Page:Michelet - OC, Histoire de France, t. 1.djvu/466

La bibliothèque libre.
Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.
408
HISTOIRE DE FRANCE

29 — page 90Le peuple implorait l’invasion des barbares…

Mamertin., in Panegyr. Juliani : « Aliæ, quas a vastitate barbaricâ terrarum intervalla distulerant, judicum nomine a nefariis latronibus obtinebantur ingenua indignis cruciatibus corpora (lacerabantur) ; nemo ab injuriâ liber… ut jam barbari desiderarentur, ut præoptaretur a miseris fortuna captorum. » — P. Oros… « Ut inveniantur quidam Romani, qui malint inter barbaros pauperem libertatem, quàm inter Romanos tributariam servitutem. » — Salvian. de Provid., l. V. « Malunt enim sub specie captivitatis vivere liberi, quàm sub specie libertatis esse captivi… nomen civium Romanorum aliquando… magno æstimatum… nunc ultro repudiatur. — Sic sunt… quasi captivi jugo hostium pressi : tolerant supplicium necessitate, non voto : animo desiderant libertatem, sed summam sustinent servitutem. Leviores his hostes, quàm exactores sunt, et res ipsa hoc indicat ; ad hostes fugiunt, ut vim exactionis evadant. Una et consentiens illic Romanæ plebis oratio, ut liceat eis vitam… agere cum barbaris… Non solum transfugere ab eis ad nos fratres nostri omnino nolunt, sed ut ad eos confugiant, nos relinquunt ; et quidam mirari satis non possunt, quod hoc non omnes omnino faciunt tributarii pauperes… nisi quod una causa tantum est, quâ non faciunt, quia transfere illuc… habitatiunculas familiasque non possunt ; nam cùm plerique eorum agellos ac tabernacula sua deserant, ut vim exactionis evadant… Nonnulli eorum… qui… fugati ab exactoribus deserunt… fundos majorum expetunt, et coloni divitum fiunt. » — V. aussi, dans Priscus, l’Histoire d’un Grec réfugié près d’Attila.


30 — page 92La primatie de Rome commence à poindre…

Au commencement du cinquième siècle, Innocent Ier avance quelques timides prétentions, invoquant la coutume et les décisions d’un synode. (Epist. 2 : « Si majores causæ in medium fuerint devolutæ, ad sedem apostolicam, sicut synodus statuit et beata consuetudo exigit, post judicium episcopale referantur. — Epist. 29 : Patres non humanâ sed divinâ decrevere sententiâ, ut quidquid, quamvis de disjunctis remotisque provinciis ageretur, non prius ducerent finiendum, nisi ad hujus sedis notitiam pervenirent). » — On disputait beaucoup sur le sens du célèbre passage : Petrus es, etc., et saint Augustin et saint Jérôme ne l’interprétaient pas en faveur de l’évêché de Rome. (Augustin, de divers. Serm., 108. Id., in Evang. Joan., tract. 124. — Hieronym., in Amos, 6, 12. Id. adv. Jovin., l. I). Mais saint Hilaire, saint Grégoire de Nysse, saint Ambroise, saint Chrysostome, etc., se prononcent pour la pré-