μὲν, ὡς κριτὴς ὁ κρίνων· πάθος δὲ, ὡς κριτὸς ὁ κρινόμενος.
15. Περὶ ῥήματος.
De verbo.
Ῥῆμα ἐστι λέξις ἄμτωτος, ἐπιδεκτικὴ χρόνων τε καὶ προσώπων καὶ ἀριθμῶν, ἐνέργειαν ἢ πάθος παριστῶσα. Παρέπεται δὲ τῷ ῥήματι ὀκτὼ, ἐγκλίσεις, διαθέσεις, εἴδη, σχήματα, ἀριθμοὶ, χρόνοι, πρόσωπα, συζυγίαι. Καὶ ἐγκλίσεις μέν εἰσι πέντε, ὁριστικὴ, προστακτικὴ, ὑποτακτικὴ, καὶ ἀπαρέμφατος· διαθέσεις δέ εἰσί τρεῖς, ἐνέργεια, πάθος, μεσότης· ἐνέργεια μὲν, οἶον τύπτω, πάθος, οἶον τύπτομαι· μεσότης ἡ ποτὲ μὲν ἑνέργειαν, ποτὲ δὲ πάθος παριστῶσα, οἶον πέποιθα, διέφθορα, ἐποιησάμην, ἐγραψάμην. Εἴδη δὲ δύο, πρωτότυπον καὶ παράγωγον· πρωτότυπον μὲν, οἶον ἄρδω, παράγωγον δὲ, οἰον ἀρδεύω. Σχήματα δὲ τρία, ἁπλοῦν, σύνθετον, παρασίνθετον· ἁπλοῦν μὲν, οἶον φρονῶ, σύνθετον, οἶον καταφρονῶ, παρασύνθετον, οἶον ἀνταγωνίζω, φιλιππιζω. Ἀριθμοὶ δὲ τρεῖς, ἑνικὸς
դատաւոր. ընտրաւղ. եւ կիր՝ իբր թէ, դատեալ, դատեցեալ։
ժդ։ Յաղագս բայի։
Բայ է բառ անհոլով, ընդունակ ամանակաց, դիմաց, եւ թուոց, որ ներգործութիւն կամ կիր յարկացոցէ. եւ յարեւանայ բային ութ. խոնարհմունք, տրամադրութիւնք, տեսակք, ձեւք, թիւք, դէմք, ամանակք, լծորդք։ Եւ խոնարհմունք են հինգ, սահմանական, աներեւոյթ, հրամայական, ըղձական, ստորադասական։ Տրամադրութիւնք են երեք, ներգործութիւն, կիր, միջին։ Եւ ներգործութիւն է՝ գանեմ. եւ կիր՝ գանիմ. իսկ միջին է որ երբեմն ներգործութիւն, եւ երբեմն կիր յարկակոցէ, որգոն. մեռանիմ. տանիմ. խորհիմ. սփածայ. մոռացայ։ Տեսակք երկու՝ նախագաղափար, եւ ածանցական։ Նախագաաբար է՝ որգոն. սռոգեմ. եւ ածանցական է՝ սռոգանեմ։ Ձեւք են երեք. պարզ, բարդ, յարաբարդ։ Պարզ՝ որգոն. գիտեմ. բարդ՝ որգոն. ըստգիտեմ.
