Aller au contenu

Page:Bayle - Dictionnaire historique et critique, 1820, T05.djvu/449

La bibliothèque libre.
Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.
439
DÉJOTARUS.

Cùm propius Pontum finesque Gallogræciæ accessisset (Cæsar), Dejotarus, Tetrarches Gallogræciæ tunc quidem penè totius, quod ei neque legibus neque moribus concessum esse cæteri Tetrarchæ contendebant, sine dubio autem rex Armeniæ minoris à senatu appellatus, depositis regiis insignibus, neque tantum privato vestitu, sed etiam reorum habitu supplex ad Cæsarem venit oratum, ut sibi ignosceret, quòd in eâ parte positus terrarum, quæ nulla præsidia Cæsaris habuisset, exercitibus imperiisque in Cn. Pompeii castris affuisset. Neque enim se debuisse judicem esse controversiarum populi Romani, sed parere præsentibus imperiis. Contra quem Cæsar, cùm plurima sua commemorâsset officia, quæ consul ei decretis publicis tribuisset, cùmque defensionem ejus nullam posse excusationem imprudentiæ recipere coarguisset, quòd homo tantæ pradentiæ ac diligentiæ scire potuisset quis urbem Italiamque teneret, ubi senatus populusque romanus, ubi respublica esset, quis deindè post L. Lentulum et M. Marcellum consul esset : tamen se concedere id factum superioribus suis beneficiis, veteri hospitio et amicitiæ, ac dignitati ætatique hominis, precibus eorum qui frequentes concurrissent hospites atque amici Dejotari ad deprecandum. De controversiis Tetrarcharum posteà se cogniturum esse dixit : regium vestitum ei restituit. Legionem autem unam, quam ex genere civium suorum Dejotarus naturâ disciplinâque nostrâ constitutam habebat, equitatumque omnem ad bellum gerendum adducere jussit.

(D) Il fut accusé d’attentat sur la vie de César... César ne prononça rien ni pour ni contre. ] Je ne puis citer sur ce sujet que le père Abram : Videtur Cæsar, dit-il [1], sententiam distulisse, dum ut statuerat primo quoque tempore proficisceretur in Orientem : certè non fuit absolutus, ut constat è II Philippicâ. Je mets en note les paroles qu’il a citées de la IIe. Philippique [2]. Elles me font souvenir d’une chose que j’ai remarquée ailleurs [3], qui est que les avocats sont fort sujets à se contredire, parce qu’ils se servent d’un même fait, ou d’une même raison, tantôt en un sens, tantôt en un autre, selon le besoin des causes qu’ils ont en main. Lorsque Cicéron réfuta les accusateurs de Déjotarus, il dit qu’il n’était nullement croyable que ce prince, qui venait de recevoir tant de bienfaits de Jules César, eût songé à le faire mourir. Quæ quidem à te in eam partem accepta sunt C. Cæsar, ut eum amplissimo regis honore et nomine affeceris. Is igitur non modò à te periculo liberatus, sed etiam honore amplissimo ornatus arguitur domi te suæ interficere voluisse, quod tu, nisi eum furiosissimum judicas, suspicari profectò non potes. Ut enim omittam, cujus... tam inhumani et ingrati anni à quo rex appellatus esset in eum tyrannum inveniri [4]. Mais lorqu’au bout de quelques mois il voulut s’inscrire en faux contre un décret qu’on débita sous le nom de Jules César, il raisonna de cette manière : Ce décret est favorable à Déjotarus ; donc César n’en est point l’auteur, lui qui a toujours été contraire à Déjotarus, et qui ne lui a jamais accordé, ni aucune grâce, ni aucune justice : et là-dessus il allégua nommément tout ce que César avait eu de duretés pour Déjotarus au milieu même de la Galatie, c’est-à-dire où et quand Déjotarus avait voulu le faire périr, à ce que disaient les accusateurs. Compellârat hospitem præsens, computârat, pecuniam imperârat, in ejus Tetrarchiâ unum ex Græcis comitibus suis collocârat : Armeniam abstulerat à senatu datam [5]. Ainsi, la conduite de César à l’égard de Déjotarus servit au pour et au contre entre les mains de Cicéron. Quand on eut besoin de prouver que Déjotarus avait de grandes obligations à César, on la proposa comme une conduite bienfaisante : mais lorsqu’on eut besoin de prouver que Déjotarus

  1. Abram., in Cicer. Oratione, tom. II, pag. 467.
  2. Quis enim cuiquam inimicior quam Dejotaro Cæsar ? … à quo vivo nec absens quicquam æqui bonive impetravit.… at ille nunquam (semper enim absenti affui Dejotaro) quicquam sibi quod nos pro illo postularemus, æquum dixit videri. Cicero. II Philipp., cap. XXXVII.
  3. Tome II, pag. 135, dans les remarques (B) et (C) de l’article Antoine (Marc) l’orateur.
  4. Cicero, pro Dejotaro, cap. V.
  5. Idem, Philipp. II, cap. XXXVII.