Page:Bayle - Dictionnaire historique et critique, 1820, T05.djvu/572

La bibliothèque libre.
Cette page n’a pas encore été corrigée
562
DONATUS. DONEAU.

un homme qui eût pu venir à bout de toute entreprise littéraire, si les négociations d’état lui eussent permis de se consacrer tout entier à la culture des sciences : Epistolæ, quod penè solum illius (Hieronymi Donati) habemus, declarant illum quidvis præstare potuisse, si voluisset huc animum intendere, sed reip. negotia distraxerunt hominem ab otio literario [1].

  1. Erasm., in Ciceroniano, pag. m. 71, 72.

DONATUS (Marcellus), comte de Pouzane, chevalier de Saint-Étienne, était Florentin ; mais il s’établit à la cour du duc de Mantoue, et y eut des emplois considérables [a]. Il mourut au commencement du XVIIe. siècle, avant que ses Scholia in Latinos Romanæ Historiæ Scriptores fussent achevés d’imprimer. Son parent Frédéric Donatus eut soin de la suite de l’impression : et ils parurent à Venise l’an 1604. Grutérus les inséra dans le VIe. volume de son Thesaurus Criticus l’an 1607. On demeure d’accord que Donatus avait de l’érudition ; mais on ne laisse pas de parler de son ouvrage en des termes qui ne sont pas trop glorieux. Nous verrons ce que Casaubon en pensait (A), et nous y joindrons le jugement de Barthius (B).

  1. Voyez la remarque (B).

(A) Nous verrons ce que Casaubon en pensait. ] Cela se trouve dans son commentaire sur Suétone, au chapitre XI de la vie de Jules César. Tropœa semper scribendum, dit-il, non trophæa. Nullo enim modo ferendus est Marcellus Donatus, qui tantum hoc loco perdit verborum, ut probet veram scriptionem esse trophæa. Fuit omninò vir ille plurimarum litterarum, et in Romanâ antiquitate adprimè versatus : sed qui Græcæ eruditionis planè expers esset, ἀϕυέςατον Criticum ubique sese prodit. Cujusmodi sane hoc est illius judicium.

(B) ... Nous y joindrons le jugement de Barthius. ] Tout bien compté, il est plus désobligeant qu’obligeant. Je m’en vais le rapporter tout du long : on y verra quelques faits qui appartiennent à l’histoire de notre Donatus ; on l’y verra d’abord plagiaire, et puis copiste de nos copistes modernes. Vide multis Andream Tiraquellum ad legem nonam connubialem, pag. CCLX, Et Marcelli Donati dilucidationes in Tacitum, p. CXXII. Plerisque auctorum testimoniis Tiraquello debitis. Eum hominem fuisse plurimarum litterarum et in Romanâ antiquitate benè versatum, judicium est Is. Casauboni, ultimâ editione Suetonii, ubi de Tropæi orthographiâ sermo est. Nos nihil indè detrahimus. Tamen exscriptorem strenuum recentium, et quidem vulgatorum, Rhapsodorum, ipsorumque adeò Lexicographorun, agnoscimus. Edicæ sunt ejus Lucubrationes Venetiis, anno M. D. IV. Ut mirum sit tot paginis in Suetonium scriptis, non meninisse præclari Casauboni Commentarii, qui toto decennio ante prodiit. Ipse se in Comitatu principis Mantuani fuisse memorat, et in eo Germaniam habitâsse, ad Claudium Suetonii, cap. VIII. Eidem Principi fuit à Libellis et Secretis, in Domitianum ejusdem, cap. VII. Legatus quoque, deportandis nuptialibus muneribus, ad Capitolini Claudium Albinum. Habuit suburbanum, idque coluit, Montanariæ, quod est oppidum tertio à Mantuâ milliario. Quamvis autem hoc quod modo de exscriptione Neotericorum dixi, verum sit, etiam illud quod de summâ Græci sermonis imperitiâ ipse fatetur, et notat Casaubonus : certum tamen fuisse in multis sani judicii hominem, et qui Juventutis commodo benè fecerit. Nos ista eâ de causâ huc adnotavimus, ut studiosa juventus meliùs ejus Dilucidatoris meritum agnoscere, et cautiùs omnia arbitrari possit [1]. Barthius a raison de croire qu’il est utile de donner de tels avis aux jeunes gens.

  1. Barthius, in hæc verba Statii sævæ novercæ Silv. I, lib. II, vs. 49, pag. 171.

DONEAU (Hugues), en latin Donellus, l’un des plus savans