Hij zag in de verweerde altaarbogen het eeuwenoude maar nog zoo kerngezonde beginsel der kunst, en hij draalde niet. In de ranke steengevaarten, die in veler oog daar stonden als sarcophagen uit ouden tijd, hoorde hij nog het leven bruisen als een machtigen stroom, het volle, rijpe, bloeiende leven der kunst, der kunst aller tijden. En met rappe, zekere hand, zonder om te zien, greep hij dat leven en dat beginsel vast, dat beginsel omzet- tende in groote daden, dat beginsel ontwikkelende in eindelooze schoonheid van vormen. Toute forme qui n’est pas indiquée par la construction doit être rejetée. Met dezen opzet ging hij heen door het leven, nadat dit woord hem geworden was als eene openbaring op zijn weg, toen hij nog geboaid lag in de strikken van het classicisme. Het werd hem als een licht, ook voor den nieuwen tijd. Hij heeft ons dus niet teruggezet naar de middeleeuwen. Wat er volheerlijks besloten ligt in het oude schems, de schoonheid naar rechte regelen, ze is weer opgebloeid in onze monumenten, ze heeft haar rijke vormen, haar gratie en haar kracht weer uitgestrooid te midden onzer moderne steden, onzer polders en landouwen. En nu is het te denken, dat deze man zal gemeesmuild hebben, toen bij in dit uur da revolutionaire kreten hoorde van hen, die uit naam der moderniteit de gothieke schoon- heid uit onze kerkgebouwen willen wegbezemen…. Want in het genie van dezen man is geen plaats voor oud of nieuw. En geheel hem uit het hart gegrepen zijn daarom de versregelen, die hij neerschreef in de zaal zijner woning : Studeert op het onde, Opdat gij’t onthoude En kraghten meught winnen Om’t nieuwe te ontginnen. Studeert op het oude…. Want daar is in dat verledene nog zooveel verborgen schoonheid, die den jongeren nog nimmer onder de oogen kwam I 167 En die ook hun als een revelatie zal zijn voor den nieuwen tijd.
+ Aan Kruger. François Coppée wijdde daar pas de volgende versregelen aan den president der Z. A. Republiek, op diens reis naar Europa :
Donc la France n’est pas le but de ton voyage,
Donc, ce n’est pas à nous que tu penses en mer,
Indomptable vieillard, ô stoique Krüger,
Sacré par le malheur, par l’exil et par l’âge.
