Page:Plotin - Ennéades, t. II.djvu/574

La bibliothèque libre.
Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.
524
NOTES ET ÉCLAIRCISSEMENTS.

Postremo, cur inde aliquid facere voluit, et non potius eadem omnia omnipotentia fecit, ut nulla esset omnino ? Aut vero existere poterat contra ejus voluntatem ? Aut, si æterna erat, cur tam diu per infinita retro spatia temporum sic eam sivit esse, ac tanto post placuit aliquid ex ea facere ? Aut jam, si aliquid subito voluit agere, hoc potius ageret omnipotens, ut illa non esset, atque ipse solus esset totum, verum et summum et infnitum bonum. Aut si non erat bene, ut aliquid boni fabricaretur et conderet qui bonus erat, illa sublata et ad nihilum redacta materia quæ mala erat, bonam ipse institueret unde omnia crearet. Non enim esset omnipotens, si condere non posset aliquid boni, nisi ea, quam ipse non condiderat, adjuvaretur materia. Talia volvebam pectore misero ingravidato metu curis mordacissimis de timore mortis et non inventa veritate. »

Dans ce passage, il est facile de reconnaître plusieurs idées des Manichéens, idées tout à fait semblables aux hypothèses des Gnostiques que Plotin a réfutées dans le livre IX de l’Ennéade II.

De l’Ordre. — Voici comment S. Augustin expose lui-même le but de cet ouvrage :

"Duos libros De Ordine scripsi, in quibus magna quæstio versatur, utrum omnia bona et mala divinœ providentiœ ordo contineat. Sed quum rem viderem ad intelligendum difficilem, satis ægre ad eorum perceptionem, cura quibus agebam, disputando posse perduci, de ordine studendi loqui malui, quo a corporalibus ad incorporalia potest profici." (Retractationes, I, 3.)

Des deux questions traitées dans cet ouvrage, la première se rapporte à ce que Plotin dit de la Raison de l’univers, p. 64, et la seconde au sujet traité dans le livre III de l’Ennéade I (De la Dialectique ou des moyens d’élever l’âme au monde intelligible).

Nous avons cité cet ouvrage p. 39,40,50,56,64,68,81.

De la Musique. — Le livre VI de cet ouvrage (que nous avons cité dans les notes, p. 125,129,133,136,138, et que nous aurons encore à citer ci-après, p. 545), est rempli d’idées empruntées à Plotin.

En voici un passage remarquable qui se rapporte à la question de la Providence. Nous le tirons du chapitre 11 :

« Non ergo invideamus inferioribus quam nos sumus, nosque ipsos inter illa quæ infra nos sunt, et illa quæ supra nos sunt, ita Deo et Domino nostro opitulante ordinemus, ut inferioribus non offendamur, solis autem superioribus delectemur… In quibus multa nobis videntur inordinata et perturbata, quia eorum ordini pro nostris meritis assuti sumus, nescientes quid de nobis divina providentia pulchrum gerat. Quoniam si quis, verbi gratia, in amplissimarum pulcherrimarumque ædium uno aliquo angulo tanquam