Dimissio, Permissus, Permissio, Venia, Abeundi venia.

Le caied & rolle des congez & defauts, Eremodiciorum nomenclatura, B.

Sans mon congé, Iniussu meo.

Donner ou bailler pouuoir & congé, Copiam facere, Facultatem facere vel dare, Deferre potestatem.

Donner congé de faire quelque chose, Permittere.

Donner congé & laisser en aller, Dimittere.

Donner congé en matiere de gladiateurs, Rude donare.

Donner congé ou defant, Eremodicium pronunciare secundum aliquem, B.

Ie te baille congé de faire cela, Per me licet illud facias.

Donner congé de combatre, Copiam pugnae facere.

Congé donné de demander, &c. Vtrique data petendi quod velit, potestate.

Donner congé aux enfans de iouer, Pueris licentiam ludendi dare, vel potestatem facere.

Donner congé à ses escoliers, & ne faire plus estat d’enseigner, Dimittere scholam.

Quand le Preteur donnoit congé au Senat & conseilliers de se leuer, Senatum mittere, vel dimittere, Dimittere & ablegare consilium. Ex Cicerone.

Donner congé à la partie accusée contre l’accusateur & delateur à faute de comparoir, Eximere ex reis.

Donner congé à vn souldart pour quelque temps, Dare commeatum militi.

Congé donné à cause de exomnie, Missio causaria.

Quand ambition a donné congé à aucun, Emeritis stipendiis ambitionis.

Congé donné à l’intimé, Eremodicium secundum prouocatum datum, Prouocatus è citatis & prouocatis exemptus, & vadimonio solutus, Commeatus secundum prouocatum iudicatus, B.

Congé à l’intimé contre l’appelant, par faute de venir plaider sur sa cause d’appel, Eremodicium secundum prouocatum datum contra prouocatorem actionem causae detrectantem, B.

Tu as ton congé quand tu voudras, Nihil te iam moratur aula, B.

Il demanda congé de passer, Precariò petiit iter per eum agrum, B. ex Liuio.

Prenant congé de luy, Valere dicens.

Prendre son congé, Commeatum accipere.

Finer le temps de son office, & prendre congé du magistrat, Abire magistratu.

Obtenir congé, Veniam impetrare.

Auoir son congé en matiere de guerre, Commeatum accipere propriè dicitur miles.

Auoir congé de demeurer où il nous plaist, Commeatum liberum impetrare.

Auoir son congé en matiere de gladiateurs, Rudem accipere.

Qui a eu son congé en matiere de gladiateurs, Rudiarius, rudiarij.

Quand vn homme de guerre a serui son temps, & a son congé, Emeritum stipendium.

Signifier vn congé, Commeatum denuntiare, B.

Rabatre vn congé ou defaut, Commeatum inducere ab eremodicio datum, Edictum circunducere, B.

Le sauf d’vn congé, Dies inducendi commeatus, B.

Defaut ou congé sauf, Eremodicium suspensum ex formula B.

Congé ou defaut pur & simple, Eremodicium iustum & semel ponuntiandum, Eremodicium absolutum, Commeatus iudicialis praesentaneus, Eremodicium iustum atq ; praesentaneum, B.

Vn congé sauf certain teps selon la distace des lieux, Comeatus iudicialis in diem pronuntiatus pro interuallo locorum, B.

Tomber en danger d’vn congé ou defaut, In fraudem vadimonij deserti incidere, B.

Demander congé contre l’appelant, Prouocantem occupare, cunctatíque instare, dimitti se flagitare, & commeatum postulare.

Eslargir ou donner congé à vn prisonnier, ou autre accusé, par faute de faire par sa partie aduerse son deuoir, Ex reis eximere hominem propter aduersarij detrectationem.

Se departir du congé ou defaut que l’on a obtenu, Ne s’en vouloir aider, Eremodicij gratiam facere, De iure eremodicij decedere, Eremodicium non exigere vel persequi.

Enregistrer & publier les congez & defauts, Efferre in albu, publicéque proponere eremodicioru commeatuúmque nomina, B.

Congez ou defauts emportans gaing de cause, Eremodicia litium decretoria, B.

Appeler les scedules, ou les congez & defauts, Inclamare nomina desiderata eorum qui prouocatores, & qui prouocati erant, Inclamare nomina desiderata actorum, & nomina reorum desiderata, Eremodiciorum nomina inclamare, B.

Congeler

Congeler, Congelare, Coagulare.

Estre congelé, Congelari, Concrescere, Coagulari.

Congelation, Congelatio, Concretio, Concretus, huius concretus, Coagulatio.

Conglutiner

Conglutiner & ioindre ensemble, Conglutinare.

Conglutination, Conglutinatio.

Congnoistre

Congnoistre, Cerchez Cognoistre.

Congratuler

Congratuler, Testifier de parole la ioye qu’on a du bien aduenu à aucun, Congratulari.

Donner occasio à quelqu’vn de congratuler à son ami, & luy dire le proficiat de quelque bien qui luy soit aduenu, Compotem facere gratulationis.

Congratulation, Congratulatio.

Congre

Congre, Vne sorte de poisson qu’on appelle ainsi, Congrus, vel Conger.

Congreer

Congreer, Il vient de Concrescere, ou de Congregare.

Il se congrée en pierres pretieuses, Arescit in gemmas, vel Concrescit in gemmas.

Laict congreé & caillé, Lac concretum, vel coagulatum.

Le sang s’est congreé, fiché, & congelé de froid, Concreuit frigore sanguis.

Congréement & caillement ou congelation, Concretio, Concretus, huius concretus, Coagulatio, Congelatio.

Congreger

Congreger, Congregare.

Congregation, Congregatio.

Congregé, Congregatus.

Coniecturer

Coniecturer, Coniecturare, Coniectare, Coniicere, Coniecturam facere.

Selon que ie puis coniecturer, Quantum animi mei coniectura colligere possum, Quantum coniicio.

Qui coniecture & preuoit bien les choses à aduenir, Sagax.

Coniecture, Coniectura, Coniectatio.

Faulse coniecture, Fallax coniectura.

Entendre par coniecture, Coniectura consequi.

Qu’on scait par coniectures, Coniecturalis.

Choses desquelles on peut faire quelque coniecture, Res positae in coniectura.

On prend coniecture de ce, Ex hac re coniectura ducitur.

Cela me pouuoit seruir d’vne grande coniecture & raison, que cestuy estoit innocent, Hoc mihi maximo argumento ad huius innocentiam poterat esse.

Conioindre

Conioindre, Coagmentare, Coniungere, Glutinare, Conglutinare, Fibulare, Intexere, Sociare, Suere, Connectere.

Conioindre les derniers auec les premiers, Contexere extrema cum primis.

Conioindre & faire tenir ensemble, Continuare.

Conioinct, Aptum.

Conioinct à Antoine, Antonio coniunctus.

Conioinct & serré, Impactus.

Il n’y a rien si conioinct & vni que semblables mœurs entre les bons, Nihil copulatius, quàm morum similitudo bonorum.

Conionction, Conglutinatio, Cohaerentia, Copulatio, Coniunctio, Connexio.


10