Les descriptions de l’Axiochos ont difficilement pu être écrites par un contemporain de Socrate et de Platon.
Les emprunts.
Enfin, les emprunts manifestes faits à des auteurs récents confirment l’origine tardive du dialogue.
1. — On a reconnu depuis longtemps la ressemblance qui existe entre certaines assertions de l’Axiochos et des doctrines épicuriennes. La comparaison des textes ne permet aucun doute. Que l’on rapproche, par exemple, la Lettre à Ménécée (Diog. L. X, 124-127) de plusieurs passages de l’Axiochos (305 d, 369 b, c), on ne pourra expliquer par un pur hasard une telle similitude de pensées et d’expressions. Qu’il nous suffise de mettre en parallèle les deux textes où est développé le thème suivant : ὁ θάνατος οὐδὲν πρὸς ἡμᾶς.
| Lettre à Ménécée (Diog. L., X, 124, 125). |
Axiochos (369 b, c). |
| ὁθεν γνῶσις ὁρθὴ τοῦ μηθὲν εἶναι πρὸς ἡμᾶς τὸν θάνατον ἀπολαυστὸν ποιεῖ τὸ τῆς ζωῆς θνητόν, οὐκ ἄπειρον προστιθεῖσα χρόνον, ἀλλὰ τὸν τῆς ἀθανασίας ἀφελομένη πόθον.
Οὐθὲν γὰρ ἐστιν ἐν τῷ τῆν δεινόν τῷ κατειληφότι γνησίως τὸ μηθὲν ὑπάρχειν ἐν τῷ μὴ ζῆν δεινόν. Ὥστε μάταιος ὁ λέγων δεδιέναι τὸν θάνατον, οὐχ ὅτι λυπήσει παρών, ἀλλ’ ὅτι λυπεῖ μέλλων. Ὅ γὰρ παρὸν οὐκ ἐνοχλεῖ, τόδε προσδοκώμενον κενῶς λυπεῖ. Τὸ φρικωδέστατον οὐν τῶν κακῶν ὁ θάνατος οὐθὲν πρὸς ἡμᾶς, ἐπειδήπερ ὅταν μὲν ἡμεῖς ὦμεν, ὁ θάνατος οὐ πάρεστιν· ὅταν δ’ ὁ θάνατος παρῇ, τόθ’ ἡμεῖς οὐκ ἐσμίν. Οὔτ’ οὖν πρὸς τοὺς ζῶντας ἐστὶν οὔτε πρὸς τοὺς τετελευτηκότας, ἐπειδήπερ περὶ οὗς μὲν οὐκ ἔστιν, οἱ δ’ οὐκέτι εἰσίν. |
ἤκουσα δὲ ποτε καὶ τοῦ Προδίκου λέγοντος ὅτι ὁ θάνατος οὔτε περὶ τοὺς ζῶντάς ἐστιν οὔτε περὶ τοὺς μετηλλαχότας…
Ὅτι περὶ μὲν τοὺς ζῶντας οὐκ ἔστιν, οἱ δὲ ἀποθανόντες οὐκ εἰσίν. Ὥστε οὔτε περὶ σὲ νῦν ἐστίν — οὐ γὰρ τέθνηκας — οὔτε εἴ τι πάθοις, ἔσται περὶ σὲ· σὺ γὰρ οὐκ ἔσῃ. Μάταιος οὖν ἡ λύπη, περὶ τοῦ μήτε ὄντος μήτε ἐσομένου περὶ Ἀξίοχον Ἀξίοχον ὀδύρεσθαι… Τὸ γὰρ φοδερὸν τοῖς οὖσίν ἐστι· τοῖς δ’ οὐκ οὖσι πῶς ἂν εἴη ; |
Aréopage, I, 1, p. 404. Voir aussi Thalheim, dans Pauly-Wissowa, Real Encycl. der Class. Alt. 21 col. 628 et suiv.
