Page:Cicéron - Des suprêmes biens et des suprêmes maux, traduction Guyau, 1875.djvu/108

La bibliothèque libre.
Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.

blâmé d’y être enclin ? Autrement l’avarice aurait sa mesure ; l’adultère, sa mesure ; la débauche, sa mesure. Quelle philosophie que celle qui ne s’occupe pas à détruire le vice, mais seulement à le régler[1] !

Au fond, quoique je blâme les termes de sa division, je ne laisse pas d’en approuver la substance. Qu’il appelle donc

  1. Cicéron répète ici les arguments plus ou moins sophistiques des stoïciens, qui ne voulaient pas simplement régler, mais supprimer les passions. Ces arguments ne s’adressaient pas aux seuls épicuriens ; Cicéron les reproduit et les développe dans les Tusculanes (IV, xvii), à propos des péripatéticiens. “ Mollis et enervata putanda est peripateticorum ratio et oratio, qui perturbari animos necesse esse dicunt, sed adhïbent modum quemdam, quem ultra progredi non oporteat. Modum tu adhibes vitio ? an vitium nullum est, non parere rationi ? an ratio parum præcipit, nec bonum illud esse, quod aut cupias ardenter, aut adeptus efferas te insolenter ? nec porro malum, quo aut oppressus jaceas aut, ne opprimare, mente vix constes ? eaque omnia aut nimis tristia aut nimis læta errore fieri ? Qui si error stultis extenuetur die, ut, quum res cadem maneat, aliter ferant inveterata, aliter recentia, sapientes ne attingat quidem omnino. Etenim quis erit tindem modus iste ? Quæramus enim modum ægritudinis in quo operæ plurimum ponitur. Ægre tulisse P. Rupilium fratris repulsam consulatus, scriptum apud Fannium est. Sed tamen transisse videtur modum, quippe qui ob eam causam a vita recesserit ; moderatius igitur ferre debuit. Quid ? si, quum id ferret modice, mors liberorum accessisset ? Nata esset ægritudo nova, sed ea modica ; magna tamen facta esset accessio. Quid ? si deinde dolores graves corporis, si bonorum amissio, si cæcitas, si exsilium, si pro singulis malis ægritudines accederent, sununa ea ficret, quæ non sustineretur. Qui modum igitur vitio quærit, siniliter facit, ut si posse putct eum, qui se e Leucata præcipitaverit, sustinere se, quum velit. Ut enim id non potest, sic animus perturbatus et incitatus nec cohibere se potest mec, quo loco vult, insistere. Omninoque, quæ crescentia perniciosa sunt, eadem sunt vitiosa nascentia. Ægritudo autem ceteræque perturbationes amplificatæ certe pestiferæ sunt ; igitur etiam susceptæ contiauo in magna pestis parte versantur. Etenim ipsæ se impellunt, ubi semel a ratione discessum est ; ipsaque sibi imbecillitas indulget, in altumque provehitur imprudens, nec reperit locum consistendi. Quamobren nihil interest, utrum moderatas perturbationes approbent, an moderatam injustitiam, moderatam ignaviam, moderatam intemperantiam. Qui enim vitiis modum apponit, is partem suscipit vitiorum. Quod quum ipsum per se odiosum est, tum eo molestius, qui sunt in lubrico, incitataque semel proclive labuntur sustinerique nullo modo possunt. ”