Page:Bayle - Dictionnaire historique et critique, 1820, T12.djvu/132

La bibliothèque libre.
Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.
128
PYTHAGORAS.

confideret : at illum artem quidem se scire nullam, sed esse philosophum, admiratum Leontem novitatem nominis, quæsisse : quinam essent philosophi, et quid inter eos, et reliquos interesset, Pythagoram autem respondisse, SIMILEM sibi videri vitam hominum, et mercatum eum, qui haberetur maximo ludorum apparatu totius Græciæ celebritate : nam ut illic alii corporibus exercitatis gloriam, et nobilitatem coronæ peterent, ali emendi, aut vendendi quæstu, et lucro ducerentur : esset autem quoddam genus eorum, idque vel maximè ingenuum, qui nec plausum, nec lucrum quærerent, sed visendi causâ venirent, studiosèque perspicerent, quid ageretur ; et quo modo : ita nos quasi in mercatus quandam celebritatem ex urbe aliquâ, sic in hanc vitam ex aliâ vitâ, et naturâ profectos ; alios gloriæ servire, alios pecunitæ, raros esse quosdam, qui, ceteris omnibus pro nihilo habitis, rerum naturam studiosè intuerentur : hos se appellare sapientiæ studiosos, id est philosophos : et ut illic liberalissimum esset, spectare, nihil sibi acquirentem, sic in vitâ longè omnibus studiis contemplationem rerum, cognitionemque præstare. Nec verò Pythagoras nominis solùm inventor, sed rerum etiam ipsarum amplificator fuit [1].

(B) Il florissait au temps de Tarquin… et non pas au temps de Numa.] Quant au jour natal du mot philosophe, nous ne pouvons le marquer : l’année même de sa naissance nous est inconnue, On s’est contenté de nous dire que Pythagoras tint ce discours avant qu’il passât en Italie [2] ; et l’on ne marque que d’une manière vague en quel temps il passa. Ce fut, nous dit-on, sous la règne de Tarquin. [3] Hanc opinionem (de immortalitate animæ) discipulus ejus [4] Pythagoras maximè confirmavit, qui cùm regnante Tarquinio superbo in Italiam venisset tenuit magnam illam Græciam oc honore et disciplinâ, tùm etiam authoritate. [5] Pythagoras fuit in Italiâ temporibus iisdem quibus L. Brutus patriam liberavit. L’erreur de ceux qui ont dit qu’il passa au temps du roi Numa [6], lui est glorieuse : car on ne tomba dans cette pensée ; que parce qu’on crut que Numa n’aurait pu être si habile et si philosophe, s’il n’avait été disciple de Pythagoras. Quinetiam arbitror, dit Cicéron, propter pythagoreorum admirationem, Numam quoque regem, pythagoreum à posterioribus existimatum : nam cùm Pythagoræ disciplinam, et instituta cognoscerent, regisque ejus æquitatem, et sapientiam à majoribus suis accepissent ætates autem et tempora ignorarent ; propter vetustatem, eum, qui sapientiâ excelleret, Pythagoræ auditorem Juisse crediderunt [7]. Notez que Cicéron ne se fonde que sur de légères conjectures, quand il tâche de persuader que les Romains surent quels étaient les dogmes, et quelle était la réputation de Pythagoras [8]. Il n’eût point parlé de cette manière, si ce philosophe avait été honoré de la bourgeoisie romaine, comme Épicharmus le débita [9]. Disons en passant, qu’un oracle ayant ordonné aux Romains d’ériger une statue au plus brave et au plus sage des Grecs, ils en firent dresser une en l’honneur d’Alcibiade, et une autre en l’honneur de Pythagoras [10]. Nous allons apprendre de Pline en quel temps cela se fit. Invenio, dit-il [11], et Pythagoræ et Alcibiadi, in cornibus comitii positas, cùm bello [12] Samniti Apollo Pythius fortissimo Graiæ gentis jussisset et alteri sapientissimo, simulacra celebri loco dicari : ea stetêre

  1. Cicero, Tusculan., Quæst., lib. V, cap. III. Diogène Laërce raconte à peu près la même chose. Voyez-le in Proemio, num. 12, où il cite Héraclides Ponticus ἐν τῆ περὶ τῆς ἄπνου, in libro de feminâ septem diebus examini. Il dit que ce discours fut tenu dans Sicyone. Voyez aussi ce qu’il dit dans la Vie de Pythagoras ; où il cite Sosicrate in successionibus.
  2. Qui quiùm post hunc Phliasium sermonem in Italiam venisset, exornavit eam Græciam quæ magna dicta est, et privatim et publicè, præstantissimis et institutis et artibus. Cicero, Tusculan. Quæst., lib. V, cap. IV.
  3. Idem, Tusculan., lib. I, cap. XVI.
  4. C’est-à-dire de Phérécydes.
  5. Cicero, Tusculan., lib, IV, cap. I.
  6. Ovide a suivi cette fausse tradition au XVe. livre des Métamorphoses.
  7. Idem, Cicero, Tusculan., lib. IV, cap. I.
  8. Idem, ibidem.
  9. Plut., in Num. pag. 65.
  10. Idem, ibidem.
  11. Plin., lib. XXXIV, cap. VI, pag. m. 99.
  12. Cette guerre fut longue et commença l’an 411 de Rome.